افزایش سریع قیمت طلای سیاه در بازارهای جهانی چه معنایی دارد؟
هجوم نفت خام به کانال ۶۰ دلاری
جانن کمپ، ستون‌نویس خبرگزاری رویترز در یادداشتی به مساله افزایش سریع قیمت نفت پرداخته است که از دیدگاه او سیگنالی در جهت نیاز به تولید بیشتر طی نیمه دوم سال جاری است تا از یک سو مانع سقوط موجودی‌های نفت در سراسر جهان شود و از سوی دیگر رضایت مصرف‌کنندگان را هم جلب کند چرا که به زعم او افزایش تولید پیش‌بینی شده توسط صنعت نفت شیل آمریکا نمی‌تواند پاسخگو نیازهای بازار باشد. از همین رو نیاز به افزایش چشمگیر و سریع تولید وجود دارد که هم با واقعیات تولیدی در آمریکا و هم با استراتژی کنونی اوپک پلاس تقریبا در تضاد است. از همین رو ممکن است بار دیگر در راستای همین مشکلات شاهد بروز اختلافات میان عربستان و روسیه باشیم، اختلافاتی که می‌تواند جنگ نفتی بزرگ و خسارات جبران‌ناپذیری را به بازار جهانی طلای سیاه وارد کند.
تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۷:۱۵ دقیقه به وقت تهران) بهای هر بشکه نفت خام وست تگزاس اینترمدییت با افزایشی ۴۳ سنتی به ۵۶ دلار و ۶۶ سنت در هر بشکه رسید. چنین سطح قیمتی در یک سال گذشته بی‌سابقه بوده است و آخرین بار در روز ۲۱ ژانویه ۲۰۲۰ این شاخص نفتی در سطح قیمتی بالاتری معامله شده بود. هر بشکه نفت خام برنت در لندن نیز با رشدی ۴۹ سنتی به ۵۹ دلار و ۳۳ سنت در هر بشکه صعود کرد که از تاریخ ۲۹ ژانویه ۲۰۲۰ به این سو بی‌سابقه بوده است. این سومین بازدهی هفتگی مثبت پیاپی شاخص‌های نفتی در بازار محسوب می‌شود. رشد قیمت نفت در روز جمعه بیشتر تحت تاثیر تضعیف ارزش دلار، کسری ناشی از کاهش عرضه اوپک پلاس، کاهش موجودی‌های نفتی جهانی و ادامه روند واکسیناسیون ادامه یافت.
گره کاهش موجودی‌های نفتی
ذخایر جهانی نفت پس از افزایش بیش از ۲/ ۱ میلیارد بشکه‌ای طی پنج ماه ابتدایی سال ۲۰۲۰ در نتیجه ظهور همه‌گیری کرونا و اجرای محدودیت‌ها، از ماه مه ۲۰۲۰ به این سو تقریبا ۶۰۰ میلیون بشکه کاهش یافته‌اند. مطابق برآوردهای تهیه شده در ۱۲ ژانویه توسط اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، انتظار می‌رود موجودی‌های نفتی، در ادامه سال جاری ۱۴۰ میلیون بشکه دیگر هم کاهش یابند. البته به نظر می‌رسد احتمالا در پایان سال ۲۰۲۱ کماکان سطح موجودی ذخایر نفتی صدها میلیون بشکه بالاتر از مقدار آن در انتهای سال ۲۰۱۹ و پیش از ظهور بیماری کرونا باشد.
کمپ بر این باور است که میزان کمبود مورد انتظار طی ماه‌های آتی و کاهش میزان موجودی ذخایر، اکنون در افزایش چشمگیر قیمت قراردادهای آتی با سر رسید نزدیک منعکس شده و منجر به ظهور پدیده وارونگی (Backwardation) قابل توجهی شده است. از زمان اعلام نتایج موفقیت آمیز آزمایش‌های نخستین واکسن کرونا در ابتدای ماه نوامبر تاکنون قیمت هر بشکه نفت برنت تقریبا ۲۰ دلار، معادل ۵۰ درصد رشد کرده است و به بالاترین سطوح یک ساله خود رسیده است. این رشد قیمتی شاخص نفتی برنت را از یک کنتانگو ۵/ ۲ دلاری به وارونگی ۲/ ۲ دلاری رسانده است. این ستون‌نویس رویترز اظهار می‌کند که رشد سریع قیمت‌ها و افزایش سود، بازار را به سمت قله اوج جدیدی رهنمون می‌کند که نیاز به افزایش عرضه نفت در ماه‌های آتی را برجسته تر خواهد کرد.
افزایش تعداد دکل‌های حفاری کافی نیست
تولیدکنندگان نفتی نیز همزمان با افزایش قیمت نفت خام، به آرامی و با احتیاط هزینه‌کرد خود در زمینه اکتشاف و برنامه‌های حفاری جدید را افزایش داده‌اند. مطابق آمار شرکت خدمات میادین نفتی بیکر هیوز (Baker Hughes) تعداد دکل‌های حفاری در ایالات متحده در پنج ماه گذشته ۱۲۳ مورد یا ۷۲ درصد افزایش یافته است. هر چند تعداد دکل‌های نسبت مدت مشابه سال پیش از خود ۳۸۰ مورد کمتر است، اما با ۱۸ مورد افزایش هفتگی طی ۱۹ هفته اخیر روند صعودی سریعی در پیش دارد.
جان کمپ می‌گوید تجربه نشان داده که تعداد دکل‌های حفاری با فاصله‌ای ۴ تا ۶ ماهه به تغییرات قیمتی واکنش می‌دهند و این فاصله فرصت تصمیم‌گیری، انعقاد قرارداد، انتقال تجهیزات به محل چاه و تنظیم آن را فراهم می‌کند. به همین دلیل افزایش تعداد دکل‌های حفاری طی ماه‌های اخیر را بیشتر می‌توان نتیجه افزایش قیمت در سه ماه دوم و سوم سال ۲۰۲۰ دانست و به این ترتیب اثر افزایش قیمت اخیر در تعداد دکل‌ها را طی سه ماه اول و دوم سال ۲۰۲۱ می‌توان مشاهده کرد. به‌طور معمول نیز ۶ تا ۹ ماه طول می‌کشد تا جریان تجاری نفت از این چاه‌ها به بازار وارد شود، پس به معنایی دیگر می‌توان انتظار داشت تا تولید در ادامه سال ۲۰۲۱ با همواره افزایش یابد. پیش‌بینی این تحلیلگر نفتی خبرگزاری رویترز درباره تولید نفت ایالات متحده نشانگر انتظار کاهش میزان آن به پایین‌ترین میزان دوره‌ای خود در ماه جاری و پس از آن ثبات در حجم تولید نفت خام است. به این ترتیب در نیمه دوم سال ۲۰۲۱ و سراسر سال ۲۰۲۲ انتظار می‌رود که حجم تولید نفت شیل آمریکا مرتبا افزایش پیدا کند. در ماه ژانویه اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده تخمین زد که تولید داخلی نفت خام این کشور در فاصله میان فوریه ۲۰۲۱ تا دسامبر ۲۰۲۲ تقریبا به میزان چشمگیر ۸۰۰ هزار بشکه در روز افزایش پیدا کند. جان کمپ بر این باور است که این میزان افزایش پیش‌بینی شده تولید نفت در کنار ادامه یافتن فشار افزایشی بر قیمت نفت خام و روند رشد تعداد دکل‌های حفاری نمی‌توانند پاسخگوی تامین افزایش مصرف و پر کردن موجودی‌های نفتی باشد.
احتمال بروز اختلافات در اوپک پلاس
افزایش قیمت کنونی نشانگر نیازمندی بازار به افزایش چشمگیر و سریع تولید نفت در ایالات متحده یا اعضای اوپک پلاس است. طی یک دهه گذشته هر گاه قیمت واقعی برنت به ۶۰ دلار یا فراتر از آن دست پیدا کرده، تولیدکنندگان شیل آمریکا با افزایش عرضه نفت خام خود و تسخیر سهم بازار اوپک به دنبال پر کردن شکاف بین میزان تولید و مصرف بوده‌اند. در سال گذشته، درست همزمان با اوج‌گیری موج اول همه‌گیری کرونا در ماه مارس و آوریل و رسیدن قیمت‌ها به سطوحی مشابه اکنون، جنگ بزرگ و ویرانگری به دلیل اختلافات میان عربستان سعودی و روسیه بر سر سیاست تولید در گرفت.
حالا اما روسیه برای محافظت از سهم بازار خود حجم تولیدش را در چارچوب اوپک پلاس افزایش داده و در مقابل نیز عربستان سعودی برای کمک به افزایش قیمت به‌صورت داوطلبانه از حجم تولید و عرضه خود کاسته است. کمپ معتقد است حالا که بازار به همان آستانه قیمت بحران نفتی ۲۰۲۰ رسیده و فضا برای افزایش عرضه فراهم شده است، احتمالا در میان اوپک پلاسی‌ها باز هم به زودی شاهد بروز اختلاف نظرهای جدی‌تر درباره استراتژی بازار خواهیم بود.
به هر روی رشد قیمت کنونی نفت خام تا حدود زیادی به تصمیم یک‌جانبه و غافلگیر‌کننده محمد بن سلمان برای کاهش یک میلیون بشکه‌ای تولید عربستان سعودی باز می‌گردد که اوج‌های جدید نفتی را رقم زد و بالاخره قیمت هر دو شاخص عمده بازار را به سطوح پیش از همه‌گیری رساند. تصمیمی که به سود همه تولیدکنندگان در جهان تمام شد، امری که در صورت بروز اختلافات و اوج‌گیری تنش‌ها میان بازیگران عمده بازار می‌تواند بار دیگر ورق را برگرداند و بازار را غرق بشکه‌های نفتی کند، اتفاقی که در حال حاضر بعید به نظر می‌رسد اما به هیچ عنوان ناممکن نیست.
