هفت اقدام فوری رهبران کسبوکار در برابر پیامد‌های کووید-۱۹
بحران کرونا؛ داستانی با پایانی نامشخص
شیوع بیماری کرونا در وهله اول یک فاجعه به تمام معنا انسانی است که تاکنون زندگی صدها هزار نفر از مردم دنیا را تحت‌تاثیر قرار داده است. این بیماری اثرات مخرب فراوانی نیز بر اقتصاد داشته است. با وجود اینکه به‌دلیل گسترش کرونا به‌نظر می‌رسد خیلی از نگرش‌ها و پیش‌بینی‌های فعلی دچار تغییرات زیادی می‌شوند باز هم ارزشمند است که نگاهی به اثرات این متغیر مهم بر تحولات فضای کسبوکار داشته باشیم.
راجع به شیوع این بیماری چه می‌دانیم
کووید-۱۹در هفته منتهی به بیست و چهارم فوریه از نقطه بحرانی گسترش خود عبور کرد. با اعلام گزارش مثبت بودن موارد ابتلا در ۵۴ کشور دنیا، برای اولین بار تعداد موارد اثبات شده در خارج از چین به عددی بیشتر از موارد تشخیص داده شده در خود چین رسید. در حال حاضر شیوع بیماری پیرامون چهار کانون اصلی متمرکز است:
چین، آسیای شرقی (کره و ژاپن)، خاورمیانه (ایران)، اروپای غربی (ایتالیا).
در مجموع کشورهایی که در حال حاضر بیشترین سطح درگیری با این بیماری را دارند حدود ۴۰ درصد از اقتصاد جهانی را تشکیل می‌دهند. جابه‌جایی روزمره افراد و تماس‌های بین‌فردی در این کانون‌های انتشار باعث میشود که کنترل اپیدمی کرونا زیاد امکان‌پذیر نباشد. در حالی که با انجام تدابیری فوق‌العاده در زمینه سلامت و بهداشت عمومی، شرایط در چین به پایداری نسبی رسیده است موارد جدیدی از ابتلا در جاهای مختلف دنیا مثل برزیل در آمریکای لاتین، ایالات‌متحده آمریکا و آفریقا مشاهده شده است. در شرایطی که مطمئن هستیم آینده مشخص و قطعی‌ای درخصوص این بیماری وجود ندارد به احتمال فراوان کشورهایی که در کانون‌های چهارگانه انتقال بحرانی بیماری قرار دارند شاهد رشد موارد گزارش شده خواهند بود و چه بسا شرایط بغرنج جدیدی نیز به‌وجود آید. ممکن است شرایط به سمتی متمایل شود که باور امکان کنترل بیماری در مردم جوامع کمرنگ شده و اعتماد عمومی به‌صورت فرسایشی کاهش یابد. این اثرات اجتماعی می‌تواند با محدودیت‌های وضع شده برای مسافرت و تشکیل اجتماعات گروهی شکل حادتری نیز پیدا کند. به احتمال فراوان چین اولین کشور با شرایطی بهبودیافته خواهد بود، در حالی که اثرات جهانی تا مدت بیشتری باقی خواهد ماند. این انتظار وجود دارد که رشد اقتصادی دنیا در سال ۲۰۲۰ دچار افت محسوس شود.در ادامه به بررسی سناریوهای احتمالی از لحاظ اثرات اقتصادی و شرایط بهبود این اوضاع خواهیم پرداخت. همچنین سعی می‌کنیم با توجه به بهترین الگوهای حاضر درک مناسبی را برای مسیریابی در طول این راه بدون قطعیت پر از تغییر در اختیار رهبران کسبوکار قرار دهیم.
اثرات اقتصادی
در سناریوی اصلی، ما فرض را بر این باور می‌گذاریم که کرونا همچنان در کانون‌های چهارگانه فعلی گسترش پیدا کرده و حتی منجر به سرایت بیماری به مناطق جدیدتری نیز میشود. با این فرض احتمالا شاهد کاهش حدود ۳/ ۰ تا ۷/ ۰ در رشد GDP جهانی برای سال ۲۰۲۰ خواهیم بود. در حالی که چین به سوی ترمیم آسیب‌های اقتصادی خود حرکت می‌کند، به‌نظر می‌رسد می‌تواند در نیمه سه ماه دوم سال ۲۰۲۰ به ترمیم تقریبا کامل اقتصاد خود دست یابد. این در حالی است که در بقیه مناطق دنیا سایر کشورها همچنان با افزایش تعداد موارد ابتلا روبه‌رو خواهند بود. با توجه به این قضیه ممکن است محدودیت‌هایی برای جابه‌جایی افراد، برای جلوگیری از گسترش یا کند کردن روند شیوع بیماری اعمال شوند که این موضوع مطمئنا باعث کاهش چشمگیر تقاضا خواهد شد. این کاهش در تقاضا موجب پایین آمدن رشد اقتصاد جهانی در تمامی سه ماه دوم و اوایل سوم ماه سوم خواهد شد. ترمیم این تقاضای از دست رفته بستگی مستقیم به کند شدن سرعت رشد این اپیدمی خواهد داشت. پیش‌بینی میشود موثرترین دلیل این کند شدن، تغییرات فصلی باشد. پدیده‌ای نظیر آنچه در مورد آنفلوآنزا در نیمکره شمالی با تغییر فصل به سمت فصول گرم سال تجربه کردیم. احتمال دیگر این است که در آینده با پایین بودن شدید درصد مرگ‌و‌میر حاصل از بیماری نسبت به وضعیت فعلی تقاضا زودتر به سمت سطح نرمال برگردد. کسبوکارها برای ادامه فعالیت‌های خود باید سه سناریو را به‌عنوان حالت‌های پیش‌رو در نظر داشته باشند:
سناریوی اول، ترمیم سریع (بعیدترین حالت ممکن): در این حالت شیوع فوق‌العاده سریع بیماری کنترل میشود و اکثر اثرات مخرب اقتصادی تنها به سه ماه اول سال ۲۰۲۰ محدود می‌شوند.
سناریوی دوم، کند شدن رشد جهانی (سناریوی اصلی): در این سناریو شاهد پایداری شیوع پیچیده بیماری و کند شدن رشد اقتصادی جهان در سال ۲۰۲۰ خواهیم بود.
سناریوی سوم، فرا‌گیری بین‌المللی و رکود اقتصادی (حالت بدبینانه): در سناریوی سوم سرعت شیوع بیماری جهش چشمگیری خواهد داشت، کانون‌های بحران جدیدی تشکیل خواهد شد و جهان شاهد یک بحران اقتصادی دیگر خواهد بود.
در حال‌حاضر مناطقی که افزایش سریع موارد ابتلا به طرز چشمگیری در آنها اتفاق نیفتاده است مانند آمریکا توان بالقوه زیادی برای کنترل شیوع این بیماری در جامعه خود دارند. افزایش آگاهی‌های جامعه نسبت به ویروس و زمان بیشتر برای آمادگی‌های لازم، ممکن است به این مناطق برای کنترل گسترش بیماری کمک کند. اگرچه کشورهایی ضعیف از نظر زیرساخت‌های بهداشت و سلامت می‌توانند شاهد شیوع بیشتری از بیماری باشند. به‌طور کلی تقاضای کمتر جهانی در سال ۲۰۲۰، باعث میشود رشد اقتصادی به‌طور میانگین در حد ۲ درصد کاهش یابد. با اوضاع توضیح داده شده تا اینجا، جای تعجب نیست که بخش‌های مختلف کسبوکار درجات تاثیرپذیری مختلفی را در طی این بحران تجربه کنند. صنایعی مانند هواپیمایی، رستوران‌داری و گردشگری شاهد از دست دادن تقاضا خواهند بود. کاهشی که به میزان زیادی غیرقابل جبران است. بقیه حوزه‌های کسبوکار نیز احتمالا با تقاضاهایی به تاخیر افتاده مواجه خواهند شد، مثلا در زمینه کالاهای مصرفی ممکن است مشتریان هزینه‌های غیر‌ضروری خود را به‌خاطر ترس از بحران جاری حذف کنند اما در آینده با کاهش این اضطراب نسبت به خرید آن کالاها اقدام کنند.به‌وجود آمدن این شوک‌ها در تقاضا باعث میشود اقتصاد‌هایی که قادر به کنترل ویروس نباشند کاهش معناداری را در رشد اقتصادی سالانه خود تجربه کنند. مسلما حوزه‌هایی از کسبوکار مثل هواپیمایی اثرات منفی سنگینی را تجربه خواهند کرد. اگر برای بررسی بیشتر سناریو «بدبینانه‌ترین حالت ممکن» را در نظر بگیریم، بیماری با رشدی خارج از کنترل در کانون‌های فعلی و تشکیل کانون‌های پیچیده جدید در جوامع پایدار فعلی مثل آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی و آفریقا گسترش خواهد یافت.این سناریو با فرض این است که این ویروس برخلاف ویروس آنفلوآنزا رفتاری متناسب با تغییرات فصلی نداشته و با شروع فصول گرم در نیمکره شمالی نیز به گسترش سریع خود ادامه دهد. بدیهی است در این حالت جامعه جهانی رکود اقتصادی جدیدی را تجربه خواهد کرد. در هر دو حالت سناریوی اصلی و سناریوی بدبینانه کسبوکارها علاوه بر چالشهای شکل گرفته در زمینه تقاضا، با مخاطراتی در زمینه زنجیره تامین کالا نیز مواجه خواهند شد. شاید بیماری کرونا در این میان به‌عنوان شتاب‌دهنده‌ای برای اخذ تصمیمات استراتژیک در زمینه تغییرات سیاست‌گذاری بلندمدت در زنجیره‌های تامین تولید عمل کند، تغییراتی که در شرایط عادی به تعویق انداخته می‌شوند.
شرکت‌ها بر روی چه موضوعاتی باید تمرکز کنند
هفت موضوعی که برای کسبوکارها در حوزه‌های مختلف می‌تواند مفید باشد:
۱- از کارمندان خود مراقبت کنید.
بحران کووید-۱۹ به لحاظ روحی چالش بزرگی برای بسیاری از مردم به‌شمار می‌رود و زندگی روزمره افراد را به‌طور بی‌سابقه‌ای تحت‌تاثیر قرار داده.برای یک کسبوکار، طبق معمول همیشه، انجام بیزینس در هر شرایطی انتخاب نبوده و حفظ پایداری آن یک الزام است. پشتیبانی از کارمندان طی این بحران را می‌توان با طراحی و اجرای برنامه‌های حمایتی بر اساس راهنماها و سیاست‌های متناسب با شرایط بومی آغاز کرد.در حال حاضر برخی از شرکت‌ها با الگوبرداری از اقدامات سایر شرکت‌ها به دنبال اجرای سیاست‌هایی تاثیرگذار در حمایت از نیروهای خود هستند. بسیار مهم است که رهبران به‌صورت مستقیم، اختصاصی و مداوم با کارمندان خود تعامل داشته باشند.
تشکیل تیم مقابله ویژه با کروناویروس
شرکت‌ها باید برای رهبری تلاش‌های جمعی و کمک به پیشبرد فرآیند‌ها، توسط مدیرعامل و با مشارکت اعضایی ازهمه قسمت‌های سازمان ساماندهی شوند.در این بین ممکن است مواقع بسیاری پیش بیاید که اعضای این تیم از قالب مسوولیت‌ها و نقش‌های عادی خود خارج شده و بیشتر زمان را به موضوعات مرتبط با بحران اختصاص دهند. تعدادی از این روال‌های کاری برای اکثر شرکت‌ها یکسان خواهد بود: ۱) حفظ سلامت، رفاه و توانایی پرسنل در انجام وظایف ۲) کنترل شرایط مالی و برنامه‌ریزی برای مواجه شدن با چالشهای احتمالی ۳) مانیتور کردن وضعیت زنجیره تامین، پاسخ دهی سریع و انعطاف درازمدت ۴) طرح‌ریزی مناسب برای فرآیندهای بازاریابی و فروش با توجه به شوک‌های تقاضا و ۵) هماهنگی و تعامل با سازمان‌‌ها و مجموعه‌های مرتبط. طی این بحران تیم‌های زیرمجموعه تیم اصلی باید علاوه بر هدف‌های هفتگی، اهداف مشخصی را برای ۴۸ ساعت آینده نیز معین کرده و به‌صورت مستمر نسبت به به‌روزرسانی این اهداف اقدام کنند. تمام این هدف‌گذاری‌ها بر اساس سناریوی اصلی مورد تایید سازمان انجام میشود.لازم است تیم مقابله با بحران از طریق به‌کارگیری دستورالعمل‌های ساده و انضباط اجرایی روشن روی تصمیمات و نتایج متمرکز باشد تا بتواند از تشکیل جلسات مکرر و وقت تلف‌کن، بدون خروجی جلوگیری کند.
اطمینان حاصل کنید که نقدینگی موجود برای عبور شرکت شما از این توفان کافی است
هر کسب‌و‌کاری نیاز دارد تا سناریوی پیش پای خود را با توجه به زمینه فعالیت خودش تعریف کند. اعداد ورودی برای تحلیل شرایط باید با در نظر گرفتن متغیرهای حیاتی تاثیرگذار روی درآمد و هزینه تعریف شوند. شرکت‌ها باید شرایط مالی پیش‌روی خود را طی سناریو مثل جریان نقدینگی و تراز حساب‌ها مدل‌سازی کنند و نیز نسبت به شناسایی عواملی که ممکن است تاثیر عمده‌ای روی نقدینگی جاری و آتی شرکت داشته باشند اقدام کنند. با توجه به هر عامل کلیدی شرکت باید روش‌های مواجهه با آن را برای حفظ وضعیت ثبات سازمانی طی هر سناریو تعریف کند.
پایدارسازی زنجیره تامین
شرکت‌ها با در نظر گرفتن وضعیت تامین‌کنندگان در بحران اخیر تمهیدات لازم را باید بیندیشند. در وضعیت فعلی بسیاری از تامین‌کنندگان چینی با پشت سر گذاشتن بحران در حال بازگشت به توان تولید سابق خود هستند.شرکت‌ها درخصوص زنجیره تامین باید تمامی جوانب لازم اعم ازوضعیت ثبات خود تامین‌کننده، شرایط و محدودیت‌های حمل‌و‌نقل، مقررات و حالت‌های مختلف قرار داد و...را با توجه به سناریوهای پیش‌رو در نظر داشته باشند تا بتوانند انعطاف لازم در حالت‌های شوک مثبت و منفی تقاضا را پوشش دهند.برخی از این تمهیدات مواردی هستند که در شرایط عادی، بدون بحران اخیر کرونا نیز باید به منظور اطمینان از انعطاف‌پذیری تولید لحاظ شوند.
ارتباط نزدیک خود را با مشتریانتان تقویت کنید
شرکت‌هایی که از توفان مشکلات به سلامت عبور می‌کنند معمولا موفقیت خود را مدیون سرمایه‌گذاری درست روی بخش مشتریان محوری و پیش‌بینی رفتار ایشان هستند. با نگاه کردن به مثال چین درمی‌یابیم که طی این مدت با وجود افت چشمگیر تقاضا، هیچ‌گاه این عدد به‌طور کامل به صفر نرسیده است. مردم به‌صورت روز افزونی اقدام به خرید آنلاین تمامی اقلام کالایی از محصولات مصرفی تا مواد غذایی کرده‌اند. پس به‌نظر می‌رسد شرکت‌ها باید نسبت به سرمایه‌گذاری برای حضور در فضای دیجیتال جهت ارائه خدمات و فروش الکترونیک محصولات خود با نگاه تنوع بخشیدن به کانال‌های توزیع اقدام کنند. نباید فراموش کنیم که رو آوردن به فضای کسبوکار آنلاین باید با اطمینان از کیفیت ارائه محصولات روی این فضا صورت گیرد. به احتمال فراوان عادات رفتاری جدید مشتریان که طی این بحران شکل گرفته به راحتی به حالت قبل از شیوع بیماری کرونا بازگشت پیدا نخواهد کرد.
برنامه‌ها را تمرین کنید
بسیاری از تیم‌های برتر تا موقعی که در یک بحران جدی قرار نگیرند زمانی را برای درک شرایط برنامه‌ریزی در هنگام بروز مشکلات اساسی اختصاص نمی‌دهند و وقتی هم که به فکر این کار می‌افتند دیگر برای انجام جلسات هم‌اندیشی و شبیهسازی مشکلات بسیار دیر شده است. شرکت‌ها می‌توانند با استفاده از شبیهسازی شرایط، نسبت به تعریف و ارزیابی پروتکل‌های اجرایی خود در فازهای مختلف جوابگویی به بحران اطمینان حاصل کنند. این مدل‌های شبیهسازی شده باید مواردی مثل مدیران دارای‌اختیار برای تصمیم‌گیری نهایی را مشخص کند، اطمینان حاصل کند که نقش و مسوولیت هر عضو از تیم‌های کلیدی شرکت شفاف و روشن است، موانعی که موجب به تاخیر افتادن پاسخگویی مناسب به شرایط می‌شوند را شناسایی کند و در پایان اطمینان پیدا کند که هنگام وقوع بحران فعالیت‌هایی که باید برای پیشبرد برنامه‌های از پیش تعیین شده انجام شود به‌صورت کامل توسط همه اعضای درگیر درک شده و منابع مورد نیاز این شرایط به‌صورت آماده در دسترس قرار دارد.
اهداف خود را آشکارا به همه نشان دهید
توان شرکت‌ها ناشی از قدرت جوامعی است که در آن عضو هستند. شرکت‌ها نیاز دارند تا به بقیه بازیگران آن جامعه نشان دهند چگونه از تلاش‌های ایشان حمایت می‌کنند. این حمایت‌ها می‌تواند به‌صورت کمک‌های مالی، در اختیار قرار دادن سخت‌افزار و تجهیزات لازم یا حتی توان تخصصی نیروهای سازمان باشد. به‌عنوان مثال در این زمینه می‌توان به شرکت‌هایی اشاره کرد که در بحران جاری خطوط تولید خود را به تولید ماسک‌ها و لباس‌های پزشکی ویژه اختصاص داده‌اند. بحران جهانی کووید-۱۹ در حال حاضر داستانی است با پایانی نامشخص، اما در این میان یک حقیقت قطعی است و آن تاثیرات تاسفبار این بیماری بر زندگی انبوهی از انسان‌ها است. به همین دلیل ضروری است که شرکت‌ها هر چه سریع‌تر برای محافظت از منابع انسانی خوداقدام، چالش‌ها و ریسک‌های کسبوکار خود را شناسایی کنند و نسبت به تلاش هر چه بیشتر برای کاهش شیوع این بیماری از هر روشی که می‌دانند و می‌توانند استفاده کنند.
