افتتاح رسمی یا بهره‌برداری موقت؛ تونل «البرز» چه روزهایی باز است؟
غافلگیری در آزادراه تهران-شمال
ماجرای جدید از این قرار است که «بخشی از قطعه دوم آزادراه تهران-شمال»، یعنی تونل «البرز» که هفته اول مرداد ۱۴۰۰ با فرمان رئیس‌جمهور وقت «افتتاح رسمی» شد، اکنون به صورت «بهره‌برداری موقت»، به خودروهای عبوری و مسافران سرویس می‌دهد. همان‌طور که در تصویر مشخص است، در جلوی این تونل، یک تابلوی اطلاع‌رسانی نصب شده که محتوای آن نشان می‌دهد، ورود خودروها به این تونل حدود ۷ کیلومتری به عنوان بخشی از مسیر آماده‌شده قطعه دو آزادراه، فقط در روزهای شنبه تا چهارشنبه آن هم در ساعات معین یعنی از ۸ تا ۱۳ ، مجاز است.در مابقی روزها، امکان تردد در این مسیر، ممنوع است.هیچ توضیحی درباره علت «بهره‌برداری ساعتی به جای تردد کامل و بدون محدودیت» در این مسیر، ارائه نشده است اما به نظر می‌رسد «کارگاه‌های فعال در طول قطعه دو و انجام کارهای عمرانی برای تکمیل قطعه»، مانع استفاده کامل و متعارف مسافران از تونل افتتاح‌شده است. پیش‌تر و در زمان افتتاح قطعه چهار آزادراه که از مرزنآباد تا چالوس کشیده شده است، این مسیر بعداز مدتی تردد، برای زمان مشخصی، از دسترس خارج شد تا یکسری فعالیت عمرانی «استحکام سازی» برای دیواره‌های کنار آزادراه انجام شود. آزادراه تهران-شمال، چهار قطعه دارد که قطعه چهار، بهار ۹۲ افتتاح شد و قطعه یک که از تهران شروع می‌شود نیز در اسفند ۹۸ مورد بهره‌برداری رسمی قرار گرفت.ماه گذشته در روزهای پایانی عمرکاری دولت قبل نیز، بخشی از قطعه ۲ افتتاح شد. اما مدل «افتتاح موقت»، صرفنظر از اینکه «تفاوت ظاهر و باطن مسیر» را نشان می‌دهد و باعث اختلال در برنامه‌ریزی شهروندان و غافلگیری آنها در مواجهه با این موارد می‌شود، یک «اشکال بزرگ‌تر» هم دارد و آن «عادی‌انگاری طرح‌ها و پروژه‌های ناقص و تکمیل‌نشده» است که در این صورت، احتمال «رسیدگی به افتتاح‌شده‌ها از بابت تکمیل اقدامات انجام نشده» کاهش پیدا می‌کند و شهروندان از دسترسی به «خدمات مطلوب و درخور» محروم می‌مانند. موارد مشابهی وجود دارد که همین احتمال برای آنها مصداق دارد.یک نمونه، آزادراه تهران-پردیس است که برخی تونل‌های عبوری آن، در مقایسه با «تونل‌های مجهز در سایر مسیرها»، از نگاه مسافران عبوری، هنوز تکمیل‌شده، تلقی می‌شود. در همین قطعه یک آزادراه تهران-شمال نیز، نقطه ورود خودروها به برخی از تونل‌های عظیم و طولانی مسافت، فاقد دوربین کنترل سرعت و تابلوهای هشدار «سرعت مجاز» است.این نقص، احتمال تجاوز از سرعت مجاز اعلام شده در طول مسیر را افزایش می‌دهد و باعث مشکلاتی خواهد شد. گذشته از این، در شرایطی که روزهای آخرهفته و همچنین تعطیلات مناسبتی، «سفر به شمال» در اولویت بخش زیادی از شهروندان تهرانی و سایر شهروندان قرار می‌گیرد و این مسیر به پرترددترین مسیر بین شهری و بین استانی تبدیل می‌شود، «افتتاح موقت و ساعتی» مانع از کاهش بار ترافیک و تسهیل تردد خواهد شد و «کیفیت سفر» را برای مسافران تنزل می‌دهد که البته «افزایش مصرف سوخت و صرف زمان و انرژی برای مدیریت راه‌ها» نیز تبعات دیگر این ماجرا است. ممکن است دولت‌ها در روزهای پایان عمر کاری، برای معرفی و انعکاس سریع کارهای صورت گرفته، در افتتاح طرح‌ها و پروژه‌ها عجله کنند و بعضا طرح‌هایی که به شکل تمام و کمال، به پایان نرسیده را به بهره‌برداری برسانند.اما تبعات بعدی این اقدامات، اول متوجه شهروندان و سپس به دولت بعد منتقل خواهد شد.
با این حال، غافلگیری مسافران در تهران-شمال، فقط به «ممنوعیت استفاده از بخش میانی در آخر هفته» محدود نیست. وعده دو سال پیش دولت درباره «پرداخت الکترونیکی عوارض آزادراهی»، دستکم در ورودی این آزادراه در تهران، ظاهرا فراموش شده و پروژه «تبدیل گیت‌های عوارضی از شکل دستی به فرآیند هوشمند»، تعلیق شده است.
اسفند سال ۹۸ درست در روزهای آخر سال، دولت ناگهان از «اجباری شدن پرداخت الکترونیکی عوارض آزادراهی در یکسری از مسیرهای پرتردد نوروزی» خبر داد و آن زمان، تنها یک «بانک دولتی»، از دولت مجوز گرفت تا به مسافران «برچسب پرداخت هوشمند عوارض قابل نصب در شیشه جلوی خودرو» را بفروشد.
بخش زیادی از شهروندان طی این مدت با ترس از «جریمه شدن» و «حذف گیت‌های دریافت دستی عوارض»، به خرید برچسب عوارض الکترونیک رو آوردند.اما نه تنها این طرح به شکل کامل در آزادراه‌ها پیاده نشده که برای قطعه یک آزادراه تهران-شمال که فعلا جزو آخرین مسیرهای تازه بهره‌برداری شده محسوب می‌شود، «هیچ نشانه‌ای از پرداخت هوشمند عوارض تردد» دیده نمی‌شود. همه گیت‌ها در ابتدای قطعه یک، به شکل دستی و با کارتخوان، عوارض را دریافت می‌کنند.این مدل در شرایطی که «پروتکل‌های ضدکرونایی، بر انجام فعالیت‌ها به شکل هوشمند، دیجیتال و الکترونیکی»، تاکید دارد، نوعی «برگشت به عقب» محسوب می‌شود. مشخص نیست چرا طرح «پرداخت الکترونیکی عوارض»، جدی گرفته نشده و در این مسیر پرتردد، حتی یک گیت عوارضی هم، به این سامانه مجهز نشده است.در برخی دیگر از آزادراه‌ها، لااقل یکی از ورودیها (یکی از گیت‌ها) در محل دریافت عوارض جاده‌ای، به «عوارض الکترونیک» مجهز است.
