مشتریان آسیایی منتظر بازگشت طلای‌سیاه ایران
چشم‌انداز نفت ایران در پسا توافق
وی همچنین بر این باور است که در صورت تحقق لغو تحریم‌ها، ایران می‌تواند ۵/ ۱ تا ۲ میلیون بشکه عرضه نفت خود را افزایش دهد. آن‌گونه که از حرف‌های این کارشناس نفتی برمی‌آید، ایران در فاز نخست افزایش صادرات به جای افزایش تولید سریع، می‌تواند به ذخایر نفتی داخل کشور بر روی دریا و ذخایرش در چین نیز متکی باشد. ناصری همچنین با اشاره به مشتریان عمده آسیایی و برخی کشورهای خاورمیانه و اروپا اظهار کرد که مشتریان سنتی نفت ایران خواهان آن هستند که در صورت لغو تحریم‌ها به سرعت خریدهای خود از ایران را از سر بگیرند.
زمان‌بندی بازگشت صادرات در صورت حصول توافق
حصول توافق میان ایران و کشورهای عضو برجام به همراه ایالات‌متحده طی هفته‌های اخیر به یکی از اساسی‌ترین مسائل مورد توجه بازار جهانی تبدیل شده و هر چند وقت یک بار با آمدن خبرهایی از سطوح جدید تولید ایران یا نزدیک شدن هر چه بیشتر به بازگشت رسمی جریان نفت ایران به بازار جهانی، قیمت‌ها و بازار را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین چالش‌های بازار جهانی که می‌تواند بر روی قیمت‌ها نیز تا حدی تاثیرگذار باشد، زمان دقیق بازگشت طلای سیاه ایرانی‌هاست. در همین راستا، «دنیای اقتصاد» با مدیر بخش خاورمیانه شرکت مشاوره نفت و گاز FGE، ایمان ناصری گفت‌و‌گویی ترتیب داد. ناصری با اشاره به سیاسی بودن فرآیند مذاکرات و احتمال حصول توافق میان ایران و طرف مقابل در زمان‌های متفاوت دو سناریو را در این رابطه مطرح کرد. او می‌گوید: «سناریوی اول بر این مبناست که در یک روند سریع و تا پیش از انتخابات ریاست جمهوری در ایران توافقی میان طرفین حاصل و به سبب آن ایران و آمریکا متعهد شوند که به تعهدات برجامی خود و شرایط پیشاتحریمی بازگردند. در صورت حصول چنین توافقی تا پیش از انتخابات در همین ماه مه، می‌توان در ماه ژوئن یا جولای شاهد بازگشت نفت ایران به بازار بود.»
ناصری اما سناریوی دومی را نیز مطرح می‌کند که در صورت عدم دستیابی به توافق در یک ماه آتی پیش از انتخابات، باید منتظر سرکار آمدن دولت جدید و استقرار تیم مذاکراتی آن بود. این کارشناس نفتی معتقد است که در چنین شرایطی ممکن است دستیابی به توافق میان طرفین تا پایان ۲۰۲۱ یا زمستان سال‌جاری به درازا بکشد و همانند حالت قبلی یک تا ۲ ماه بعد نفت ایران وارد بازار جهانی شود.
حجم صادرات نفت خام و منابع تامینی آن
یکی از کلیدی‌ترین مباحثی که اخیرا همواره مطرح شده، بحث توان صادراتی ایران در صورت لغو تحریم‌هاست. طی ماه‌ها و هفته‌های اخیر، در این خصوص گزارش‌های بی‌شماری از سوی رسانه‌های بین‌المللی، شرکت‌های نفتی و ردیابی نفتکش‌ها منتشر شده است و مسوولان دولتی نیز بارها به آن اشاره کرده‌اند. در لایحه بودجه ابتدا میزان ۳/ ۲ میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی به عنوان متوسط فروش بین‌المللی نفت کشور در نظر گرفته شده بود که سپس توسط مجلس به ۵/ ۱ میلیون بشکه کاهش یافت. برخی از شرکت‌های بین‌المللی نیز بازه‌های متفاوتی از ۱ میلیون تا ۵/ ۲ میلیون بشکه در روز را برای توان ایران در نظر دارند. اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور نیز در شامگاه جمعه ۱۰ اردیبهشت در کلاب‌هاوس به تلاش‌های دولت برای خنثی کردن تحریم‌ها گریزی زد و گفت: «فروش نفت بسیار کاهش یافت، اما اکنون شرایط بهتر است و بر اوضاع مسلط‌تر شده‌ایم و امکان افزایش صادرات نفت تا ۵/ ۲ میلیون بشکه را پس از رفع تحریم داریم.»
با توجه به محدودیت‌های صادراتی ایران طی سال‌های اخیر و عدم امکان مداخله رسمی در بازار اکنون ایران در صورت رفع تحریم‌ها با گزینه‌های متفاوتی برای تحقق برنامه افزایش صادرات خود روبه‌رو است. ایمان ناصری معتقد است حجم نفتی که ایران به بازار عرضه خواهد کرد، بستگی به رویکرد مدنظرش خواهد داشت و در این میان گزینه‌هایی نیز برای تحقق این امر در دسترس است. او در ادامه اظهار کرد: «یکی از منابع در دسترس، ذخایر نفتی هستند که شامل مخازن داخل کشور، نفت ذخیره‌سازی شده بر روی آب یا در چین می‌شوند. گزینه دیگر نیز افزایش تولید خواهد بود و البته که ترکیب عرضه نفت ذخایر و افزایش تولید سریع داخلی نیز می‌تواند راه حل دیگری برای این امر محسوب شود.»
این کارشناس ارشد بازار جهانی نفت همچنین درباره میزان فروش احتمالی ایران در بازگشت به بازار نیز افزود: «در حال حاضر عرضه نفت ایران حدود ۵/ ۱ میلیون بشکه در روز ارزیابی می‌شود که این میزان در مجموع می‌تواند به صورت پایدار تا ۳ تا ۵/ ۳ میلیون بشکه در روز نیز افزایش یابد. این رقم به معنای افزایش عرضه ۵/ ۱ تا ۲ میلیون بشکه‌ای نفت‌خام و میعانات از سوی ایران خواهد بود که به آن باید منابع ذخیره‌سازی شده را هم افزود.»
مدیر بخش خاورمیانه شرکت مشاوره نفت و گاز FGE بر این باور است که بسته به سرعت مدنظر ایران برای قراردادن بشکه‌های نفتی خود در بازار ممکن است استراتژی‌های متفاوتی اتخاذ شود. ناصری در این باره به «دنیای اقتصاد» گفت: «ایران می‌تواند ذخایر نفت خود را در بازه‌ای ۶ ماهه تا یک ساله وارد بازار کند. به این معنا که در ۶ ماه نخست پس از لغو احتمالی تحریم‌ها، ایران نیازی به افزایش تولید سریع نداشته باشد و بخش عمده عرضه خود را از منابع ذخیره خود انجام دهد و پس از آنکه میزان قابل‌توجهی از ذخایر خود را عرضه کرد، در ۶ ماه دوم پس از حصول توافق صادرات نفت خام را بیشتر به تولید خود متکی کند.»
اکنون با توجه به عدم موضع گیری اوپکی‌ها در هفته‌های اخیر و استقبال بسیار از بازگشت ایران به بازار، به نظر می‌رسد این افزایش صادرات برای اوپک و مباحث تولیدی آن هم چندان دردسرساز نباشد. ضمن آنکه ایران، لیبی و ونزوئلا از توافق کاهش تولید اوپک پلاس معافند. ایمان ناصری نیز معتقد است که این افزایش صادرات احتمالی از سوی ایران، در چارچوب اوپک پیش خواهد رفت و با مشکلی در این زمینه مواجه نخواهد شد.
مشتریان ایران چه می‌گویند؟
پس از خروج ایالات‌متحده از توافق برجام و وضع مجدد تحریم‌های نفتی، مشتریان تحت فشار تحریم‌ها مجبور به توقف خرید خوراک موردنیاز پالایشگاه‌های خود از ایران شدند، اما حالا به نظر می‌رسد که همان کشورها بیش از همیشه مشتاقند که با لغو تحریم‌ها فرصتی برای واردات از ایران داشته باشند. چین یکی از این مشتریان است که حتی در دوران تحریم‌ها خریدهای خود را متوقف نکرد و بار اصلی تقاضا برای نفت ایران بر دوش این کشور بود. وزیر نفت هند نیز طی ماه‌های اخیر در چندین موقعیت ابراز تمایل کرده تا هرچه سریع‌تر خرید طلای سیاه از ایران را آغاز کند. ناصری درباره مشتریان ایران می‌گوید: «همه خریداران سنتی نفت ایران بی‌تردید به دلایل سیاسی علاقه‌مندند به سرعت خرید خود از ایران را از سر بگیرند. این مشتریان غالبا خریداران آسیایی هستند. چین، ژاپن، کره جنوبی، تایوان، هند و تایلند عمده‌ترین مشتریان ایران خواهند بود.» این کارشناس نفتی با اشاره به وجود تمایل در میان برخی کشورهای منطقه و اروپا افزود: « با لغو تحریم‌ها در خاورمیانه امارات خواهان خرید میعانات گازی خواهد بود و همچنین ترکیه، یونان و حتی ایتالیا و اسپانیا هم می‌توانند از مشتریان ایران باشند.»
ناصری در پایان با اشاره به نحوه جای‌گیری نفت ایران در سبد مشتریان عنوان کرد: «این کشورها سبد واردات نفت خود را تنظیم خواهند کرد و تنها کافی است مقداری از خریدشان از همسایگان ایران یا آلترناتیوهایشان از اروپا و آمریکا را کاهش دهند تا بتوانند بخشی از سبد خرید خود را با نفت ایرانی تامین کنند.»
