وزیران کشورهای تولید‌کننده نفت بر سر چه بحث می‌کنند؟
نشست وزارتی اوپک پلاس تحت فشار
شیوع موج جدید ویروس کرونا، افزایش تولید نفت لیبی و چشم‌انداز نه‌چندان دقیقی که از آینده بازار نفت در دسترس است، تصمیمات آینده این ائتلاف را بسیار با‌اهمیت‌تر کرده است. از سویی نیز فشارهای موجود بر اوپک پلاس در راستای به تعویق انداختن فاز جدید توافق در ابتدای سال ۲۰۲۱ در حال افزایش است. کمیته فنی مشترک اوپک پلاس با فرضیه‌سازی از آینده بازار نفت عنوان کرده است که ادامه کاهش محدودیت‌های تولید می‌تواند به پیشی گرفتن ۴ میلیون بشکه‌ای تولید نسبت به تقاضای روزانه منجر شود. تا لحظه تنظیم این گزارش در ساعت ۱۷ روز دوشنبه به وقت تهران، اطلاعاتی از جزئیات جلسه در حال برگزاری وزرای اوپک پلاس منتشر نشده است و طبعا گزارش پیش‌رو نیز از رخدادهای این جلسه بی‌اطلاع است.
پرچمداران توافق چه می‌کنند؟
ماه گذشته و در بیست و دومین نشست کمیته مشترک وزارتی نظارت بر توافق تولیدکنندگان عضو و غیرعضو سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت (اوپک) که تحت عنوان JMMC نیز شناخته می‌شود، عبدالعزیز بن سلمان آل سعود، وزیر انرژی عربستان سعودی حمله سفت و سختی به بازرگانان نفتی کرد و به معامله‌گران نفتی که با چشم‌انداز کاهش قیمت در بازار فعالیت می‌کنند هشدار داد و به افرادی که بر سر قیمت نفت قمار می‌کنند نیز قول داد که به عذابی جهنمی گرفتار خواهند شد. اکنون که بیماری کووید-۱۹ در بسیاری از نقاط جهان با رشد انفجاری خود احیای تقاضا را تهدید می‌کند، باید دید که تهدیدهای عبدالعزیز بن سلمان عملی خواهد شد؟
البته مذاکرات مهمی طی روزهای اخیر میان عربستان سعودی و روسیه به‌عنوان اصلی‌ترین بازیگران توافق اوپک پلاس در جریان بوده است که به نظر می‌رسد این دو کشور پس از بحران نفتی که در اوایل سال جاری میلادی به راه انداختند، حالا بیشتر به دنبال تقویت راه‌حل‌های دیپلماتیک برای وضعیت بازار هستند.
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی طی یک هفته گذشته دو بار با همدیگر گفت‌وگوی تلفنی داشتند. این اولین گفت‌وگوی مستقیم میان رهبران دو کشور از زمان اوج‌گیری بحران نفتی در ماه آوریل است، در آن زمان رهبران این دو کشور به دنبال دستیابی به توافقی برای قطع عرضه نفت هر چه بیشتر و پایان دادن به جنگ قیمتی در بازار نفت بودند. به گزارش خبرگزاری رویترز، کاخ کرملین روز شنبه طی بیانیه‌ای از گفت‌وگوی پوتین و بن سلمان بر سر تحولات بازارهای انرژی و اجرای توافق کاهش تولید اوپک و غیر اوپک خبر داد و در این بیانیه عنوان شد که هر دو طرف گفت‌وگو اعلام کردند که به ادامه هماهنگی نزدیک به منظور حفظ ثبات در بازار جهانی انرژی متمایل هستند.
به گزارش خبرگزاری بلومبرگ، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین روز دوشنبه گفت برقراری این تماس‌ها و گفت‌وگو میان بن‌سلمان و پوتین برای آگاهی از تغییرات مداوم در بازار ضروری بوده است.
محورهای نشست دوشنبه چه بودند؟
به گزارش آرگوس مدیا، یکی از مهم‌ترین محورهای جلسه دوشنبه وزرای اوپک پلاس افزایش فشار بر بخش تقاضا و چشم‌انداز نه‌چندان روشن آن در آینده کرونایی جهان خواهد بود. بازگشت تولید نفت لیبی که می‌تواند بر بی‌ثباتی و عدم تعادل در بخش عرضه تاثیرگذار باشد نیز از مسائل اساسی است که در کنار برنامه افزایش عرضه در ابتدای سال آتی باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد. ائتلاف اوپک پلاس قرار است در ابتدای سال ۲۰۲۱ محدودیت‌های تولید را به میزانی کمتر از ۲ میلیون بشکه در روز کاهش دهد. وزرای اوپک پلاس نیز تاکنون حداقل از نظر کلامی و به‌صورت عمومی عزم خود را برای این افزایش عرضه نشان داده‌اند. اما مساله‌ای که در این میان می‌تواند بسیار تعیین‌کننده باشد بی‌اطمینانی روزافزون به توانایی‌های بازار نفت برای جذب عرضه اضافه شده در ژانویه ۲۰۲۱ است. توافق کاهش تولید اوپک پلاس در ابتدا ۷/ ۹ میلیون بشکه در روز تولید نفت خام را اجرا کرد و در حال حاضر نیز محدودیت تولید روزانه ۷/ ۷ میلیون بشکه‌ای توسط اعضا اجرا می‌شود. طبق برنامه این ائتلاف در ماه ژانویه ۲۰۲۱ محدودیت‌های تولید باز هم کاهش می‌یابد و احتمالا ۹/ ۱ میلیون بشکه دیگر به تولید نفت افزوده خواهد شد. به گزارش خبرگزاری رویترز، بسیاری از ناظران اوپک از جمله تحلیلگران بانک جی پی مورگان آمریکا اظهار داشتند که چشم‌انداز نزولی تقاضای نفت می‌تواند باعث به تاخیر افتادن کاهش محدودیت‌های تولید اوپک پلاس شود. این در حالی است که امارات متحده عربی و روسیه طی هفته‌های اخیر بر پایبندی به کاهش محدودیت‌های تولید طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده تاکید کرده‌اند.
روز دوشنبه و ساعتی پیش از آغاز نشست آنلاین کمیته وزارتی دو منبع در اوپک پلاس به خبرگزاری رویترز گفتند جلسه این کمیته احتمالا در مورد سناریوی بالقوه تجدیدنظر در کاهش تولید سال ۲۰۲۱ مباحثاتی انجام دهد، اما بعید است در این باره توصیه‌های رسمی کند.
تیم‌های کارشناسی اوپک پلاس اما هفته گذشته به بحث و بررسی بر سر خطرات تداوم افزایش عرضه، در صورت شیوع موج دوم طولانی و شدید بیماری کووید-۱۹ در سال ۲۰۲۱ پرداختند. محمد بارکیندو، دبیرکل اوپک نیز هفته گذشته عنوان کرد تقاضا به نظر همچنان ضعیف و بی‌رمق و کندتر از آنچه انتظار می‌رفت در حال بهبود است.
حال باید دید در نشست ماه آینده اوپک پلاس که ۳۰ نوامبر برگزار می‌شود آیا کماکان این ائتلاف بر سر توافقات برنامه‌ریزی شده و پیشین خود باقی خواهد ماند یا دست به تجدیدنظر در این باره خواهد زد؟ آن‌گونه که آرگوس مدیا در گزارش خود عنوان کرده است با توجه به پیش‌بینی سازمان اوپک از رشد تقاضای فصلی نفت به میزان ۵۰۰ هزار بشکه در روز طی سه ماه نخست سال آینده، تصمیم‌گیری بر سر اصلاح کاهش برنامه‌ریزی شده یا اجرای آن می‌تواند تاثیر شگرفی را بر بازار جهانی بگذارد و جای چندانی برای اشتباه در تصمیم‌گیری باقی نمی‌ماند.
فرضیه بدبینانه کمیته مشترک فنی اوپک پلاس
کمیته مشترک فنی اوپک پلاس (JTC) نیز که مسوولیت بررسی شرایط بازار را به عهده دارد، سناریوی جایگزینی را فرموله کرده است که در آن برخی از خطرات احتمالی بازار در سال ۲۰۲۱ در نظر می‌گیرد. در این سناریو موج دوم شیوع بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ در اروپا، ایالات متحده و هند طی ۶ ماه آینده شدیدتر ارزیابی شده که منجر به تضعیف جدی تقاضای نفت نسبت به سناریوی اصلی توافق کاهش تولید می‌شود. این کمیته همچنین درباره عرضه نفت لیبی در سال آینده فرض را بر تولید روزانه ۱/ ۱ میلیون بشکه‌ای این کشور قرار داده است. مطابق این فرضیه کمیته مشترک فنی اوپک پلاس، در نیمه اول سال ۲۰۲۱ میزان تولید مازاد بر تقاضا ۴ میلیون بشکه در روز تخمین زده شده است که می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی اساسی در بازار جهانی طلای سیاه شود. میزان توجه وزرای انرژی به این فرضیه مطرح شده در این نشست و نشست بعدی در انتهای ماه نوامبر می‌تواند اعضای توافق را برای تمدید محدودیت‌های کنونی تولید نفت یا حتی تعمیق کاهش تولید تحت فشار مضاعفی قرار دهد.
سرگیجه تولیدکنندگان طلای سیاه و نقش شرکت‌ها
سردرگمی‌ها درباره کاهش محدودیت تولید در ژانویه یا هر تصمیم دیگری در این باره طی هفته‌های اخیر به شدت افزایش یافته است و به رغم پایبندی ظاهری اعضا به طرح برنامه‌ریزی شده به نظر می‌رسد امکان تغییر در استراتژی و تاکتیک‌های تولیدکنندگان وجود دارد. بلومبرگ در این باره می‌گوید که گزارش‌های داخلی اوپک پلاس، اظهارات دبیرکل اوپک مبنی بر جلوگیری این کارتل از عود مجدد بازار و شنیده‌های تاییدنشده از سوی نمایندگان کشورهای تولید‌کننده درباره آینده این توافق نشان می‌دهد که ممکن است طی ۶ هفته آینده تصمیم رسمی اتخاذ شود که می‌تواند افزایش عرضه ابتدای سال آینده را به تعویق بیندازد.
بسیاری از شرکت‌ها و فعالان بازار نیز به اوپک پلاس هشدار داده‌اند که نسبت به افزایش برنامه‌ریزی شده تولید، باید با احتیاط بیشتری تصمیم‌گیری شود. بانک جی پی مورگان آمریکا و گروه انرژی مرکوریا از این جمله شرکت‌ها هستند که به دیده تردید بازار را رصد می‌کنند. به نظر می‌رسد یکی از مسائل مورد بررسی در جلسه روز گذشته نیز دیدگاه‌های شرکت‌های بزرگ تولید‌کننده و تاجر نفت باشد. هر چند بسیاری از کشورهای عضو اوپک پلاس برای تامین هزینه‌های دولت‌هایشان به سطوح بسیار بالاتری از سطح فعلی قیمت نیازمند هستند، اما تصمیمات آنها می‌تواند پیامدهایی بسیار جدی و عمیق را برای صنعت بسیار بزرگ و گسترده‌ای شامل شرکت‌های خرد حفاری در شیل تا غول‌هایی چون اکسون موبیل، شورون، رویال داچ شل، بی‌پی و توتال در پی داشته باشد.
روزنه‌های امید
اهمیت تصمیمات اوپک پلاس تنها در نقاط کور و منفی بازار خود را نشان نمی‌دهد، بلکه می‌توان با خوش‌بینی نیز به آینده بازار نگاه کرد. اخیرا روزنه‌های امیدی در بازار برای قیمت نفت مشاهده شده است که تداوم و رشد آنها به رفتار و تصمیمات تولیدکنندگان وابستگی زیادی دارد. تنها در صورتی می‌توان به امیدواری‌های بازار دل بست که تولیدکنندگان با احتیاط کامل رفتار کنند و اجازه ندهند هیچ کشور یا شرکتی بیش از توان بازار تولید کند. آژانس بین‌المللی انرژی تخمین می‌زند که تقاضای جهانی نفت تا ۹۴ درصد نسبت به سطوح پیش از همه‌گیری کرونا بهبود یافته است و موجودی انبارهای ذخایر نفت را که در دوران شیوع به شدت متورم شده بودند تا حدود زیادی تخلیه کرده است. خریداران نفتی در چین، به‌عنوان مهم‌ترین مشتری نفتی جهان قرار است پس از کاهش نسبی خرید در تابستان بار دیگر خرید‌های نفتی خود را افزایش دهند. پالایشگاه‌های هندی نیز قبل از دو فستیوال بزرگ این کشور مشغول شروع کار و افزایش فعالیت‌های خود شده‌اند.
به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین مسائلی که بر تصمیم اوپک پلاس در جلسه بعد تاثیر خواهد گذاشت، میزان مصرف این دو بال آسیایی تقاضای جهانی باشد. از سوی دیگر از اهمیت بالای نتیجه انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده در اوایل نوامبر، سرعت شیوع ویروس کرونا در هفته‌های آتی و داده‌های صنعتی نقاط مختلف جهان نیز نباید غافل شد.
در هر حال به نظر می‌رسد بازی پیچیده‌ای در صنعت جهانی نفت در جریان است و شاید همان‌طور که غول‌های جهانی تجارت نفت یعنی شرکت‌های ویتول و ترافیگورا عنوان می‌کنند بازیابی تقاضا تا رسیدن به سطوح قبلی دو سال یا بیشتر طول بکشد که این بازیابی به ویژه برای سوخت جت می‌تواند بسیار طولانی‌تر شود، هر چند همین شرکت‌ها نیز نسبت به افزایش بهای نفت تا حدودی خوش‌بین هستند. راسل هاردی، مدیرعامل ویتول، در مجمع انرژی اینتلیجنس قیمت نفت در اکتبر سال ۲۰۲۱ را ۵۵ دلار بر بشکه تخمین زد، در حالی که مدیرعامل ترافیگورا، جرمی وایر قیمت نفت را ۵۲ دلار بر بشکه و توربیون تورنکوئیست، مدیرعامل شرکت گانور ۵۰ دلار بر بشکه پیش‌بینی کردند.
به هر حال آنچه مشخص است تردید‌های فراوان و دیدگاه‌های ضد و نقیضی است که ریشه در واقعیت بازار دارد و تصمیمات اوپک پلاس در آینده می‌تواند تعیین‌کننده رونق یا رکود در بازار طلای سیاه باشد.
