«اویل‌پرایس» مشارکت مسکو و پکن در توسعه میادین نفتی غرب‌کارون را بررسی کرد
افزایش تولید نفت ایران در کوتاه‌مدت؟
واتکینز در این مقاله با تمرکز بر قراردادهای همکاری که میان ایران و روسیه در حوزه انرژی و توافق ۲۵ ساله ایران و چین مدعی‌شده که هزینه‌ها و سرمایه‌گذاری در این پروژه‌ها بر عهده مسکو و پکن خواهد بود. همچنین او به‌مفاد قرارداد ۲۵ساله ایران و چین اشاره می‌کند و معتقد است که ایران برای فروش نفت تولید شده از این میادین، مشکل چندانی نخواهد داشت؛ چرا‌که چینی‌ها این نفت را از ایران خریداری می‌کنند. نویسنده همچنین به‌جزئیاتی از تعهدات چین درباره توسعه میادین نفتی این منطقه اشاره کرده که چگونه چینی‌ها در ۳ مرحله قرار است یک میلیون بشکه به‌ظرفیت تولید نفت‌خام ایران بیفزایند. هر چند که بخش‌هایی از این تعهدات تاکنون قرار بوده در میادین غرب‌کارون عملی شوند، اما اویل‌پرایس می‌گوید که شیوع بیماری همه‌گیر کرونا به‌سدی بر سر راه این رخداد تبدیل شده است. البته به‌نظر می‌رسد فارغ از وقفه‌هایی که در این میان ایجاد شده، این پروژه‌ها در کوتاه‌مدت به‌نتیجه خواهند رسید و دست‌کم می‌توانند ظرفیت تولید نفت، گاز و میعانات گازی ایران را تا یک میلیون بشکه دیگر افزایش دهند.
حرکت ایران به‌سمت افزایش تولید
سایمون واتکینز، نویسنده اویل‌پرایس می‌گوید؛ با صرف‌نظر از اینکه با چه سرعتی قرار است مذاکرات هسته‌ای و بازگشت به‌توافق برجام صورت گیرد و نتیجه‌ای از آن حاصل شود، ایران اکنون به‌دنبال افزایش تولید نفت‌خام خود از میادین نفتی غرب‌کارون است.
به‌رغم وجود بیش از ۶۷ میلیارد بشکه نفت‌خام در میادین نفتی غرب‌کارون، وزارت نفت می‌گوید با هر یک درصد بهبود در نرخ بازیابی، می‌تواند ذخایر قابل‌بازیابی را تا ۶۷۰میلیون بشکه افزایش دهد. افزایشی که حتی با نفت ۵۰ دلاری به‌معنای ۳۳ میلیارد دلار درآمد بیشتر است. همین امر موجب شده است که ایران به‌دنبال توسعه میادین کمتر شناخته‌شده غرب‌کارون برود. میادینی که همچون آزادگان، یاران و یادگاران شناخته‌شده نیستند، اما می‌توانند ظرفیت تولید این را در مدت‌زمان بسیار کوتاهی تا یک میلیون بشکه در روز افزایش دهند.
یکی از این میدان‌ها، میدان نفتی دارخوین است که حدودا در ۴۵ کیلومتری شمال خرمشهر و ۸۵ کیلومتری جنوب و جنوب‌غربی اهواز قرار دارد. برآوردهای حداقلی نشان می‌دهد که دست‌کم ۵ میلیارد بشکه نفت در این میدان وجود دارد که ۳/ ۱ میلیارد بشکه آن قابل‌بازیابی است. این میدان نفتی در سال ۲۰۰۱ توسط شرکت ایتالیایی انی (ENI) در مشارکت با شرکت بازرگانی نفت ایران (NaftiranIntertrade Company) توسعه داده شد. تولید نفت سبک با درجه سنگینی حدود API ۳۹ این میدان در سال ۲۰۰۵ با دارخوین-۱ آغاز شد و توسعه دارخوین-۲ هم در سال ۲۰۱۱ به‌این پروژه اضافه شد. در هر ۲ فاز این پروژه‌ها، بهره‌برداری بر بخش‌هایی از مخزن فهیلان که خاکبرداری آنها آسان‌تر است، متمرکز شد و جریان نفت آن نیز از طریق خط لوله اهواز – آبادان منتقل می‌شود. اویل‌پرایس می‌گوید که فاز بعدی توسعه قرار است در بخش‌های چالش برانگیزتر فهیلان با استفاده از تکنیک تزریق گاز متمرکز شود. علاوه بر این، بهره‌برداری از مخازن ایلام و سروک نیز بخش دیگری از طرح توسعه است که قرار است برای بهره‌برداری از مخزن سروک از تکنیک‌های افزایش بازیابی تزریق آب و گاز استفاده شود. برای بهینه‌سازی بیشتر میزان بازیابی این لایه‌ها در فاز ۳ قرار است ۳۱ چاه نفت دیگر، ۶ چاه تزریق گاز و تاسیسات پردازش نفت‌خام مانند خطوط لوله، کمپرسورهای گاز، مخازن ذخیره نفت‌خام و جاده‌هایی راه‌اندازی شوند. اویل‌پرایس همچنین به‌نقل از یک منبع ارشد نفتی که از نزدیک با وزارت نفت ایران همکاری می‌کند، گفته است که پس از اتمام این برنامه توسعه، تولید نفت‌خام از دارخوین دست‌کم ۲۲۰ هزار بشکه در روز خواهد بود.
سرمایه‌گذاری ۵/ ۱ میلیارد دلاری چین و روسیه
توسعه و راه‌اندازی کامل فاز ۳ میدان دارخوین به‌سرمایه‌گذاری در حدود ۵/ ۱میلیارد دلار نیاز دارد و اویل‌پرایس می‌گوید که چین و روسیه به‌ایران اطمینان داده‌اند که تمام هزینه‌های مربوط به‌اکتشاف و توسعه میادین نفتی غرب‌کارون را متقبل می‌شوند. پیش از وضع مجدد تحریم‌ها علیه ایران در‌ماه مه سال ۲۰۱۸، قرارداد دارخوین بخشی از قرارداد استراتژیک حوزه انرژی میان ایران و روسیه بود.
این قرارداد ۳۰ میلیارد دلاری در نوامبر سال ۲۰۱۷ و در جریان سفر ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه به‌ایران امضا شد. اویل‌پرایس به‌نقل از منبع آگاه خود می‌گوید که این قرارداد شامل مشارکت روس‌نفت و گاز‌پروم می‌شود. او در ادامه می‌گوید که البته پس از امضای قرارداد ۲۵ ساله میان ایران و چین، به‌نظر می‌رسد روس‌ها راه را برای مشارکت چینی‌ها در میادین نفت و گاز غرب‌کارون باز کرده‌اند.
اویل‌پرایس مدعی است که چین در بخشی از قرارداد ۲۵ ساله که بر بخش نفت و گاز متمرکز است، متهد شده تا تولید میادین نفتی غرب‌کارون را در فاز نخست طی دو مرحله ۳۵۵هزار بشکه در روز و سپس ۱۴۵ هزار بشکه در روز افزایش دهد. آنها همچنین متعهد شده‌اند که ظرف دو سال پس از ۲۰۱۹، بیش از ۵۰۰ هزار بشکه دیگر به‌تولید در این میادین بیفزایند که البته شیوع همه‌گیری کرونا به‌سدی بر سر راه این طرح تبدیل شد. همچنین چینی‌ها به‌حمایت از توسعه ۸ میدان مشترک ایران و عراق متعهد شده‌اند که طبق برآوردهای محافظه‌کارانه، ذخایر قابل بازیافت آنها به ۱۴میلیارد بشکه نفت‌خام می‌رسد.
برنامه افزایش برداشت از میادین مشترک
یکی از دغدغه‌های اصلی نفتی ایران و عراق از دیرباز بحث برداشت از میادین و سایت‌های مشترک نفتی بین دو کشور بوده است. ایران از یک‌سو و عراق از سوی‌دیگر هر‌کدام با استدلال‌هایی این امر را مطرح می‌کنند که طرف مقابل ممکن است با شتاب و بدون توجه به پایداری ذخایر دست به‌برداشت از آنها بزند و بازدهی این سایت‌های مشترک، کاهش پیدا کند. از جمله این میدان‌های مشترک می‌توان به دهلران، نفت‌شهر، یادآوران و آزادگان اشاره کرد، اما میدان‌های نفتی کوچک‌تری هم در این میان وجود دارند که اغلب دارای ذخایر بالقوه گازی بزرگ‌تری هم هستند. سایمون واتکینز، نویسنده اویل‌پرایس معتقد است که در همه این موارد، به‌نظر می‌رسد ایران خریدار تضمین شده‌ای برای تمام نفت و گاز تولید شده در این میادین را در کنار خود دارد که آن هم به‌تعهدات چین در قرارداد ۲۵ ساله با ایران بازمی‌گردد.
نمونه چنین میادینی را می‌توان اروند دانست که در ۵۰ کیلومتری جنوب‌آبادان در استان خوزستان و در ورودی استراتژیک مهم اروند‌رود واقع شده است.
تخمین زده می‌شود که میدان نفت و گاز اروند دارای دست‌کم یک میلیارد بشکه نفت با نرخ بازیابی ۱۵درصد در شرایط کنونی باشد که با توجه به‌محدودیت‌های مرتبط با تحریم‌های نفتی، متوسط نرخ بازیابی میادین ایران را بین ۵/ ۴ تا ۵/ ۵ درصد باقی نگهداشته است. البته گفتنی است که شرکت نفت و گاز اروندان، میزان نفت در جای میدان اروند را در حدود ۲/ ۱ میلیارد بشکه و نفت قابل استحصال آن را ۱۲۰ میلیون بشکه تخمین زده است. اویل‌پرایس می‌گوید این میدان همچنین دارای بیش از ۱۴ میلیارد متر‌مکعب گاز خشک و ۵۵ میلیون بشکه میعانات گازی است.
به‌طور گسترده‌تر می‌توان گفت که اهمیت میدان اروند با ارزیابی و تعیین پتانسیل وسیع‌تر هیدروکربوری سازندهای گروه خامی و گروه بنگستان تعیین خواهد شد. گفتنی است که این میدان نفتی در حال‌حاضر توسط شرکت نفت و گاز اروندان اداره می‌شود و تولید نفت‌خام آن از این میدان‌های کوچک‌تری که در اختیار دارد تا سال ۲۰۲۵ قرار است به۴/ ۱ میلیون بشکه در روز برسد. نویسنده اویل‌پرایس همچنین در پایان مقاله خود مدعی شده است که میدان اروند در حال‌حاضر طبق توافق‌نامه‌های مهمی که مسکو و پکن با تهران دارند، موضوع مذاکره با شرکت‌های مختلف نفت‌و‌گاز چینی و روسی است.
در چنین شرایطی ایران می‌تواند با افزایش تولید نفت‌خام در کوتاه‌مدت، ظرفیت خود را به‌شکل قابل‌توجهی در میادین مشترک نفت و گاز تقویت کند. امری‌که در ماه‌های اخیر مورد بحث زیادی بوده و از راهروهای بهارستان تا کاخ ریاست‌جمهوری و ساختمان طالقانی درباره آن شنیده شده است. جواد اوجی، وزیر جدید نفت هم در برنامه خود تاکید جدی بر توسعه میادین مشترک نفتی دارد و به‌نظر می‌رسد همان‌گونه که کارشناسان بارها به‌این امر اشاره کرده بودند، افزایش برداشت از میادین مشترک به‌فناوری، سرمایه‌گذاری و همکاری شرکت‌های خارجی نیاز دارد؛ امری‌که به‌نظر می‌رسد این بار نه با شرکت‌های غربی مانند انی، که با شرکت‌های عظیم نفت و گاز چینی و روسی محقق خواهد شد.
