«دنیای‌اقتصاد» بررسی می‌کند
تصویر فولاد در فصل اول ۲۰۲۲
بر این مبنا قیمت فولاد در صورت تداوم این سه مساله کماکان در بازار بالا خواهد بود. آگاهان امر معتقدند ادامه حیات اضلاع این مثلث بسترساز قیمت بالای فولاد در بازار جهانی و تقویت‌‌‌‌‌‌‌کننده تولید فولاد خواهد بود که خبر خوبی برای صنایع معدنی جهان است. البته همه‌چیز در بازار فولاد بر وفق مراد تولیدکنندگان نیست. با وجود فشار به فولادسازان برای پاکسازی زنجیره تولید کربن، فعلا روند سبزشدن این محصول استراتژیک به کندی پیش‌می‌‌‌‌‌‌‌رود.
موضوعی که می‌تواند فشار را بر این سازندگان در بازارهای اروپایی و نیز آمریکای شمالی جهت سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری در فولاد سبک، سبز و مقاومت‌بالا افزایش دهد. ترکیب این نیرو با شرایط جنگی که کاهش تولید فولاد و عمده محصولات آهنی در دو کشور روسیه و اوکراین را سبب شده، شرایطی متناقض را بر بازار فولاد حاکم کرده که تصویری روشن از آینده سطح تولید و قیمت به‌دست نمی‌دهد. برآورد شرکت‌هایی نظیر IHS مارکیت نیز همین است که قیمت فولاد در فصول آتی ۲۰۲۲ به سادگی قابل پیش‌‌‌‌‌‌‌بینی نیست.
بازار فولاد خام جهانی در حالی سال۲۰۲۱ را به پایان رساند که بازیگران آن، افزایش ۶/ ۳درصدی در تولید را نسبت به سال۲۰۲۰ ثبت کردند. شروع سال۲۰۲۲ اما برای این صنعت چندان خوش‌‌‌‌‌‌‌یمن نبود. بر اساس گزارش انجمن جهانی فولاد، آمار تولید فولاد خام جهانی در ژانویه امسال با ۱/ ۶درصد کاهش نسبت به مدت مشابه در سال‌گذشته، رقم ۱۵۵میلیون تن را به ثبت رساند. چین، تولیدکننده شماره یک فولاد جهان، با افت ۲/ ۱۱درصدی با رقم ۷/ ۸۱میلیون تن در ژانویه روبهرو شد. سایر کشورهای بزرگ تولیدکننده فولاد ارقام متفاوتی را منتشر کردند. هند ۸/ ۱۰میلیون تن (افزایش ۷/ ۴درصد)، ژاپن ۸/ ۷میلیون تن (۱/ ۲درصد کاهش)، ایالات‌متحده ۳/ ۷میلیون تن (افزایش ۲/ ۴درصد) روسیه ۶/ ۶میلیون تن (۳/ ۳درصد افزایش)، کره‌جنوبی ۶میلیون تن (یک‌درصد کاهش)، آلمان ۳/ ۳میلیون تن (۴/ ۱درصد کاهش)، ترکیه ۲/ ۳میلیون تن (۸/ ۷درصد کاهش)، برزیل ۹/ ۲میلیون تن (۸/ ۴درصد کاهش) و ایران ۸/ ۲میلیون تن (۳/ ۲۰درصد افزایش) تولید کردند.
تولید فولاد در فوریه ۲۰۲۲ در سه منطقه افزایشی بود. بالاترین افزایش برای آفریقا بود که با تولید ۳/ ۱میلیون تن فولاد، رشدی ۱/ ۴درصدی را نسبت به مدت مشابه در سال۲۰۲۱ نشان می‌دهد و توسط سه کشور مصر، لیبی و آفریقای‌جنوبی حاصل شده است. خاورمیانه با تولید ۵/ ۳میلیون تنی فولاد که حکایت از رشد ۸/ ۲درصدی نسبت به مدت مشابه در سال‌گذشته دارد، رتبه دوم را به خود اختصاص داد.
گفتنی است که این رقم مجموع تولید فولاد چهار کشور ایران، عربستان‌سعودی، قطر و امارات‌متحده‌عربی است که در آن ایران دست بالا را دارد. سومین نرخ افزایشی تولید فولاد در دومین‌ماه سال‌جاری میلادی توسط آمریکای‌شمالی با ۸/ ۸میلیون تن تولید (۸/ ۱درصد رشد) به ثبت رسید. به جز ایالات‌متحده که پرچمدار تولید فولاد در این منطقه از جهان است، کشورهای کانادا، مکزیک، کوبا، گواتمالا و السالوادور نیز مقادیر محدودی فولاد تولید می‌کنند.
برای دیگر بازیگران این بازار، دومین‌ماه ۲۰۲۲ چندان ماه جالبی نبود و تولید نسبت به فوریه ۲۰۲۱ کاهشی بود: آسیا-اقیانوسیه که به لطف حضور چین در گروه خود منطقه‌‌‌‌‌‌‌ای است که بیشترین فولاد را در جهان تولید می‌کند، ۶/ ۱۰۲میلیون تن بیشتر نتوانست تولید داشته باشد که افت ۱/ ۷درصدی تولید را نشان می‌دهد، درحالی‌که در این گروه چین و ژاپن به ترتیب ۷۵میلیون (کاهش ۱۰درصدی) تن و ۳/ ۷میلیون تن (کاهش ۳/ ۲درصدی) تولید کردند، هند با تولید ۱/ ۱۰میلیون تنی (۶/ ۷درصد افزایش)، بهترین عملکرد را داشت. اگرچه هند به‌عنوان دومین تولیدکننده بزرگ فولاد در جهان برنامه‌‌‌‌‌‌‌های بلندپروازانه‌‌‌‌‌‌‌ای را در این بخش دنبال می‌کند، اما با دو مشکل نرخ بالای انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌‌‌‌ای توسط صنعت فولاد از یک‌سو و مصرف سرانه پایین فولاد در داخل از سوی دیگر روبهرو است که باید راه‌‌‌‌‌‌‌هایی برای حل آنها پیدا کند. هند به‌دنبال جذب سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری خارجی و افزایش صادرات فولاد خود نیز هست و از این‌رو جزو بازیگران خبرساز در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ خواهد بود. پیش‌‌‌‌‌‌‌بینی آژانس بین‌‌‌‌‌‌‌المللی انرژی حکایت از آن دارد که تولید فولاد خام هند از ۱۱۱میلیون تن در سال۲۰۱۹ به ۱۸۰میلیون تن در سال۲۰۳۰ و ۳۵۰میلیون تن در سال۲۰۵۰ افزایش خواهد یافت و بعید به‌نظر می‌رسد که ژاپن، ایالات‌متحده و روسیه که رتبه‌‌‌‌‌‌‌های سوم تا پنجم تولید فولاد در جهان را دارند، بتوانند عنوان دومین تولیدکننده بزرگ این صنعت را از هند بربایند.
به‌‌‌‌‌‌‌جز منطقه آسیا-اقیانوسیه، تولید فولاد در فوریه سال‌جاری در مناطق ذیل نیز روندی کاهشی را طی کرد: اتحادیه اروپا (۷/ ۱۱میلیون تن-۵/ ۲درصد کاهش)، CIS (۷/ ۷میلیون تن-۸/ ۵درصد کاهش)، کشورهای اروپایی خارج از اتحادیه شامل بریتانیا، ترکیه، نروژ، صربستان، مقدونیه و بوسنی-هرزگوین (۸/ ۳میلیون تن-۷/ ۲درصد کاهش) و آمریکای‌جنوبی (۳/ ۳میلیون تن-۷درصد کاهش).
پیش‌‌‌‌‌‌‌بینی‌‌‌‌‌‌‌ها در سال‌گذشته میلادی حکایت از آن داشت که تقاضای فولاد در جهان در سال۲۰۲۲ به یک‌میلیارد و ۸۶۶میلیون تن خواهد رسید، با این‌حال سطح افزایش تقاضای فولاد در سه‌‌‌‌‌‌‌ماهه نخست سال۲۰۲۲ که نتوانست انتظارات فعالان بازار را برآورده کند باعث شد تا با تجدیدنظرهایی در این‌خصوص ارقام امسال به‌وجود بیاید و انجمن جهانی فولاد اعلام کند که تقاضای فولاد در جهان در سال۲۰۲۲ یک‌میلیارد و ۸۴۶میلیون تن خواهد بود که اگرچه از رقم قبلی پایین‌تر است، اما همچنان نسبت به تقاضای یک‌میلیارد و ۸۳۳میلیون تنی سال۲۰۲۱ بیشتر است.
به‌‌‌‌‌‌‌مانند گذشته، بالاترین تقاضای فولاد به چین اختصاص دارد که برای سال۲۰۲۲، بدون تغییر روی رقم ۹۵۲میلیون تن باقی‌مانده است. پیش‌‌‌‌‌‌‌بینی می‌شود که مصرف فولاد چین در سال۲۰۲۳، بازهم کاهش پیدا کند و به ۹۴۲میلیون برسد. اس‌اندپی گلوبال به‌شماری از عوامل این کاهش نظیر کاهش اجباری تولید فولاد با هدف کاهش انتشار کربن در این بخش و کاهش تقاضا از بخش ساختوساز و زیرساخت‌ها اشاره کرده است.
فولاد جزو آن دسته از کامودیتی‌‌‌‌‌‌‌هایی است که قیمت آن حالتی به‌‌‌‌‌‌‌شدت چرخه‌‌‌‌‌‌‌ای دارد و قیمت‌ها هر سه یا چهار سال یک‌بار اوج می‌گیرند و سپس دوباره کاهش پیدا می‌کنند. از موج‌‌‌‌‌‌‌های کاهشی برجسته می‌توان به می۲۰۰۹، فوریه ۲۰۱۶ و ژوئن ۲۰۲۰ اشاره کرد. موج‌‌‌‌‌‌‌های صعودی سال‌های اخیر نیز در تاریخ‌‌‌‌‌‌‌های آگوست ۲۰۱۱، آوریل ۲۰۱۸ و سپتامبر ۲۰۲۱ رخ دادند. بازار فولاد در حالی سال۲۰۲۱ را به پایان رساند که با یکی از موج‌‌‌‌‌‌‌های صعودی شدید خود در سال‌های اخیر روبهرو بود و قیمت هر تن فولاد به ۹۲۰ دلار رسید. حال روند کاهش قیمت‌ها آغاز شده که پیش‌‌‌‌‌‌‌بینی می‌شود تا سه‌‌‌‌‌‌‌ماهه سوم یا چهارم سال۲۰۲۵ که موج بعدی افزایش قیمت‌ها به وقوع می‌‌‌‌‌‌‌پیوندد، ادامه‌‌‌‌‌‌‌دار باشد.
موسسه فیچ پیش‌‌‌‌‌‌‌بینی کرده که قیمت هر تن فولاد در سال۲۰۲۲ به ۷۵۰ دلار کاهش پیدا کند، با این‌حال ترکیبی از علل (افزایش هزینه مواد خام، بالا رفتن قیمت حملونقل و تحریم روسیه در اثر وقوع جنگ اوکراین) باعث شده که در سه‌‌‌‌‌‌‌ماهه اول ۲۰۲۲، قیمت فولاد کماکان روند صعودی خود را ادامه دهد و به ۱۱۴۸ دلار برای هر تن در ماه مارس برسد، با این‌حال قیمت‌ها نسبت به مدت مشابه در سال‌گذشته ۵/ ۹درصد کاهش را نشان می‌دهد که یعنی فرآیند افت قیمتی چند ماهی است که شروع شده؛ با این حال هنوز سرعت لازم را پیدا نکرده است. مرور قیمت‌ها در تریدینگ‌اکانمیک نشان می‌دهد بعد از آنکه بهای فولاد در یکی از سطوح بالای سالیان اخیر قرار گرفت و در یکم سپتامبر ۲۰۲۲ از مرز ۹۱۵دلار گذشت، قیمت‌ها اندکی کاهش یافت و حالا دوباره در میانه آوریل در محدوده ۸۲۰ دلار به ازای هر تن قرار گرفته است.
بزرگ‌ترین شرکت فولاد جهان، آرسلورمیتال، در سال۲۰۲۱، به مدد افزایش قیمت سنگ‌آهن همراه با افزایش تقاضای متوقف‌‌‌‌‌‌‌شده در چین و رفع موانع زنجیره تامین به دلیل پاندمی، ۴۴درصد رشد کل درآمد سالانه را گزارش کرد. از نظر جغرافیایی، سهم کل فروش این شرکت در قاره آمریکا، اروپا و آسیا و آفریقا به ترتیب ۳۳، ۵۵ و ۱۲درصد بوده است. پیش‌‌‌‌‌‌‌بینی می‌شود که مصرف فولاد در ایالات‌متحده، اروپا، برزیل و مناطق CIS احتمالا به ترتیب ۲، یک، ۹ و یک‌درصد در سال۲۰۲۲ افزایش یابد. این رشد توسط بخش‌های خودرو و زیرساخت رهبری می‌شود، زیرا مشکلات زنجیره تامین و نرخ مشارکت نیروی کار با بهبود اقتصاد کلان کاهش می‌‌‌‌‌‌‌یابد. این شرکت با ۹/ ۹میلیارد دلار وجه نقد حاصل از عملیات، ۳میلیارد دلار در دارایی، ماشین‌آلات و تجهیزات سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری و ۵میلیارد دلار از بازخرید سهام را با قیمت متوسط ۳۰دلار تامین‌مالی کرده است. این شرکت فولادساز مستقر در لوکزامبورگ، در سال‌جدید برنامه دارد تا فروش فولاد با گواهی کاهش کربن و جبران داوطلبانه کربن در ترکیب با سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری کربن‌‌‌‌‌‌‌زدایی را افزایش دهد.
آرسلور میتال در سال۲۰۲۱میلادی، ۱۰۰هزار تن فولاد با گواهی کاهش کربن را به دلیل سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری‌‌‌‌‌‌‌های کربن‌‌‌‌‌‌‌زدایی خود گروه فروخت و گفت که انتظار دارد فروش فولاد با جبران آن تا پایان سال۲۰۲۲ به ۶۰۰هزار تن در سال‌برسد.
عملکرد آرسلور میتال در سال۲۰۲۲ تا حد زیادی به نتیجه جنگ اوکراین بستگی دارد. این شرکت در کارخانه خود در اوکراین، ۹/ ۴میلیون تن فولاد در سال‌گذشته تولید کرد و فروش آن به مشتریان روسی و اوکراینی‌‌‌‌‌‌‌اش رقم حائزاهمیت ۵/ ۲میلیارد دلار بود. این شرکت در گزارش مدیریتی اخیرش، با اشاره به کشورهای CIS اعلام کرد، تحریم‌ها علیه روسیه بر منابع مواد خام این شرکت و همچنین بهصورت بالقوه بر بازارهای فروش آن اثر می‌‌‌‌‌‌‌گذارد. آرسلورمیتال پیش‌‌‌‌‌‌‌بینی می‌کند که رشد مصرف جهانی فولاد بین صفر تا یک‌درصد باشد که رقم دقیق تاحد زیادی به نتیجه جنگ اوکراین بستگی دارد.
بائو استیل، بزرگ‌ترین شرکت تولیدکننده فولاد چین، تحت‌حمایت قوی دولت این کشور توانسته تبدیل به یکی از بازیگران محوری در صنعت فولاد شود. این شرکت در آخرین روزهای سال۲۰۲۱ توانست رتبه‌‌‌‌‌‌‌بندی اعتباری بلندمدت صادرکننده خود را با درجه bbb به همراه پیش‌‌‌‌‌‌‌بینی چشم‌‌‌‌‌‌‌انداز پایدار دریافت کند. مزیت مقیاس عملیاتی، نسبت بالای محصولات با ارزش‌افزوده بالا، انعطاف‌‌‌‌‌‌‌پذیری مالی بالا و پیشرو بودن شرکت «بائو» در بازار باعث شده تا صنعت فولاد ازهم‌‌‌‌‌‌‌گسیخته چین به سمت رویکردی واحد حرکت کند.
این شرکت توانست ظرفیت تولیدی خود را از ۳۵میلیون تن در سال۲۰۱۵ به ۱۱۵میلیون تن در سال۲۰۲۰ برساند. بائو استیل نقشی محوری در افزایش قیمت فولاد در سال‌گذشته به دلیل افزایش قیمت مواداولیه داشت و پیش‌‌‌‌‌‌‌بینی می‌شود که از این اهرم نیز در سال۲۰۲۲ استفاده کند. شرکت فولاد چین، در فوریه سال‌جاری اعلام کرد که قیمت فولاد را برای محموله‌‌‌‌‌‌‌های آینده‌‌‌‌‌‌‌اش بهطور متوسط ۴۴/ ۲درصد افزایش می‌دهد.
شرکت‌های بائو و آنگانگ هم اعلام کردند که قیمت فولاد داخلی را بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ یوآن (۳۱ تا ۶۳ دلار) در هر تن برای تحویل به مشتریان داخلی افزایش می‌دهند. کشورهای بیشتری در نیمه دوم ۲۰۲۲ قرار است که با اتکا به ظرفیت تولید فولاد سه شرکت بزرگ چینی فوق، پروژه‌‌‌‌‌‌‌های زیرساختی تعریف کنند و صنعت خودروسازی جهانی نیز در سودای افزایش تولید است. این بهبود تقاضا، چشم‌‌‌‌‌‌‌اندازها را برای افزایش قیمت فولاد در سه‌‌‌‌‌‌‌ماهه دوم و سوم ۲۰۲۲ بازتر کرده است.
شرکت ژاپنی نیپون از دیگر بازیگران حائزاهمیت در بازار فولاد جهانی است که در روندهای این بازار در سال۲۰۲۲ نیز تاثیرگذار خواهد بود. شرکت فولادسازی نیپون ژاپن تولید فولاد خام تلفیقی پیش‌‌‌‌‌‌‌بینی‌‌‌‌‌‌‌شده خود برای سال‌مالی منتهی به ۳۱ مارس ۲۰۲۲ را به ۸۰/ ۴۴میلیون تن کاهش داده است که ۲درصد کمتر از ۷۰/ ۴۵میلیون تن پیش‌‌‌‌‌‌‌بینی‌‌‌‌‌‌‌شده در ۲ نوامبر ۲۰۲۱ است. این دومین کاهش از پیش‌‌‌‌‌‌‌بینی ۴۶میلیون تنی این فولادساز در می۲۰۲۱ است. این بازنگری در پی مشاهده کاهش ۷/ ۲درصدی تولید فولاد خام این شرکت (از ۳۷/ ۱۱میلیون تن به ۰۶/ ۱۱میلیون تن) در سه‌‌‌‌‌‌‌ماهه چهارم ۲۰۲۱ صورت پذیرفت. نیپون پیش‌‌‌‌‌‌‌بینی کرده که کل تولیدش در سه‌‌‌‌‌‌‌ماهه اول ۲۰۲۲ برابر با ۶۰/ ۱۰میلیون تن باشد. نیپون کاهش پیش‌‌‌‌‌‌‌بینی را به کاهش تقاضای فولاد چین از نیمه دوم سال۲۰۲۱ نسبت داد و همچنین پیش‌‌‌‌‌‌‌بینی کرد که این روند در سال۲۰۲۲ تحت کنترل‌‌‌‌‌‌‌های سیاستی قوی برای انتشار کربن ادامه خواهد داشت. یکی دیگر از عوامل بیان‌‌‌‌‌‌‌شده، کاهش تقاضای فولاد از سوی صنعت خودروسازی است که همچنان با کمبود تراشه‌‌‌‌‌‌‌های نیمه‌‌‌‌‌‌‌هادی دست‌‌‌‌‌‌‌وپنجه نرم می‌کند. برای سال‌مالی جاری، انتظار می‌رود قیمت فولاد بهطور متوسط ۱۱۷هزار ین در هر تن باشد که در مقابل ۸۶هزار و ۱۰۰ ین در سال‌مالی گذشته ۹/ ۳۵درصد افزایش داشته باشد.
شرکت پوسکو به‌عنوان نماینده کره جنوبی در بازار فولاد جهانی، در سال‌گذشته توانست سود عملیاتی‌‌‌‌‌‌‌اش را سه‌برابر کرده و به رکورد ۲/ ۹تریلیون وون (۶۲/ ۷میلیارد دلار) برسد که به دلیل تقاضای قوی و قیمت‌های بالاتر مواداولیه ساختمانی بود. حاشیه عملیاتی تلفیقی پوسکو در سال۲۰۲۱، ۱/ ۱۲درصد (در نسبت با ۲/ ۴درصد در سال۲۰۲۰) بود. پوسکو انتظار دارد که در سال۲۰۲۲ فروش ۲/ ۷۷تریلیون وونی داشته باشد که افزایشی خفیف نسبت به فروش ۳/ ۷۶تریلیون وونی سال۲۰۲۱ را نشان می‌دهد. این شرکت همچنین هزینه سرمایه‌‌‌‌‌‌‌ای را ۹/ ۸تریلیون وون در سال‌جاری پیش‌‌‌‌‌‌‌بینی کرده است. هیات‌مدیره پوسکو در سال‌جاری طرحی برای انفصال فعالیت‌های دیگر این هولدینگ نظیر تولید باتری و محصولات شیمیایی از تولید فولاد را بررسی می‌کند که نتیجه‌‌‌‌‌‌‌اش تمرکز پوسکو بهصورت تخصصی روی تولید فولاد خواهد بود، پس از اعلام این طرح، سهام این شرکت افزایشی خفیف را تجربه کرد.
بازار فولاد جهانی در سه‌‌‌‌‌‌‌ماهه نخست ۲۰۲۲ همچنان با تردیدهایی درخصوص رونق فعالیت خود روبهرو است و اگر قرار باشد افزایش قابل‌توجهی در تقاضا و به‌تبع تولید رخ دهد، به عوامل ذیل بستگی خواهد داشت: پایان جنگ روسیه و اوکراین و افزایش تقاضا برای بازسازی زیرساخت‌های تخریب‌‌‌‌‌‌‌شده اوکراین؛ حل مشکل تراشه‌‌‌‌‌‌‌های نیمه‌‌‌‌‌‌‌هادی در صنعت خودرو با فعالیت بیشتر اروپا و آمریکا؛ ثبات در وضعیت پاندمی و عدم‌ظهور جهش و سویه جدیدی در ادامه سال۲۰۲۲؛ آغاز پروژه‌‌‌‌‌‌‌های ساختوساز در کشورهای درحال‌توسعه با حل مشکل بدهی‌‌‌‌‌‌‌های عظیم آنها و در نهایت جدیت نهادهای بین‌‌‌‌‌‌‌المللی در پیگیری طرح‌‌‌‌‌‌‌های کربن‌‌‌‌‌‌‌زدایی.
