پیش‌بینی زمانی‌نیا از تصمیم ترامپ

بیش از یک سال از انتخاب دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا می‌‌گذرد. او که در نطق‌های تبلیغاتی پیش از انتخابات پاره کردن برجام را از اهداف ریاست جمهوری خود اعلام می‌کرد،  حالا بیش از هر زمان دیگری به زیر پا گذاشتن برجام نزدیک شده است. از این رو فصل مشترک اظهارات غالب سخنرانان «دومین کنگره و نمایشگاه بین‎المللی اکتشاف و تولید» که همزمان با «پنجمین همایش بین‌المللی صنعت حفاری» برگزار شده بود، نگاه به داخل و تامین مالی پروژه‌ها با استفاده از منابع داخلی و تکیه بر توان بخش خصوصی بود. در واقع به نظر می‌رسد با افزایش ریسک‌های بین‌المللی و احتمال برهم خوردن برجام، مسوولان نفتی به صرافت یافتن راه‌ حل‌های جایگزین افتاده‌اند. هرچند در این میان امیرحسین زمانی‌نیا، معاون وزیر نفت در امور بین‌الملل اعتقاد دارد «مطابق پیش‌بینی‌ها  احتمالا دونالد ترامپ تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران را بار دیگر در ماه مه سال ۲۰۱۸ (اردیبهشت ۹۷) تمدید خواهد کرد.» با این حال به نظر می‌رسد مسوولان نفتی کشور با در نظر گرفتن سناریوهای دیگر، تامین سرمایه از داخل کشور را به‌عنوان راهکاری جایگزین، در صورت سخت‌تر شدن شرایط در نظر گرفته‌اند. البته توجه به این نکته ضروری است که در هر صورت تامین سرمایه از داخل برای توسعه صنعت نفت کشور همواره مد نظر بوده است، اما در سطحی محدود. در این راستا مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران به «ایجاد صندوق پروژه با هدف تامین مالی طرح‌های نگهداشت و تولید نفت» اشاره کرد. بر این اساس خرید واحدهای (یونیت) این صندوق یکی از راه‌های تامین سرمایه در نظر گرفته شده است. انتشار اوراق مشارکت و استفاده از منابع صندوق توسعه ملی از دیگر راهکارهای تامین سرمایه از داخل کشور معرفی شدند.

توجه به داخل در نبود سرمایه‌ خارجی

غلامرضا منوچهری، معاون مهندسی و توسعه شرکت ملی نفت ایران به‌عنوان اولین سخنران مراسم افتتاحیه، به توجه به تامین سرمایه از داخل در نبود سرمایه خارجی اشاره و تاکید کرد: اگرچه الگوی جدید قراردادهای نفتی یکی از راهکارهای عمده و بخشی اساسی برای حرکت رو به جلوی صنعت نفت است، اما با توجه به پیچیدگی که در فرآیند تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری برای طی کردن این مسیر طولانی داریم، معتقدیم تنها قراردادهای نفتی گره کار را باز نمی‌کند. منوچهری ادامه داد: همه ما دست‌اندر‌کاران صنعت نفت در این گردهمایی جمع شده‌ایم تا ضمن طراحی، بازخوانی و بازبینی راهکارهای تحول و حرکت به سمت جلو، صنعت نفت را برای فعالیت گسترده‌تر تجهیز کنیم.معاون مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در امور توسعه و مهندسی در ادامه با اشاره به مطالعات انجام شده روی میدان‌های نفتی در قالب یادداشت تفاهم با شرکت‌های داخلی و خارجی گفت: نتایج مطالعات این نوید را می‌دهد که بتوانیم در آینده ذخایر اثبات شده نفت ایران را حداقل ۱۰ درصد افزایش دهیم.

از نگاه منوچهری بخش پیمانکاران بالادست صنعت نفت در سال‌های اخیر رشد بسیار خوبی داشته‌اند و در مقایسه با گذشته به قابلیت‌های بالاتری دست یافته‌اند؛ به نحوی که این موضوع پشتوانه‌ای برای اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی در اتکا به داخل، خودکفایی و خودباوری شده است. وی ادامه داد: این موضوع سبب شده است برای ظرفیت‌سازی در صنعت نفت به توان داخل تکیه کنیم و تحت عنوان گسترش فعالیت در این زمینه به بخش بین‌المللی و داخلی نیز توجه داشته باشیم. منوچهری با بیان اینکه شرکت ملی نفت ایران در بخش بالادستی به ظرفیت‌سازی در این بخش توجه کرده است، احراز صلاحیت شرکت‌های E&P و توسعه آنها را از برنامه‌های محوری وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد. وی تجهیز منابع مالی از طریق صندوق‌های مالی، مشارکت سرمایه‌های کوچک و استفاده از منابع مالی بانک‌ها را از جمله سیاست‌های مورد حمایت وزارت نفت دانست و افزود: در کنار سرمایه‌گذاری خارجی یا غیاب آن، این بخش مورد توجه است و تلاش داریم آن را گسترش دهیم.

معاون مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور را از جمله سازوکارهایی دانست که شرایطی فراهم کرده تا بتوان از بسته‌های اقتصادی کاری متحولی برای توسعه این فعالیت استفاده کرد. منوچهری همچنین از آغاز برگزاری مقدمات مناقصه پروژه‌های ای‌پی‌‌سی‌اف (EPCF) بالادستی خبر داد و گفت: از ابتدای سال آینده روند برگزاری این مناقصه‌ها را به‌صورت جدی‌تر دنبال می‌کنیم.

ما ضعیف عمل کردیم

علی کاردر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران که دیگر سخنران افتتاحیه همایش روز گذشته بود نیز از برنامه‌ریزی شرکت ملی نفت برای تامین مالی از منابع داخلی و تشکیل صندوق پروژه برای طرح‌های نگهداشت و تولید نفت خبر داد. وی فروش یونیت (واحدهای) صندوق پروژه، انتشار اوراق مشارکت و تامین مالی از صندوق توسعه ملی را سه روش مد نظر شرکت ملی نفت برای تامین مالی از داخل کشور برای طرح‌های منتخب معرفی کرد.اما شاید مهم‌ترین‌ نکته که در اظهارات کاردر به چشم می‌خورد اعتراف به «عدم انعقاد قرارداد در بالادست صنعت نفت ایران» بر خلاف وعده‌های قبلی بود. کاردر در کنار اعلام این خبر که «‌سه قرارداد نفتی تا پایان سال در آستانه امضای نهایی قرار می‌گیرد»، گفت: ما همه انتقادات را می‌پذیریم و قبول داریم که نتوانستیم به وعده‌ها عمل کنیم. ماجرا به آنجا باز‌می‌گردد که مسوولان نفتی بارها اعلام کردند که تا پایان سال ۱۰ قرارداد در قالب قراردادهای IPC منعقد خواهد شد. اما آن‌طور که کاردر اعلام کرد احتمالا تنها سه قرارداد تا پایان سال پاراف می‌شود. بنابراین ایران با وجود اینکه بیش از سه سال از اجرایی شدن برجام می‎گذرد و در شرایطی که ریسک برهم خوردن برجام در بیشترین سطح خود قرار دارد، تا‌کنون عملا تنها یک قرارداد با توتال فرانسه به امضا رسیده است. این در حالی است که اگر قراردادهای بیشتری در صنعت نفت امضا شده بود؛ تضمین بیشتری برای بقای برجام وجود داشت.

اما در حالی که مدیر عامل شرکت ملی نفت از ضعف این شرکت در انعقاد قرارداد سخن می‌گوید، سنگ‌اندازی مخالفان قراردادهای جدید نفتی در مسیر اجرای آن و مانع شدن برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی، بر کسی پوشیده نیست. در واقع شرکت ملی نفت ایران از پیش از اجرایی شدن برجام، مدل جدید قراردادهای نفتی را برای جذب سرمایه معرفی کرد که طبق برنامه‌ریز‌ی‌ها قرار بود طی پنج سال، ۱۲۰ میلیارد دلار به بالادست صنعت نفت ایران تزریق کند. اما موج مخالفت‌ها، اجرای قراردادهای جدید نفتی را با چیزی حدود دو سال تاخیر همراه کرد. این فرصت‌سوزی درست زمانی انجام شد که در آمریکا باراک اوباما همچنان رئیس‌جمهور بود و فضای بین‌المللی شرایط به مراتب بهتری نسبت به یک سال گذشته داشت.

به گفته مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، در حال حاضر ۱۰ گروه تکنیکی در پیشبرد مذاکرات قراردادهای جدید نفتی ایران فعال هستند. کاردر ضمن اشاره به این نکته که «در زمینه امضای قراردادهای جدید کار با سرعت پیش نرفت»، گفت:   امیدواریم در سال ۹۷ شاهد امضای چند قرارداد باشیم. به گفته وی تا پایان سال جاری نیز سه قرارداد توسعه‌ای شرکت ملی نفت ایران پاراف نهایی می‌شود.هرچند به نظر می‌رسد که مذاکرات با شرکت‌های خارجی برای جذب سرمایه در صنعت نفت ادامه دارد، اما در کنار آن شرکت ملی نفت برنامه‌هایی برای جذب سرمایه از داخل کشور دارد تا در صورت بحرانی‌تر شدن شرایط بین‌المللی کشور، جایگزین جذب سرمایه از خارج شود. خرید واحدهای «صندوق پروژه» از سوی مردم و سرمایه‌گذاران که به معنای سرمایه‌گذاری در آن است، یکی از راهکارهای تامین سرمایه از داخل کشور عنوان شد. از دیگرسو «فروش اوراق مشارکت» نیز راهکاری است که با اجرای آن تلاش می‌شود ریسک نوسان‌های نرخ ارز به‌طور کامل پوشش داده شود.

معاون وزیر در شرکت ملی نفت، سیاست شرکت ملی نفت ایران را برون‌سپاری و حرکت به سمت فعالیت‌های نظارتی و کارفرمایی عنوان و بیان کرد: هرچند سرعت بخش خصوصی در سال‌های گذشته مطلوب نبوده است، اما معتقدم نسبت به ما (شرکت ملی نفت) بهتر عمل کرده‌اند. وی با بیان اینکه در ایران کار به شکل سینوسی بین دولت و بخش خصوصی تقسیم می‌شود، توضیح داد: کار به بخش خصوصی داده می‎شود، اما بعد از اینکه دیده می‌شود ضعیف عمل کرده، مجددا دولت امور را در دست می‌گیرد. وی همچنین از ارائه متن قراردادهای EPCF در پنل تخصصی که در روز دوم همایش (امروز) و از سوی دکتر غلامرضا منوچهری مدیریت می‎شود، خبر داد و گفت: هدفمان از معرفی این قراردادها این است که نظر بخش خصوصی را درباره آنها بدانیم.

کاردر در ادامه به نقش نفت در اقتصاد اشاره کرد. به گفته وی، نفت به خودی خود تاثیر مثبتی بر اقتصاد ندارد و در بسیاری موارد موجب منفی شدن اقتصاد نیز می‌شود؛ اما با عمق بخشیدن به صنعت نفت می‎توان شاهد تاثیر مثبت آن بر اقتصاد بود. وی حضور بخش خصوصی فعال در صنعت نفت و تولید کالاهای مورد نیاز این صنعت در داخل کشور را از مواردی معرفی کرد که موجب افزایش عمق صنعت نفت می‌شود. کاردر در پایان به حذف نشدن یارانه‌ها در سال جدید اشاره کرد و گفت: یارانه هووی شرکت ملی نفت و توسعه نفت شده و امسال نیز منابع مالی ما در گرو یارانه باقی می‌ماند.

 پیش‌بینی تصمیم ترامپ

اما سومین سخنران همایش روز گذشته، امیر حسین زمانی‌نیا، معاون امور بین‌الملل وزیر نفت بود. زمانی‌نیا با بیان اینکه از اظهارات دو سخنران قبلی به نظر می‌رسد، امید به گشایش همکاری‎ها با بخش‌خصوصی بیشتر شده است، افزود: مادامی‌که بخش خصوصی وارد نشود، سرمایه‌گذار خارجی نیز برای ورود به کشور به مشکل بر‌می‌خورد؛ چراکه فضای امن داخلی باید بتواند قبل از سرمایه‌گذار خارجی، بخش خصوصی داخلی را به خود جلب کند.  اما مهم‌ترین‌ نکته در سخنرانی زمانی‌نیا، تاکید او بر دشوار بودن فضای بین‌المللی در سال جدید نسبت به سال‌های قبل بود. با این حال وی بر این باور است که شفاف شدن فضا و موقعیت ایران در جامعه بین‌المللی و خروج از وضعیت موجود ممکن است شرایط را برای صنعت نفت بهتر کند. وی با بیان اینکه صنعت نفت ما با همه کاستی‌ها همیشه توانسته روی پای خود بایستد  افزود: در حال حاضر نیز اینکه بر شفاف شدن فضا تاکید می‌کنیم به دلیل این است که بدانیم باید تنها بر منابع داخلی خود متمرکز باشیم یا مانند یک کشور طبیعی می‌توانیم سرمایه جذب کرده و با شرکت‌های خارجی کار کنیم. او در بخشی از سخنان خود گفت: شرکت‌های خارجی با نگاه به صنعت نفت ایران که در ۴۰ سال گذشته با حداقل سرمایه‌گذاری و محدودیت‌های فناوری سرپا بوده است، تعجب می‌کنند‌.وی در ادامه به تشریح احتمالات ممکن در فضای بین‌المللی پرداخت. به گفته زمانی‌نیا ۱۲ مه ‌یعنی حدود دو ماه و نیم دیگر ترامپ باید بار دیگر درخصوص برجام تصمیم‌گیری کند. معاون امور بین‌الملل وزیر نفت می‌گوید: به اعتقاد من در زمان باقی مانده تا این تاریخ تمام بازیگران برجام مواضع حداکثری خود را درخصوص برجام اتخاذ خواهند کرد و در جلسات برای گشایش راه‌حلی مذاکره خواهد شد.

زمانی‌نیا در ادامه ترامپ را به بچه قلدری تشبیه کرد که در حیاط مدرسه دیگر بچه‌ها را کتک می‌زند و آزار می‌دهد و در ادامه افزود: از این رو از این بچه بداخلاق هیچ‌کسی راضی نیست و اتحادیه اروپا نیز از نوع گفتمان ترامپ دلخور است. به گفته معاون امور بین‌الملل وزیر نفت، اهمیت استراتژیک و سیاسی برجام برای اروپا به مراتب بیشتر از منافع اقتصادی آن است. بنابراین با وجود اعلام مواضع احتمالا بسیار شدیدتر در ماه‌های پیش رو، برجام حفظ خواهد شد. با وجود اظهار خوش‌بینی زمانی‌نیا به برقرار ماندن برجام از سوی آمریکا، او در حاشیه همایش علام کرد، درصورتی که منافع اقتصادی ایران از برجام تامین نشود، از برجام خارج خواهیم شد. زمانی‌نیا که مدیریت پنل استراتژیک این همایش را نیز بر عهده داشت، در شروع این پنل با اشاره به اینکه ایران ۱۵ کشور همسایه دارد و بسیاری از این همسایگان به گاز ایران نیاز دارند، افزود: اولویت تجاری ما باید همسایگان کشور باشد، اما متاسفانه تصمیمات بلندمدت گرفتن در ایران بسیار مشکل و زمانبر است و این در کار اختلال ایجاد می‌کند. زمانی‌نیا همچنین با اشاره اظهارات کاردر که گفته بود «ما درست اقدام نکردیم» گفت: اظهارات آقای کاردر درست بود به نظر من نیز ما نتوانستیم از موقعیت استراتژیکی که در منطقه داریم، درست استفاده کنیم.دومین کنگره بین‎المللی اکتشاف و تولید همزمان با پنجمین همایش بین‌المللی صنعت حفاری روز گذشته در سالن همایش‌های صدا و سیما آغاز به کار کرد. امروز نیز به‌عنوان دومین روز این همایش در همان محل ادامه دارد.