خطر سیاست‌زدگی در بازار نفت

بیست و سومین نمایشگاه بین‌المللی نفت ایران در حالی زیر سایه بیم‌ و امید بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران فعالیت سه‌روزه خود را آغاز کرد که محل ارسال پیام مقامات ارشد نفتی ایران به دنیا درباره آینده برجام شد. وزیر نفت ایران در مراسم بازگشایی این نمایشگاه که با حضور خبرنگاران داخلی و خارجی انجام شد، گفت: ایران در همه این مدت از آزادی در تبادل و امنیت انرژی در بازارهای جهانی و غیرسیاسی بودن آن صیانت کرده است. زنگنه تاکید کرد: «سیاسی کردن بازار انرژی از طریق اعمال محدودیت‌های مالی، بازرگانی و فناوری سرانجام نه تنها به کشورهای تولید‌کننده، بلکه به مصرف‌کنندگان بزرگ بازار لطمه وارد می‌کند؛ این موضوع به نفع هیچ یک از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نیست.» او بر این باور است که بازار انرژی باید به‌صورت غیرسیاسی اداره شود تا روند توسعه، تبادل و همکاری‌های آن با اختلال روبه‌رو نشود.

 صحبت‌های زنگنه به روشنی به سیاست‌های محدودکننده آمریکا علیه ایران اشاره دارد. از نگاه بسیاری از کارشناسان، هدف آمریکا از مقابله با ایران در زمینه برجام، مشخصا محدود کردن صنعت نفت و گاز ایران و جلوگیری از ورود سرمایه‌گذاران به صنعتی است که برای توسعه به ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه خارجی نیاز دارد. با وجود تهدیدهایی که از جانب آمریکا علیه صنعت نفت ایران جریان دارد، نگاه به داخل و همکاری با شرکت‌های روسی و چینی برای توسعه بخش بالادست صنعت نفت ایران و تبادل فناوری، از جمله راهکارهایی بود که زنگنه در بخش دیگری از صحبت‌های خود به آن اشاره کرد. او همچنین بار دیگر بر لزوم جلوگیری از رشد شدید قیمت‌ها در بازار نفت تاکید کرد. به اعتقاد زنگنه قیمت‌ نفت باید در سطحی باشد که از نوسان در بازار جلوگیری کند.

 مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران نیز روز گذشته در بیست‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز و پتروشیمی تهران حضور داشت. علی کاردر در پاسخ به سوال «دنیای اقتصاد» درباره روند فعلی فعالیت توتال در ایران و تکلیف سهم این شرکت در قرارداد توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی در صورت اعمال فشار از سوی آمریکا گفت: طبق قرارداد، چنانچه هر کدام از اعضای کنسرسیوم توسعه فاز ۱۱ پارس‌جنوبی از پروژه خارج شوند و یکی از شرکا بتواند سهم دیگری را خریداری کند، مشکلی برای انتقال سهم وجود نخواهد داشت. بنابراین چنانچه توتال نتواند به حضور خود در ایران ادامه دهد، به احتمال قوی چین جایگزین توتال در پروژه توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی خواهد بود. کاردر روند فعالیت توتال در ایران را عادی توصیف کرد اما این نکته را نیز ناگفته نگذاشت که در برخی زمینه‌ها همچون انتخاب شرکت‌ ایرانی، میان شرکت ملی نفت ایران و توتال اختلاف نظرهای کارشناسی وجود دارد. مدیرعامل شرکت‌ملی نفت ایران در ادامه پاسخ خود به «دنیای اقتصاد» به هزینه‌کرد حدودا ۹۰ میلیون دلاری توتال در پروژه فاز ۱۱ نیز اشاره کرد که طبق قرارداد در صورت خروج این شرکت از پروژه، تا زمان بهره‌برداری از آن برگشت نخواهد داشت. معاون وزیر نفت در بخش دیگری از سخنان خود تاکید کرد: «تصمیم احتمالی آمریکا درباره خروج از توافق هسته‌ای بر خرید نفت مشتریان سنتی ایران تاثیری نمی‌گذارد و برخی شرکت‌ها قرارداد خرید بلندمدت خود را تا ۲ سال تمدید کرده‌اند.»

محدودیتی در تولید و صادرات نداریم

یک هفته به ۲۲ اردیبهشت ماه (۱۲ مه) باقی مانده است و در این موعد، ترامپ درباره تمدید تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران تصمیم‌گیری خواهد کرد. هنوز مشخص نیست تصمیم رئیس‌جمهوری آمریکا چه خواهد بود اما وزیر نفت کشورمان در بیست‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی نفت ایران تاکید کرد «ایران برنامه‌ای به منظور کاهش تولید و صادرات ندارد.»

از نگاه معاون وزیر نفت نیز اعمال احتمالی تحریم‌ها علیه ایران، بر صادرات نفت کشور به بازارهای سنتی اثرگذار نخواهد بود و در زمینه صادرات به اروپا نیز تنها ارسال تک محموله‌ها را تحت تاثیر قرار خواهد داد. آن‌طور که کاردر در جمع خبرنگاران اعلام کرد، با وجود تهدیدهای آمریکا، خریداران اروپایی نفت خام ایران به تازگی قراردادهای خرید بلندمدت ایران را تمدید کرده‌اند.اما بیژن زنگنه با تاکید بر نقش‌آفرینی ۱۱۰ساله ایران در بازار جهانی انرژی، تاکید کرد: «ایران همواره از غیرسیاسی بودن این بازار صیانت کرده زیرا سیاسی کردن بازار انرژی و اعمال محدودیت در آن نه به نفع تولیدکننده است و نه به نفع مصرف‌کننده. بازار انرژی باید به‌صورت غیرسیاسی اداره شود تا روند توسعه، تبادل و همکاری‌های آن با اختلال روبه‌رو نشود.»

 وزیر نفت با اشاره به اینکه «اگر همه کمک کنند، صنعت نفت می‌تواند پیشران اقتصاد ایران باشد»، به نقش این صنعت در تامین بودجه کشور و ایجاد اشتغال اشاره کرد. در همین زمینه، زنگنه از طرحی رونمایی کرد که می‌تواند بیش از ۵۰ هزار شغل مستقیم در مناطق نفت‌خیز جنوب ایجاد کند. حضور پیمانکاران ایرانی در بالادست و پایین‌دست صنعت نفت و گاز در حالی یکی از دغدغه‌های اصلی بسیاری از فعالان حوزه نفت در کشور است که از نگاه زنگنه «برای فعال‌سازی صنایع و پیمانکاران ایرانی در بخش‌های بالادست و پایین دست، باید تقاضا ایجاد و منابع مطمئن برای سرمایه‌گذاری تامین شود. »

زنگنه با بیان اینکه «آغاز طرح بدون درنظر گرفتن منابع لازم پیش‌بینی شده، سبب بیچارگی پیمانکاران و متضرر شدن کارفرمایان خواهد شد»، گفت: برای نگهداشت و افزایش تولید از میدان‌های نفتی بسته‌های ۶ میلیارد دلاری تعریف شده است که به‌زودی در شورای اقتصاد تصویب خواهد شد. در این طرح همه این فرآیند به شرکت‌های ایرانی ارجاع داده می‌شود. »

آن‌طور که وزیر نفت پیش‌بینی می‌کند، ظرف چهار تا پنج ماه آینده بیش از نیمی از این قراردادها (بیش از ۳ میلیارد دلار) با شرکت‌های داخلی امضا شود و باقیمانده این قراردادها نیز با کمک منابع داخلی همچون صندوق توسعه ملی نهایی خواهد شد.زنگنه همچنین در بخش دیگری از سخنان خود به شرکت‌های خارجی توصیه کرد که «اگر می‌خواهند در بازار ایران و منطقه سهم داشته باشند، با سازندگان ایرانی مشارکت کنند. » طبق توضیح وزیر نفت، در قراردادهای IPC حتما باید یک شرکت ایرانی شریک شرکت خارجی باشد و در سه قراردادی که تا کنون بر اساس قالب جدید قراردادهای نفتی امضا شده است، بیش از ۷۰درصد کار از نظر ارزش از سوی شرکت‌های ایرانی اجرا می‌شود.

اما زنگنه در مراسم روز گذشته بار‌دیگر بر جذب ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه برای توسعه صنعت نفت تا پنج سال آینده اشاره و تاکید کرد: بخش اعظمی از این میزان سرمایه‌گذاری باید از منابع خارجی تامین شود، در واقع ما هم به منابع و هم به تکنولوژی خارجی نیاز داریم. با این‌حال زنگنه در بخش دیگری از صحبت‌هایش به الزام نقش‌آفرینی صندوق توسعه ملی در سال‌جاری اشاره کرد تا صنعت کشور در حوزه نفت فعال باقی بماند.

مدافع قیمت‌های بالا نیستیم

بخش دیگری از صحبت‌های زنگنه به فعالیت اوپک مربوط بود. او با بیان اینکه «ایران همواره طرفدار قیمت معقول برای نفت است که هم تولیدکنندگان را به تولید بیشتر نفت تشویق نکند و هم در جریان رشد اقتصاد جهانی خلالی ایجاد نشود»، گفت: قیمت نفت نباید به نحوی باشد که بازار نفت مرتب دستخوش نوسان در حوزه قیمت باشد. وزیر نفت کشورمان با بیان اینکه «در شرایط کنونی مدافع قیمت‌های بالای نفت نیستیم»، گفت: تنش‌های مصنوعی و نه عوامل پایه‌ای بازار در شرایط فعلی سبب بالا رفتن قیمت نفت شده است.

پوست‌اندازی شرکت ملی نفت ایران

مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در نشست خبری روز گذشته خود با خبرنگاران با اشاره به اینکه «ظرفیت تولید نفت ایران بالغ بر ۴ میلیون بشکه در روز است» تاکید کرد: به دلیل قدیمی بودن تاسیسات، برخی تعمیرات در خطوط لوله و اجرای عملیات تعمیر و نگهداری، این رقم تا حدودی بالا و پایین داشته و می‌توانیم بگوییم سطح تولید را روی رقم ۳ میلیون و ۹۰۰ هزار بشکه حفظ کرده‌ایم، البته با بازسازی تاسیسات می‌توانیم به ظرفیت تولید ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز برسیم. طبق گفته‌های کاردر، سال گذشته نسبت به سال پیش از آن ۱۲۰ هزار بشکه افزایش تولید داشته‌ایم که عمده این افزایش تولید مربوط به میدان‌های مشترک غرب کارون بوده است.کاردر با اشاره به امضای قرارداد برای توسعه و افزایش برداشت از میدان‌های سپهر و جفیر و آبان و پایدار غرب، گفت: ما در این میدان‌ها تنها به‌عنوان کارفرما نظارت خواهیم داشت.

 مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در بخش دیگری از سخنان خود به «تغییر تدریجی سیاست شرکت ملی نفت ایران در نظام مهندسی اجرا» اشاره کرد و گفت: ما پیش‌تر در امور مهندسی و تامین تجهیزات هم وارد می‌شدیم و هنوز بسیاری از شرکت‌ها همین انتظار را دارند، اما راهبرد ما تغییر کرده است و دیگر خرید تجهیزات و تامین کالا را انجام نمی‌دهیم و این امور مستقیم به پیمانکار واگذار می‌شود. در این نظام جدید شرکت‌های EPC شرایط خوبی پیدا می‌کنند و حتی شرکت‌های E&P هم می‌توانند کار EPC را انجام دهند.

 به گفته کاردر، در حوزه بهره‌برداری در اجرای قراردادهای جدید نفتی هم شرکت ملی نفت ایران کار را به پیمانکار تحویل داده و یک شرکت ایرانی، بهره‌برداری از میدان را به مدت ۲۰ سال انجام می‌دهد. او در ادامه درباره با قراردادهای بیع متقابل نیز گفت: بهره‌برداری میدان‌های توسعه یافته در قالب بیع متقابل نیز به شرکت‌های ایرانی واگذار می‌شود که این اقدام برای میدان آزادگان شمالی انجام شده و بهره‌برداری این میدان با برگزاری مناقصه به شرکت اویکو واگذار شده است. به این ترتیب شرکت ملی نفت ایران از این پس تنها نظارت کارفرمایی را انجام می‌دهد و آنطور که کاردر اشاره داشت به همین دلیل این شرکت برنامه‌ای برای استخدام نیروی انسانی ندارد و متقاضیان باید برای استخدام و کار به پیمانکاران و شرکت‌های بهره‌بردار مراجعه کنند.

توسعه میادین نفتی ادامه دارد

کاردر به امضای سه قرارداد نفتی در قالب مدل جدید در سال گذشته اشاره کرد و گفت: مذاکره چند قرارداد دیگر نیز در‌حال نهایی شدن است، ضمن اینکه با گذشت زمان، شرکت‌های خارجی، زبان الگوی جدید قرارداد نفتی را بهتر درک کرده و این موضوع کمک زیادی به پیشرفت مذاکرات کرده است.

وی ادامه داد: شرکت‌های خارجی که در آمریکا فعالیت ندارند برای ادامه همکاری با ایران قرص و محکم هستند و همه تلاش‌شان این است به منظور سرمایه‌گذاری و توسعه صنعت نفت ایران حضور یابند. معاون وزیر نفت با بیان اینکه ایران هرگز فعالیت خود را برای توسعه میدان‌ها متوقف نکرده است، یادآور شد: فعالیت‌های توسعه‌ای در میدان‌های نفتی بزرگی مانند آزادگان و یادآوران ادامه دارد، اما برای افزایش ضریب بازیافت این میدان‌ها به بهره‌مندی از فناوری‌های روز نیاز داریم. کاردر گفت: انتظار ما از شرکت‌های خارجی به‌ویژه اروپایی‌ها و آسیای شرقی این است که برای افزایش ضریب بازیافت میدان‌های نفتی در صنعت نفت ایران حضور یابند. وی داشتن ذخایر غنی و ارزان بودن قیمت تولید نفت در ایران را از مهم‌ترین مزایای ایران برای سرمایه‌گذاری عنوان کرد و افزود: ایران قابل حذف در بازار انرژی نیست و به‌طور طبیعی علاقه‌مند نیستیم که به ما زور گفته شود.