بحران ویروسی چشم‌انداز افول عصر نفت را تقویت کرده است
تعبیر کابوس طلای سیاه
اما اتفاقی که چنین روندی را سریع‌تر کرده، یک ویروس است. کووید-۱۹ با درنوردیدن تقریبا تمام کشورهای جهان، مبتلا کردن میلیون‌ها نفر و کشتن صدها هزار نفر از یکسو، و از سوی دیگر اثرگذاری شدید بر بازارهای جهانی، این باور گروه‌های زیست‌محیطی را تقویت کرده که باید هر چه زودتر برای محافظت از مردم جهان، اقدامات اساسی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در پیش گرفت و در غیر این صورت، زمین به وضعیت برگشت‌ناپذیری خواهد رسید که این اقدامات بیش از هر صنعتی، صنایع نفت و گاز را تحت تاثیر منفی قرار خواهد داد.
به گفته الکس کیمانی، نویسنده مالی در اویل پرایس، دوره‌های متناوب رونق و رکود بسیاری در بخش سوخت‌های فسیلی اتفاق افتاده است و هر بار قیمت‌ها کاهش شدیدی را تجربه کرده، شرکت‌های نفت و گاز باور خود مبنی بر اتکا بر منابع باارزش این سوخت‌های زیر زمین را از دست نداده‌اند. اما این بار متفاوت است. تقاضا با وجود ورود به مسیر افزایشی هنوز احتمالا بیش از ۱۰ میلیون بشکه در روز کمتر از پیش از دوره شیوع کرونا است. از طرفی، صدای فعالان محیط زیستی برای آگاهی بیشتر در مورد خطر گرمایش جهانی و سرمایه‌گذاری اخلاقی بلندتر شده است. بنابراین، مدیران نفتی در حال پذیرش یک واقعیت هستند که احتمالا زمانی بخش قابل توجهی از دارایی‌شان (ذخایر زیر زمین) بدون استفاده و کاملا بی‌ارزش خواهد شد. اگر این فرض را بپذیریم، از جذابیت فعالیت‌های اکتشاف نفت و گاز نیزکاسته خواهد شد، زیرا ماده‌ای کشف می‌شود که شاید زمانی خریداری نداشته باشد.
تحول بی‌پی
غول نفتی انگلیسی، بی‌پی پس از توافق تاریخی تغییرات آب‌و‌هوایی سال ۲۰۱۵ در سازمان ملل، حق حفاری را دو برابر کرد. با این حال، همین شرکت به جایی رسیده که اخیرا اذعان کرده: « نگرانی‌ها درباره انتشار کربن و تغییرات آب‌و‌هوایی به معنای این است که به‌طور فزاینده‌ای، اتمام منابع نفت جهان نامحتمل است.» در واقع، بخشی از این منابع بلااستفاده باقی خواهد ماند. بی‌پی اعلام کرده ارزش دارایی‌هایش را به میزان ۵/ ۱۷ میلیارد دلار کاهش داده و گفته انتظار دارد پاندمی کرونا روند فاصله گرفتن از سوخت‌های فسیلی را تسریع کند. به همین دلیل است که این شرکت و برخی غول‌های نفتی اروپا تلاش دارند از شرکت‌های نفت و گاز به شرکت‌های انرژی تغییر کنند. به این ترتیب، آنها خواهند توانست از مواهب رونق سوخت‌های تجدیدپذیر در آینده بهره‌مند شوند.
بی‌پی صاحب چند پروژه با ریسک بالا است؛ از اکتشاف دریایی با عمق بالا در برزیل، آنگولا و خلیج مکزیک تا ذخایر سانرایز که مالکیت آن را مشترکا با شرکت کانادایی هاسکی انرژی در اختیار دارد و با وجود دارا بودن منابع قیر به میزان تخمینی ۷/ ۳ میلیارد بشکه، نیازمند پروسه استخراج پیچیده‌ای است. بر خلاف بی‌پی، همتای آمریکای آن یعنی اکسون موبیل در طرف دیگر طیف قرار دارد و تاکنون در مقابل کاهش ارزش دارایی‌ها مقاومت کرده است و بر این باور که ارزش نفت و گاز بالاخره بازیابی می‌شود، پافشاری می‌کند.
۲۰۲۵؛ سال هجوم به صنایع فسیلی
هدف توافق محیط‌زیستی پاریس مانع شدن از گرمایش جهانی بیش از ۲ درجه سانتیگراد تا پایان قرن حاضر است تا اتفاق فاجعه‌بار و غیر‌قابل برگشتی برای این سیاره رخ ندهد. اما خبر هشدار‌آمیز این است که طبق تحقیقات جدید، تا سال ۲۱۰۰، دما به‌طور متوسط ۲/ ۳ درجه گرم‌تر خواهد شد. با فرض درستی این برآورد، جامعه جهانی فقط ۱۰ سال برای مهار چشمگیر انتشار گازهای گلخانه‌ای فرصت دارد، در غیر این صورت، انسان تا ابد باید با عواقب بی‌خردی خود مواجه باشد. توافق پاریس در سال ۲۰۱۶ و نشست سال گذشته سازمان ملل (COP۲۵) در مادرید نتوانسته‌اند به‌طور موثری بر گرمایش جهانی تاثیر بگذارند.
در این شرایط، شرکت‌هایی مانند اکسون که کماکان نمی‌خواهند کاهش ارزش دارایی‌هایشان را بپذیرند و اعلام کنند، بسیار بر حمایت دولت حساب کرده‌اند. این شرکت‌ها با این فرض که دولت‌ها هیچ اقدام شدیدی در برابر بی‌تفاوتی آنها انجام نخواهند داد، به کار خود ادامه می‌دهند. با این حال، این طرز تفکر ممکن است رویاپردازانه باشد. در ژانویه امسال، اندرو گرنت، تحلیلگر ارشد کربن ترکر هشدار داده بود که مقررات جدید محیط زیستی احتمالا قوی، ناگهانی و نه‌چندان منظم خواهند بود. او گفته واکنش به تغییرات خط‌مشی احتمالا از سال ۲۰۲۵ دیده خواهد شد که به‌طور جدی بر صنعت سوخت فسیلی تاثیر منفی خواهد گذاشت.
کدام شرکت‌ها بیشتر در معرض خطرند؟
به نظر می‌رسد هشدار گرنت در طول زمان در حال اثبات شدن است، چراکه انتظار می‌رود شرکت‌های نفت و گاز فقط امسال حدود ۳۰۰ میلیارد دلار از دارایی‌هایشان را فاقد ارزش اعلام کنند و اگر دولت‌ها شروع به سختگیری بیشتر در زمینه اهداف محیط زیستی کنند، نزدیک به یک تریلیون دلار (هزار میلیارد دلار) نیز در چند سال آینده به همین سرنوشت دچار می‌شود.
چشمان بسیاری به نشست بعدی آب‌و‌هوایی سازمان ملل (COP۲۶) خواهد بود که قرار است در شهر گلاسکو برگزار شود. فعالان محیط‌زیستی امیدوارند این کنفرانس دستاورد بسیار بیشتری نسبت به نشست‌های قبلی به دنبال داشته باشد.
با داشتن چنین چشم‌اندازی در ذهن، باید گفت شرکت‌هایی مانند بی‌پی، رویال داچ شل، هس و آکسیدنتال پترولیوم که تاکنون اقدام به کاهش ارزش دارایی‌هایشان کرده‌اند، از امنیت بیشتری در بلند‌مدت نسبت به اکسون و امثال آن خواهند داشت که با لجاجت به دارایی‌هایی که از نظر بالقوه ارزشی ندارند، اتکا کرده‌اند. حتی شرکتی مانند OXY که مدت‌ها از کاهش سودآوری رنج می‌برد، اخیرا به دلیل سیاست‌های کاهش ریسک و همچنین ثبات قیمت نفت با رشد رتبه سهامش از سوی یک بانک وال‌استریت یعنی جی‌پی‌مورگان روبه‌رو شده است.
با این حال، شاید بتوان امیدوار بود اکسون نیز به تدریج عاقلانه‌تر عمل کند زیرا اخیرا این شرکت تصمیم گرفته ارزش معدن عظیم دریاچه کرل در شمال فورت مک‌کوری را پایین بیاورد و برنامه بازسازی پورتفولیوی جهانی و قدیمی خود را که سالانه ۳۰ میلیارد دلار هزینه برمی‌دارد و به بدهی اکسون می‌افزاید، کنار بگذارد.
از سوی دیگر، اگر ترامپ برای بار دوم به‌عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شود، غول‌های نفتی آمریکایی در میان‌مدت با خطرات زیادی روبه‌رو نخواهند شد. اما اگر رقیب احتمالی ترامپ یعنی جو بایدن از حزب دموکرات با برنامه ۵ تریلیون دلاری‌اش که برای مقابله با گرمایش جهانی طراحی شده، در انتخابات نوامبر پیروز شود، دوران سختی پیش‌روی نفتی‌ها خواهد بود. ترامپ به‌صوت مداوم مقررات محیط‌زیستی دوره ریاست‌جمهوری اوباما را ملغی کرده است. او اخیرا الزامات نظارتی و تعمیراتی دولت فدرال برای نشت متان در پروژه‌های نفتی و گازی را برداشته است. همچنین در تازه‌ترین اقدام ضد‌محیط‌زیستی ترامپ، برای اولین بار در تاریخ، حق حفاری در پناهگاه ملی حیات وحش قطب شمال را که بیش از ۷ میلیون و ۶۰۰ هزار هکتار وسعت دارد، صادر کرده است.
اوپک و چالش‌های پیش‌رو
اتفاقات سال ۲۰۲۰ برخی مسوولان سابق و فعلی اوپک را نیز نگران کرده است. خبرگزاری رویترز در گزارشی که اواخر ماه گذشته منتشر شد، نوشت: پاندمی کرونا و سقوط مصرف نفت باعث شده اوپکی‌ها از خود بپرسند آیا این اتفاقات باعث تغییر دائمی در تقاضا خواهد شد و اگر عصر نفت در حال نزدیک شدن به پایان خود باشد، باید چه استراتژی برای مدیریت عرضه در پیش گرفت.
یک منبع نزدیک به اوپک به رویترز گفته «این افراد (در اوپک) با واقعیت جدیدی هنگام بیداری روبه‌رو می‌شوند و در تلاشند آن را بهتر بفهمند.» این منبع همچنین گفته در اذهان همه بازیگران کلیدی این امکان وجود دارد که مصرف نفت شاید هرگز کاملا بازیابی نشود.
رویترز با هفت نفر از مسوولان فعلی و سابق اوپک مصاحبه کرده که گفته‌اند بحران سال جاری میلادی که نفت برنت را به زیر ۱۶ دلار در هر بشکه رساند، باعث شده اوپک و ۱۳ عضوش به چشم‌انداز رشد تقاضا بیشتر فکر کنند. اعضای اوپک فقط ۱۲ سال پیش با رشد بی‌سابقه قیمت نفت به ۱۴۵ دلار بر بشکه پول زیادی کسب کردند. در آن زمان تقاضا به شدت افزایش یافته بود. اما حالا اگر مصرف شروع به کاهش دائمی بگیرد، این گروه با انطباقی دراماتیک روبه‌رو خواهد شد. اوپک نیازمند مدیریت نزدیک‌تر رابطه‌اش با دیگر تولیدکننده‌ها مانند روسیه خواهد بود چراکه باید درآمد رو‌به‌کاهشش را به حداکثر ممکن برساند، از سوی دیگر، باید با رقابت برای سهم بازار نیز مقابله کند.
