فعلا نباید منتظر جاری شدن سیل میلیونی بشکه‌های نفت ایران بود
اندازه‌گیری سرعت بازگشت نفت ایران
این مسوول در حالی از بازگشت یک روزه ۹۵ درصد تولید این شرکت که ۸۰ درصد استخراج نفت کشور را بر عهده دارد سخن می‌گوید که در دوره قبلی تحریم و رفع آن، ایران در بازه کمتر از شش ماه توانست به سطح تولید ماقبل تحریم‌ها برسد؛ البته همین سرعت نیز باعث تعجب تحلیلگران شد و بیش از انتظار آنان به شمار می‌رفت. از سوی دیگر، امکان برگشت ایران به بازارهای جهانی هم یک متغیر دیگر این معادله است. با وجود اینکه در داخل لایحه بودجه‌ای که توسط دولت ارائه شد در آن فروش ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت و میعانات گازی در روز برای سال ۱۴۰۰ پیش بینی شده بود (که با انتقاد مجلس و کارشناسان مبنی بر غیرواقعی بودن رو به رو شد)، برخی کارشناسان این حوزه برگشت نفت ایران را آهسته و مشروط به عوامل زیادی از جمله مسائل سیاسی مرتبط با توافق هسته‌ای و رفتار دولت جدید آمریکا (و همین‌طور ایران) توصیف می‌کنند. جولین لی، تحلیلگر ارشد بلومبرگ نیز معتقد است به این دلیل که بازگشت آمریکا به برجام در صدر اولویت‌های دولت بایدن نیست و همچنین اما و اگرهای بسیاری برای برداشته شدن تحریم‌ها وجود دارد، فعلا نباید منتظر جاری شدن سیل میلیونی بشکه‌های نفت ایرانی بود.
بازگشت یک روزه ۹۵ درصد از تولید؟
وقتی جلوی تولید یک چاه عامدانه گرفته شود و استخراج نفت از آن محدود شود، موارد فنی باید صورت گیرد تا بتوان پس از مدتی سطح تولید قبلی را بازیابی کرد. همین موضوع موجب نگرانی برخی تولیدکننده‌ها در روسیه و آمریکا در دوره کاهش شدید تولید به دلیل افت تقاضا شد چراکه این شرکت‌ها می‌گفتند برخی چاه‌ها ممکن است با کاهش تولید هرگز نتوانند به حالت قبلی برگردند یا بازیابی تولید را پروسه‌ای زمان بر و پرهزینه توصیف می‌کردند. علاوه بر این، به‌طور طبیعی هر سال حدود ۵ درصد از تولید چاه‌های نفتی کم می‌شود و اصطلاحا می‌گویند چاه در حال پیر شدن است. برای جلوگیری از افت تولید نیز روش‌هایی مانند تزریق گاز استفاده می‌شود. در همین راستا، هفته گذشته هشت قرارداد برای نگهداشت و افزایش تولید نفت با شرکت‌های داخلی امضا شد که می‌تواند در این زمینه کمک شایانی به بالا بردن سطح تولید کشور کند. احمد محمدی با اشاره به اینکه طرح‌های دیگری نیز برای حفظ سطح تولید وجود دارند، گفت: «پروژه‌هایی به‌صورت برنامه‌های مالی و عملیاتی سالانه داریم که پیگیری می‌شود و شامل بخش‌های سطح‌الارضی و تحت‌الارضی مانند عملیات چاه‌ها، تاسیسات و خط لوله است.» مدیر‌عامل شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب ادامه داد: «پروژه‌های متعدد سالانه و روزانه در این طرح تعریف شده است. با اجرای این طرح‌ها، علاوه بر آنکه از کاهش تولید جلوگیری می‌شود، سطح و توان تولید مناطق نفت‌خیز را بالا می‌بریم، تا اهداف وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران را در دوره زمانی مورد نظر فعال کنیم.»
به گفته محمدی، با توجه به اینکه بیش از ۸۰ درصد از ظرفیت تولید نفت در کشور در مناطق نفت‌خیز جنوب است، بنابراین سهم بزرگی از نفتی که قرار است (پس از رفع تحریم‌ها) تولید و صادر شود، در مناطق نفت‌خیز جنوب خواهد بود.
در مورد سرعت بازگشت تولید نفت ایران نیز این مسوول پاسخ داد: «در هر بازه زمانی مد نظر شرکت ملی نفت ایران، آماده توقف کاهش تکلیفی تولید نفت و بازگشت به سطح تولید پیش از تحریم‌ها هستیم.» او حتی پا را فراتر گذاشت و از رساندن سطح تولید در یک روز به ۹۵ درصد میزان قبل از تحریم‌ها سخن گفت.
البته سطح دقیق پیش از تحریم‌ها هم مورد مناقشه است چراکه مشتریان نفت ایران از ماه‌ها قبل از اعمال رسمی تحریم‌های آمریکا خرید طلای سیاه از این کشور را کاهش دادند و در اکتبر ۲۰۱۸ یعنی یک ماه قبل از تحریم شدن ایران، تولید روزانه‌اش به ۳/ ۳ میلیون بشکه در روز کاهش یافته بود. این در حالی است که پیش از آن در برهه‌ای حتی به ۸/ ۴ میلیون بشکه تولید روزانه هم دست یافته بود.
به گزارش «ایرنا» ایران در سال ۱۳۹۵ و با برداشته شدن تحریم‌های قبلی توانسته بود در سه ماه تولیدش را به ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز برساند.
راه طولانی بازیابی صادرات نفت ایران
وقتی رقابت انتخاباتی برای تصدی پست ریاست جمهوری آمریکا حدود یک سال پیش آغاز شد، تمایل قریب به اتفاق نامزدهای دموکرات برای بازگرداندن این کشور به برجام برای صنعت نفت ایران جای امیدواری داشت. به تدریج و با پیروز شدن بایدن در انتخابات درون حزبی، عقاید تیم او مورد بحث بسیاری از تحلیلگران قرار گرفت، مخصوصا اینکه به وضوح مشخص شد بایدن در برگشت ریل سیاست خارجی از جمله با ایران به روند قبل از دوره ترامپ جدی است. حال با پیروز شدن او در مقابل رقیب پرحاشیه‌اش و فاصله چند روزه با رسمیت یافتن این پست، جولین لی تحلیلگر ارشد بلومبرگ به احتمالات مرتبط با افزایش صادرات ایران در ابتدای دوره بایدن پرداخته است.
به گفته لی، وقتی چهل و ششمین رئیس‌جمهور آمریکا در هفته جاری به این مقام برسد، مسائل مهمی را آماده دارد تا فورا به آنها رسیدگی کند. اما به عقیده لی، بحث ایران احتمالا در بالاترین اولویت رسیدگی به توده مشکلات این دولت نیست.
بر اساس این گزارش، بر کسی پوشیده نیست که رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده قصد دارد به پیمان‌های بین‌المللی مانند معاهده اقلیمی پاریس و برجام برگردد. وب گاه بایدن می‌گوید دولت او در روز نخست آغاز به کار خود به معاهده پاریس باز می‌گردد اما ایجاد روابط نزدیک تر با ایران که شامل برداشته شدن تحریم‌ها علیه صادرات نفت این کشور نیز می‌شود، در صدر لیست اولویت‌های بایدن قرار ندارد و زمان بیشتری نیاز دارد.
وقتی در سال ۲۰۱۵ این پیمان با ۱+۵ بسته شد، در داخل آمریکا مخالفت جدی از سوی جمهوری‌خواهان و حتی برخی دموکرات‌ها وجود داشت که مانع تصویب آن در سنا شد. مخالفان برجام در این کشور هنوز حضور دارند.
آمریکا اعلام کرده از این توافق خارج شده و بر خلاف بندهای آن به تحریم گسترده ایران دست زده؛ ایران نیز در واکنش به‌صورت گام به گام تعهدات خود را کاهش داده است. به باور جولین لی، آسان ترین راه حل تعارضات این است که دو طرف به تعهدات برجام بازگردند. اما اگر آمریکا بخواهد برداشته شدن تحریم‌ها را مشروط به قطع حمایت ایران از هم پیمانان منطقه‌ای‌اش کند، دشوار بتوان غلبه بر اختلافات دوجانبه را تصور کرد.
اگر تحریم‌ها علیه فروش نفت ایران برداشته شود، جمهوری اسلامی می‌تواند تولید نزدیک به ۴ میلیون بشکه نفت در روز را نسبتا سریع از سر بگیرد، همانطور که در سال ۲۰۱۶ توانست انجام دهد. با این حال، لی هشدار می‌دهد برای زمانی نزدیک روی آن حساب نکنید. به گفته او، هرگونه افزایش عرضه اولیه ایران احتمالا به این دلیل خواهد بود که این کشور می‌خواهد عزم آمریکا را برای برقرار بودن تحریم‌ها بسنجد.
بر اساس این گزارش، محافظه‌کاران در مجلس ایران هم دل خوشی از برجام ندارند و اخیرا قانونی را تصویب کرده‌اند که در صورت برداشته نشدن تحریم‌ها علیه بخش نفتی و بانکی کشور توسط آمریکا، بازرسی‌های بین‌المللی از سایت‌های اتمی متوقف شود. علاوه بر این، ایران نیز فاصله زیادی با برگزاری انتخابات بعدی ریاست جمهوری و تغییر دولت ندارد. در صورت روی کار آمدن یک دولت محافظه کار در ایران، توافقی که نقش منطقه‌ای آن را محدود کند نیز مذاکرات را بسیار دشوار خواهد کرد. جولین لی می‌گوید این گفت‌وگو‌ها ممکن است تا نیمه دوم ۲۰۲۱ نیز شروع نشوند.
بنابراین، بسیاری از خریداران پیشین نفت ایران فعلا باید برای همکاری مجدد منتظر بمانند. لی بر این باور است که بعید است پالایشگرانی در اروپا، ژاپن، کره جنوبی و هند آشکارا اقدام به خرید نفت ایران کنند در حالی که اقدامات تنبیهی آمریکا انتظارشان را بکشد؛ مگر اینکه تضامین معتبری از سوی آمریکا به آنها داده شود که عواقبی در انتظارشان نیست؛ موضوعی که به مثابه برداشته شدن تحریم‌ها است.
برخلاف کشورهای ذکر شده، چین که همین الان هم از خریداران نفت ایران البته به‌صورت نسبتا پنهانی به شمار می‌رود، به نظر به افزایش واردات نفت از ایران به خصوص برای جبران کاهش خرید از عربستان که به‌طور غیرمنتظره برای دو ماه تولیدش را یک میلیون بشکه در روز کم کرده، تمایل دارد. اما محموله‌های قابل ملاحظه نفت خامی که از ایران در ماه‌های گذشته به چین روانه شده، هنوز پالایش و مصرف نشده‌اند یا به فروش نرسیده‌اند. تحلیلگران انرژی اسپکتس تخمین می‌زنند نفت ایرانی ذخیره شده در چین حدود ۳۰ میلیون بشکه باشد. هر گونه افزایش تقاضای نفت چین فقط تسکین موقت برای نفت ایران خواهد بود و حتی ممکن است کاملا از طریق استفاده از همین نفت ذخیره شده تامین شود.
لی اینطور تحلیلش را به پایان می‌برد که سیل نفت ایران در بازار در آینده نزدیک رخ نخواهد داد که بتواند به ریکاوری قیمت نفت آسیب بزند.
