چرا عبدالعزیز بن‌سلمان تاجران طلای‌سیاه را مورد عتاب قرار داد؟
تهدید سعودی در بازار نفت
عربستان‌سعودی به‌عنوان کشوری که نقشی تعیین‌کننده در اجرای توافق کاهش تولید اوپک دارد، شاید بتواند برای کشورهای عضو اوپک که فراتر از سهمیه‌شان تولید داشته‌اند خط و نشان بکشد اما این کشور چرا باید تاجران‌نفت را که به‌صورت مستقل کار می‌کنند، بترساند؟ جولیان لی، نویسنده بلومبرگ در گزارشی تحلیلی به نشست اخیر اوپک‌پلاس و نقش عربستان‌سعودی در آن پرداخته تا به سوالی که در بالا طرح شده است نیز پاسخ دهد. از نگاه این تحلیلگر، جلسه شورای‌نظارت بر توافق کاهش تولید اوپک‌پلاس که هفته گذشته به علت شیوع کرونا به‌صورت مجازی برگزار شد، فرصتی برای قدرت‌نمایی وزیر نفت عربستان‌سعودی و همچنین بازتاب‌دهنده نگرانی پنهان او از شرایط بازار بود. این جلسه از ابتدا با تمرکز بر شاهزاده عبدالعزیز بن‌سلمان آغاز شد. شروع نشست با سخنرانی بن‌سلمان بود و او به همتایان خود در مورد اهمیت احترام به کاهش تولیدی گفت که با آن موافقت کرده‌اند. او اهمیت‌دادن به کاهش تولید را اقدامی از سر دلسوزی یا خیرخواهانه عنوان نکرد بلکه از آن به‌عنوان تعهدی حیاتی برای به حداکثر رساندن سود هر کشور یاد کرد.
تنها کسی که در این نشست مجازی در کنار وزیر نفت عربستان در ریاض حضور داشت، وزیر نفت امارات‌متحده عربی بود. سهیل المزروعی در موقعیتی دراماتیک در کنار بن‌سلمان قرار داشت زیرا امارات تازه‌ترین کشور در لیست کشورهایی است که سقف تعیین‌شده برای کاهش تولید را زیر پا گذاشته‌اند. اما تفاوت بزرگی که امارات با سایر کشورهای حاضر در این لیست دارد، این است که این کشور شیخ‌نشین متحد نزدیک عربستان و خطای آن در افزایش تولید از دید سعودی‌های غیرقابل چشم‌پوشی است. سخنرانی بن‌سلمان و شکایت او از پایبند‌نبودن برخی اعضای اوپک به تعهدات کاهش تولید به‌قدری جدی بود که به‌نظر می‌رسد اوپک در حال ورود به نظمی جدید است. به این ترتیب می‌توان تصور کرد اوپک جدید جایی است که قرار است اعضای آن همه با هم متحد و به اهداف کاهش تولید به‌شدت پایبند باشند و اگر احیانا در مواقعی به تعهدشان پایبند نبوده‌اند، با کاهش تولید عمیق‌تر سریعا کوتاهی خود را جبران کنند. بنابراین در اوپک جدید مانند اوپک قدیمی جایی برای «تقلب» وجود نخواهد داشت.
طی چهار ماه نخست اجرای توافق کاهش تولید اوپک‌پلاس که از آوریل آغاز شد، رکورد کاهش تولید از سوی اوپک‌پلاس ثبت شد. در این چهار ماه، ۱۰ کشور عضو اوپک که در پیمان کاهش تولید حاضر هستند، به تعهدشان برای کاهش تولید پایبند بودند. علاوه بر این ۱۰ کشور غیرعضو اوپک نیز پایبندی بالایی به توافق کاهش تولید داشته‌اند. در نتیجه در این مدت تنها ۷/ ۱۲ میلیون بشکه بیش از میزانی که بر سر آن توافق شده بود، نفت از سوی اتحاد اوپک‌پلاس وارد بازار و به این ترتیب پایبندی به توافق کاهش تولید بیش از ۹۸درصد ثبت شد. پایبندی ۹۸درصدی به تعهدات کاهش تولید در مجموع چهار ماه از نگاه تحلیلگران رقمی شگفت‌آور برای گروهی (اوپک‌پلاس) است که به زیر پا گذاشتن سهمیه تولید شهره بوده‌اند.
پشت پرده تعهد بی‌سابقه اوپک به کاهش تولید
اما این پایبندی بی‌سابقه، بدون کاهش تولید بیشتر عربستان که به‌صورت داوطلبانه رقم خورد، ممکن نمی‌شد. در چهار ماه نخست اجرای توافق کاهش تولید برای به تعادل رساندن بازاری که زیر سایه شیوع ویروس‌کرونا با افت شدید تقاضا مواجه شده بود؛ اگر کاهش تولید بیش از سقف تعیین‌شده عربستان‌سعودی که به‌صورت داوطلبانه از سوی این کشور و متحدان آن اجرا شد وجود نداشت، میزان انطباق کاهش تولید با اهداف تعیین‌شده کمتر از ۹۳ بود. بر اساس این گزارش، عربستان به همراه کویت و امارات‌متحده‌عربی که متحدان نزدیک پادشاهی سعودی هستند، در ماه ژوئن در مجموع ۱۸/ ۱ میلیون بشکه در روز کاهش تولید به ثبت رسانده‌اند. چنانچه این میزان کاهش تولید از سمت این سه عضو اوپک رقم نمی‌خورد، مازاد تولید اوپک‌پلاس از بیش از ۱۲میلیون بشکه بسیار فراتر می‌رفت و به ۱/ ۴۸ میلیون بشکه می‌رسید. اما حتی اگر همراهی عربستان و همراهانش وجود نداشت و باعث می‌شد میزان پایبندی به کاهش تولید به‌جای حدود ۹۸درصد، کمتر از ۹۳درصد ثبت می‌شد، این رقم همچنان در مقایسه‌ای تاریخی با رکوردهای پیشین کاهش تولید خوب به‌نظر می‌رسید. برای مثال مطابق با داده‌های جمع‌آوری شده توسط مرکز مطالعات جهانی انرژی، میزان پایبندی اوپک به کاهش تولید در سال ۲۰۰۹، هرگز از ۷۰ درصد فراتر نرفته است.
تهدید معامله‌گران نفت از سوی بن‌سلمان
اما وزیر نفت عربستان‌سعودی در حالی نشست هفته گذشته اوپک‌پلاس را با سرزنش تقلب‌های صورت گرفته از سوی اعضای اوپک برای دور زدن تعهدات کاهش تولید آغاز کرد که این جلسه را با هشدارهای جدی به بازرگانانی به پایان برد که معاملاتشان را با چشم‌انداز کاهش قیمت نفت به پیش می‌برند. عبدالعزیز بن‌سلمان، در بیست و دومین نشست کمیته مشترک وزارتی نظارت بر توافق تولیدکنندگان عضو و غیرعضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) موسوم به JMMC به معامله‌گران درباره شرط‌بندی در بازار نفت هشدار داد و گفت که اوپک تلاش می‌کند بازار را جهشی کند. او بعد از این به افرادی که در قیمت نفت قمار می‌کنند قول داد به عذابی جهنمی گرفتار شوند. اما چه نیازی به این‌همه تهدید و نمایش قدرت برای معامله‌گران بازار وجود دارد؟ پاسخ به این سوال می‌تواند ناامیدکننده باشد زیرا اگر همه‌چیز در بازار نفت خوب بود، نیازی به تهدید بازرگانان از سوی وزیر نفت بزرگترین تولیدکننده عضو اوپک وجود نداشت.
در حال‌حاضر دو دیدگاه نسبت به بازار نفت از سوی دو شرکت مستقل و بزرگ تجارت نفت جهان وجود دارد. ویتول و ترافیگورا دو غول تجارت نفت در دنیا هستند که به‌تازگی چشم‌انداز خود از بازار نفت را منتشر کرده‌اند. از نظر راسل هاردی، مدیر ارشد اجرایی ویتول، کاهش ذخایر نفت خام تجاری تا پایان امسال ادامه خواهد داشت. او در مصاحبه‌ای که هفته گذشته در کنفرانس نفت آسیا-اقیانوسیه داشت گفت: بخشی از ذخایر نفت خامی که در ابتدای تابستان ایجاد شده بود، پیش از این به مصرف رسیده و بخش دیگر آن نیز تا پایان امسال به مصرف خواهد رسید. در مقابل این دیدگاه مدیران ارشد ترافیگورا، دنیا را متفاوت می‌بینند. جرمی ویر، عضو هیات‌مدیره ترافیگورا در همین کنفرانس، در مصاحبه‌ای اعلام کرد که نگران وضعیت بازار نفت در سه تا شش ماه آینده است. نظرات او به اظهارنظر مدیر بخش تجارت نفت ترافیگورا بسیار نزدیک بود. بن‌لاکوک کسی بود که در رابطه با بازار نفت گفت: عجله‌ای برای بهبود شرایط معاملات نفت ندارم. ما در شرایطی قرار داریم که بازار با مازاد عرضه‌ای سنگین روبه‌رو است. او در ادامه گفت انتظار دارد تا پایان امسال بازهم به ذخایر نفت‌خام تجاری افزوده شود و قیمت شاخص نفت‌خام برنت در نتیجه وجود چنین شرایطی به ۳۰ دلار بر بشکه برسد.
در چنین شرایطی آیا وزیر نفت عربستان می‌تواند معامله‌گران را متقاعد کند که اوپک خواهد توانست بازار را در «دنیای ویتول» حفظ کند؟ این سوال در شرایطی وجود دارد که با وجود بهبود نسبی قیمت نفت، اعتراضات وزیر نفت عربستان نشان می‌دهد او نگران شرایط بازار و نگران این است که بازار نفت به‌زودی وارد «دنیای ترافیگورا» شود.
