معابر پایتخت طی هشت روز رفت و آمد با قیمت جدید بنزین پایش شد
رفت و برگشت ترافیک در تهران
گزارش «دنیای اقتصاد» از پنج علت نوسان جریان حرکت خودروهای شخصی
به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، طی هشت روز آمد و شد شهروندان بر مبنای نرخ جدید بنزین و اعمال سهمیه‌بندی ماهانه، مشاهدات میدانی و نیز نتایج تحقیق درباره تغییرات جریان حرکت خودروها بر اساس نقشه‌های ترافیکی منتشر شده در این ایام حکایت از رفت و برگشت بار سنگین ازدحام خودروها در معابر پایتخت طی این مدت دارد.در این بازه زمانی هشت روزه از شنبه ۲۵ آبان تا شنبه ۲ آذر ۹۸، دو نوع رفتار و انتخاب ترافیکی متفاوت از شهروندان سر زد. در نخستین روز هفته گذشته به دلیل همزمانی با بارش برف و بی‌عملی عوامل میدانی برف‌روبی معابر در ساعات نخست این رویداد جوی، ترافیک فوق‌العاده سنگین بود اما از روز یکشنبه تا سه‌شنبه میزان بار تردد خودروها در معابر تهران به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کرد. با این حال این وضعیت پایداری چندانی نداشت، چراکه در نیمه دوم هفته گذشته یعنی از روز چهارشنبه به بعد بار ترافیک رفته‌رفته رو به افزایش گذاشت و این روند تا ساعات پیک ترافیک صبحگاهی دیروز (شنبه) نیز که در پایش «دنیای اقتصاد» مورد مداقه قرار گرفته، ادامه داشت.
به دنبال بازگشت جریان ترافیک به معابر شهر، وضعیت ازدحام خودروها در معابر به ویژه در ساعات اوج صبحگاهی و عصرگاهی مشابه وضعیتی است که قبل از تغییرات قیمت بنزین حاکم بود. ترافیک آبان‌ماه امسال نیز پیش از ماجرای تغییر قیمت سوخت و شکل عرضه آن، به دو صورت متفاوت بروز یافت. اگرچه در ۱۰ روز نخست آبان ماه با توجه به تراکم قابل توجه تعطیلات مناسبتی در این مدت، ترافیک حجم فوق‌العاده کمتری نسبت به مهرماه داشت، اما در طول دو هفته میانی آبان‌ماه یعنی روزهای یازدهم تا بیست‌وچهارم از این ماه ترافیک تهران در روزهای کاری افزایش قابل توجهی پیدا کرد، به شکلی که بارتردد در برخی معابر و برخی از ساعات، حتی از مهرماه همواره پرترافیک تهران نیز سنگین‌تر بود. در آن زمان درباره منشا ترافیک آبان‌ماه سناریوهای مختلفی مطرح شد که یکی از سناریوهای محتمل، پیشنهاد برخی از شرکت‌های ارائه خدمات تاکسی اینترنتی به انجام سفرهای بیشتر توسط رانندگان عضو، به منظور دریافت مجوز طرح ترافیک معادل نرخ مجوز ویژه آژانس‌ها با اعمال تخفیف ۷۰ درصدی بود که موجب تشدید ترافیک در سطح شهر شده بود.
اما به دنبال تغییر قیمت سوخت، اثر این تصمیم بر وضعیت ترافیک قوی‌تر از هر عامل دیگری ترافیک تهران را تحت تاثیر قرار داد. روز شنبه به‌عنوان اولین روز کاری هفته که بنزین به‌صورت دو نرخی و از طریق سهمیه‌بندی عرضه شد، به دلیل همزمانی این ماجرا با بارش سنگین برف در تهران همراه شد و به دنبال کوتاهی عوامل اجرایی مدیریت شهری در برف‌روبی معابر اصلی و بزرگراهی، طول ترافیک در اغلب این معابر بیشتر از همیشه بود. اما این وضعیت دیری نپایید و پس از یکشنبه که حجم ترافیک رو به کاهش گذاشت، از روز دوشنبه این تغییرات کاهشی کاملا برای تمام خودروسواران هم در ساعات پیک صبحگاهی و هم در پیک عصرگاهی محسوس شد. دلیل کاهش حجم ترافیک در نیمه نخست هشت روزه مذکور، می‌تواند به تغییر رفتار ترافیکی ساکنان تهران و نیز مسافران هر روزه از حومه غربی تهران به سمت مرکز پایتخت مرتبط باشد. به‌طور معمول روزانه بیش از ۵۰۰ هزار خودرو از شهرهای حومه غربی پایتخت با هدف اشتغال، تحصیل، درمان و غیره وارد این شهر می‌شوند. اما افزایش قیمت بنزین در روزهای نخست سبب انصراف بخشی از این افراد از سفر با خودروی شخصی شد؛ ضمن اینکه در همین مدت گروهی از پایتخت‌نشینان نیز قید سفر با خودروی شخصی را زدند و به مدهای حمل و نقلی دیگر روی آوردند. این انصراف از سفر روتین و هر روزه با خودروی شخصی می‌توانست دائمی باشد اما مشاهدات و نقشه‌های ترافیکی حاکی است از روز چهارشنبه هفته گذشته به بعد روند تغییرات ترافیکی شکل متفاوتی به خود گرفت و رفته‌رفته بر میزان ازدحام خودروها در معابر افزوده شد؛ طوری که حجم ترافیک تقریبا به روزهای معمول مهر ماه بازگشت. درباره علت این بازگشت ترافیک، پنج سناریو قابل طرح است. سناریوی اول مبتنی بر تغییر موقت سبک زندگی شهروندان به دنبال غافلگیری درباره افزایش هزینه استفاده از خودرو تحت تاثیر تغییر قیمت بنزین است. طبیعی است این تغییر نرخ به لحاظ اثری که بر سبد هزینه‌های خانوار می‌گذارد، رخداد مهمی است و به همین خاطر برخی از خانواده‌ها در اولین واکنش به این ماجرا، تصمیم گرفتند سبک زندگی خود را تغییر داده و از میزان استفاده از وسیله نقلیه شخصی بکاهند تا میزان تجاوز آنها از سهمیه ۶۰ لیتری ماهانه، کاهش یابد. اما این تغییر سبک زندگی موقتی بود و بسیاری از خانواده‌ها اندکی بعد توانستند این موضوع را در روال معمول زندگی خود هضم کرده، با آن کنار بیایند و دوباره به روال انجام سفرهای روتین با خودروی شخصی بازگردند. سناریوی دوم ناظر بر اثر تشویقی خلوت شدن معابر برای روی آوردن دوباره به خودروی شخصی است. کسانی که پیش از افزایش قیمت سوخت هر روز با خودروی شخصی سفر می‌کردند، زمانی که از کاهش بار ترافیک در روزهای دوشنبه و سه‌شنبه مطلع شدند، تصمیم گرفتند دوباره از خودروی شخصی برای انجام سفرهای روزانه استفاده کنند. محاسبه ذهنی این گروه از شهروندان به این ترتیب بود که می‌توانند در معابر خلوت از خودروی شخصی استفاده کنند و با توجه به اینکه زمان سفر در اواسط هفته گذشته به یک‌سوم معمول کاهش پیدا کرده بود، مصرف سوخت آنها به مراتب کمتر از زمانی خواهد بود که ترافیک با حجم معمول وجود داشته است؛ در نتیجه به این ترتیب بخشی از افزایش هزینه سوخت از طریق کاهش زمان تلف شده در ترافیک جبران خواهد شد و البته سفر راحتی را نیز به دور از بار ترافیکی سنگین تجربه می‌کنند. چنین تحلیلی سبب بازگشت گروهی از خودروسواران به معابر از روز چهارشنبه به بعد شده و بازگشت بار ترافیک را به دنبال داشته است. سناریوی سوم قابل طرح در این رابطه، علت بازگشت ترافیک را این طور توصیف می‌کند که شهروندان سیگنال‌های روشن و شفافی درباره قاطعیت دولت در تصمیم بنزینی اخیر دریافت کرده و از اینکه این تصمیم قابل تغییر یا تعلیق نیست، به تدریج مطمئن شدند. این موضوع سبب تقویت سناریوی اول مبنی بر هضم تصمیم بنزینی توسط خانوارها و پذیرش هزینه‌های ناشی از آن در سبد خانوار شد و به این ترتیب به تدریج رفتار ترافیکی شهروندان به روال همیشگی شباهت پیدا کرد. در سناریوی چهارم ارتباط بازگشت ترافیک با وضعیت ناوگان حمل و نقل عمومی بررسی شده است. طبعا در اوایل هفته گذشته گروه زیادی از انصراف‌دهندگان از سفر با خودروی شخصی به مترو و اتوبوسرانی روی آوردند و این وضعیت به سرریز مسافر در این شبکه‌ها که همین حالا عمده ظرفیت آنها تکمیل است، منجر شد در این بازه زمانی تقاضا برای سفر با وسایل حمل‌و‌نقل عمومی ۲۰درصد افزایش یافت. تحمل زحمت مضاعف سفر با ناوگان حمل و نقل عمومی فاقد ظرفیت برای پاسخگویی به تقاضای جدید به‌ویژه در ساعات پیک مسافری، این افراد را دوباره به سمت استفاده از خودروی شخصی پرتاب کرد و آنها ناگزیر شدند در انتخاب مد حمل و نقلی، به روال قبل از تغییر قیمت سوخت بازگردند.
سناریوی پنجم درباره علت رفت و برگشت ترافیکی نیز مرتبط با مشکلاتی است که به دنبال اختلال اینترنت، در استفاده از تاکسی‌های اینترنتی رخ داد. در روزهای نخست هفته گذشته به دلیل اختلال اینترنتی اغلب شرکت‌های بزرگ ارائه خدمات تاکسی اینترنتی نتوانستند به مسافران همیشگی خود سرویس دهند. حتی زمانی که این اختلال برطرف شد نیز، گروهی از شهروندان تصور می‌کردند سرویس‌های مذکور خارج از دسترس هستند و این ناآگاهی موجب شد تعداد زیادی از تاکسی‌های اینترنتی نتوانند نسبت به جابه‌جایی مسافر در این مدت اقدام کنند. در نتیجه نیمه اول هفته گذشته ترافیک ناشی از تاکسی‌های اینترنتی در سطح شهر نیز به شدت کاهش یافت اما در نیمه دوم هفته به تدریج این تاکسی‌ها سرویس‌دهی در سطح شهر را افزایش دادند. البته چشم‌انداز ترافیک تهران با قیمت جدید بنزین صرفا بر اساس مشاهدات ترافیکی در هشت روز گذشته قابل تصویر نیست و ترافیک می‌تواند در روزهای آتی نیز دستخوش تغییرات قابل توجه شود. اما این بررسی نخستین پایش از تغییر جریان حرکت خودروها در شهر تهران است که برای تمام ترددکنندگان در معابر طی مدت هشت روزه اخیر محسوس بود.
کاهش یک ساعته زمان اجرای طرح ترافیک
به گزارش «دنیای اقتصاد»، به دنبال پیشنهاد پلیس راهور به شهرداری تهران مبنی بر تغییر زمان اجرای طرح ترافیک، سرانجام روز گذشته معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری طی اطلاعیه‌ای از اعمال این تغییر خبر داد. با این تصمیم جدید از ابتدای آذر ماه تا پایان سال جاری، زمان اجرای طرح ترافیک و جایگزین زوج و فرد، از ساعت ۱۹ به ساعت ۱۸ تغییر یافت.بنا بر توضیحات این معاونت، تصمیم مذکور با توجه به کوتاه شدن طول روز و به منظور تخلیه سریع‌تر ترافیک بزرگراه‌های شهر در ساعات شبانگاهی، برابر اختیارات قانونی شهرداری تهران و بر اساس هماهنگی صورت‌گرفته با پلیس راهور تهران اتخاذ شده است و همان‌طور که ذکر شد، این کاهش زمان اجرای طرح شامل هر دو محدوده طرح ترافیک و کنترل آلودگی هواست.اثر این تصمیم ترافیکی نیز باید از طریق رصد نقشه‌های ترافیکی در روزهای پیش‌رو سنجیده شود؛ چراکه گروهی از کارشناسان ترافیکی معتقدند این تصمیم می‌تواند به منزله یک شمشیر دو لبه عمل کند؛ به این معنا که ممکن است هدف مدیریت ترافیک مبنی بر تخلیه زودهنگام بار ترافیک را محقق کند، اما در عین حال ممکن است با توجه به کاهش زمان اجرای طرح، به نوعی مشوق استفاده از خودروی شخصی از ساعت ۱۸ به بعد باشد و بر ازدحام خودروها در این زمان بیفزاید.
