فقط چند کشور خاورمیانه توانایی تولید نفت بالاتر از سطح پایه اوپکپلاس را دارند
دردسر اوپکی‌‌‌ها در سال پایانی توافق
«اوپکپلاس» تبدیل به «اوپک‌‌‌ماینس» می‌شود؟
اوپک و متحدانش موسوم به اوپکپلاس پنج‌‌‌شنبه، 4 نوامبر مجددا گرد‌هم می‌‌‌آیند تا درباره تولید نفت خود برای ماه بعد (دسامبر) تصمیم‌گیری کنند. برنامه قبلی این بوده که هر‌ماه 400 هزار بشکه در روز به تولید جمعی این ائتلاف 23 عضوی افزوده شود تا تمام باقی‌مانده عرضه متوقف‌شده طبق توافق سال گذشته به بازار بازگردد که با این روند تا پایان سال 2022 به‌‌‌طول خواهد انجامید، با این حال بررسی‌‌‌های ماهانه این گروه امکان تغییر نزولی و صعودی برنامه را مهیا میکند؛ بنابراین احتمال اینکه مازاد ظرفیت تولیدی که اکنون 6/ 5میلیون بشکه برآورد می‌شود، در زمانی زودتر یا دیرتر به بازار بازگردد هم وجود دارد. با این وجود، ممکن است روند بازگشت عرضه چندان هموار و یکنواخت نباشد. جولین لی، استراتژیست بلومبرگ در گزارشی به تک‌‌‌تک این کشورها از نظر توانایی تولید پرداخته و معتقد است شاید در آینده «اوپکپلاس» که با افزودن 10 کشور غیرعضو اوپک ایجاد شد، چیزی بیشتر از «اوپک‌‌‌ماینس» نباشد؛ به این معنا که کشورهای خارج از اوپک توانایی بازگشت به سطح تولید پایه تخمینی در توافق کاهش تولید را نداشته باشند. به گفته لی، روی کاغذ این کشورها می‌توانند 6/ 5میلیون بشکه به تولید خود بیفزایند تا به تولید پایه خود قبل از توافق برسند.
این رقم مجموع ظرفیت تولید استفاده نشده این کشورها را نشان می‌دهد اما برخی کشورها شامل روسیه، آنگولا، نیجریه، مالزی و کویت توانایی رسیدن به سطح پایه خود را نخواهند داشت و بعضی مانند عربستان، عراق و امارات می‌توانند حتی بیشتر از آن سطح عرضه داشته باشند. نکته اینجاست که کشورهای با توانایی بالاتر حق جبران کمبود عرضه دیگران را ندارند، اما در عمل ممکن است این اتفاق در سال پایانی توافق کاهش تولید بیفتد و این ائتلاف را که تاکنون بسیار هماهنگ عمل کرده و توانسته بازار نفت را به‌‌‌سمت تخلیه موجودی‌‌‌ها هدایت کند و قیمت نفت را افزایش دهد، با اختلال و بی‌‌‌نظمی مواجه کند که به‌‌‌سود بازار نفت نیست. در ادامه میزان تولید و ظرفیت خالی مانده هر یک از کشورهای عضو اوپکپلاس مورد بررسی قرار می‌گیرد که در جدول فوق آمده است.
الجزایر
این کشور در‌ماه سپتامبر 932 هزار بشکه در روز تولید داشته و سطح پایه تولید آن بر اساس توافق 1.057 میلیون بشکه در نظر گرفته شده، بنابراین دلیلی وجود ندارد که به توانایی آن برای رسیدن به سطح پایه در مدت‌‌‌زمان باقی‌مانده شک کنیم.
آنگولا
آنگولا توانسته تولید خود را به 1.133 میلیون بشکه روزانه برساند اما سطح پایه آن بیش از 5/ 1میلیون بشکه در توافق آمده و جولین لی تخمین می‌‌‌زد ظرفیت تولید واقعی آن بیش از 300 هزار بشکه کمتر باشد چراکه نرخ تولید این کشور به‌‌‌طور طبیعی پایین آمده و شکافی بین این دو رقم به‌‌‌وجود آورده است.
جمهوری کنگو
کنگو کاملا بالاتر از سهمیه خود در سال 2021 نفت عرضه کرده اما تولید آن در روندی نزولی قرار گرفته که در سال‌جاری هم ادامه داشته است. افزایش سهمیه تولید اوپکپلاس که هر ماه اتخاذ شده هم نتوانسته روند نزولی تولید کنگو را معکوس کند که نشان از محدودیت‌‌‌های ظرفیت آن دارد.
گینه استوایی
این کشور هم مانند دیگر کشورهای تولیدکننده غرب آفریقا دچار کمبود سرمایه‌‌‌گذاری در میانه کاهش طبیعی تولید میادین است. گینه حتی وقتی ابتدای امسال از سهمیه تولید اوپکپلاس تخطی کرد هم از تولید 120 هزار بشکه در روز عبور نکرد.
گابن
تولید این کشور دست‌‌‌کم از ژانویه 2020 نزدیک یا حتی بالاتر از سطح پایه اوپکپلاس بوده است، در حالی‌که سطح پایه این کشور 187 هزار بشکه در روز تنظیم شده، در سپتامبر 202 هزار بشکه تولید کرد.
ایران
ایران که از توافق کاهش تولید معاف است سهمیه تولید ندارد. ایران در ماه سپتامبر 2.503 میلیون بشکه تولید روزانه داشت که در حال‌حاضر هم ظرفیت تولید آن همین مقدار در نظر گرفته می‌شود، چراکه تا وقتی تحریم‌ها پابرجا باقی بمانند، تولید در همین محدوده می‌‌‌ماند، با این حال بلومبرگ می‌گوید در صورت برداشته‌شدن تحریم‌ها ایران می‌تواند تولید خود را به‌‌‌سرعت 3/ 1میلیون بشکه در روز افزایش دهد. در واقع، شرایط سیاسی موجود برای ظرفیت تولید ایران فرض گرفته شده است.
عراق
این کشور همسایه غربی ایران از معدود اعضایی است که ظرفیت تولید مازاد قابل‌توجهی نسبت به سطح پایه دارد. در توافق اوپکپلاس سطح تولید پایه این کشور 4.653 میلیون بشکه در روز در نظر گرفته شده است، در حالی‌که عراق در سال 2019 به‌‌‌طور پایداری 8/ 4میلیون بشکه روزانه تولید داشت.
کویت
کویت خود در گزارش سالانه 2021-2020 گفت ظرفیت تولیدش برای سومین سال متوالی کاهش یافته است. تولید در منطقه نفتی مشترک با عربستان هم بسیار پایین‌تر از پتانسیل‌‌‌اش است و فقط در صورت یک توافق دوجانبه می‌تواند استخراج از آن را بالا ببرد، بنابراین کویت هم نمی‌‌‌تواند به تولید پایه 8/ 2میلیون بشکه‌‌‌ای درنظر گرفته شده در توافق برسد. طبق تخمین جولین لی، این کشور می‌تواند به‌‌‌طور پایدار به تولید 71/ 2میلیون بشکه در روز برسد که 50درصد عرضه منطقه مشترک نفتی با عربستان را هم شامل می‌شود.
لیبی
این کشور آفریقایی که به‌‌‌دلیل ناآرامی‌‌‌ها داخلی از توافق اوپکپلاس مستثنا شده، از پیش تمام آنچه می‌تواند را تولید میکند. ریسک‌‌‌های تولید در این کشور به دلیل افزایش تنش‌‌‌ها و نبود سرمایه‌‌‌گذاری در تعمیرات اساسی و حفاری به‌‌‌شدت نزولی است.
نیجریه
تولید نیجره مانند آنگولا در حال کاهش است که دلیل آن را باید در کمبود سرمایه‌‌‌گذاری و نشت‌‌‌های پی‌‌‌در‌‌‌پی در خطوط لوله و پایانه‌های صادراتی جست‌وجو کرد. وضعیت آنقدر بد شده که برخی پالایشگران نفت نیجریه را نمی‌‌‌پذیرند. به‌‌‌علاوه نفت‌خام این کشور روزانه 200 هزار بشکه تولید دارد که به‌عنوان میعانات گازی طبقه‌‌‌بندی می‌شود و از توافق اوپکپلاس خارج است. سطح تولید پایه این کشور در توافق 1.829 میلیون بشکه آمده اما از نظر لی، ظرفیت تولید واقعی این کشور 6/ 1میلیون بشکه در روز است.
عربستان‌سعودی
شرکت نفت دولتی سعودی آرامکو در سال 2019 ظرفیت تولید پایدار 12میلیون بشکه در روز را اعلام کرد. بر اساس گزارش فصلی این شرکت، در فصل دوم امسال هم 175 هزار بشکه به رقم قبلی اضافه شده است. این شرکت همچنین در حال سرمایه‌‌‌گذاری برای افزایش ظرفیت به 13 میلیون بشکه تا سال 2027 است، با این حال مشخص نیست این کشور به‌‌‌غیر از دوره‌های کوتاه اورژانسی، بخواهد به این ارقام به‌‌‌طور پایدار نزدیک شود چراکه ترجیح می‌دهد همیشه مقداری از ظرفیت تولید خود را استفاده‌نشده باقی بگذارد. برخی تحلیلگران معتقدند عربستان از این ظرفیت مازاد به‌عنوان اسلحه‌‌‌ای مخفی برای پیش‌بردن خواسته‌هایش در بازار استفاده میکند، بنابراین از نظر لی، ظرفیت تولید واقعی عربستان 5/ 11میلیون بشکه در روز در نظر گرفته شده که 500 هزار بشکه بیشتر از سطح پایه موردتوافق اوپکپلاس است.
امارات متحده عربی
این کشور بلندپرواز خواستار سطح تولید پایه بالاتری برای خود شد تا با ظرفیت تولید افزایش‌‌‌یافته‌‌‌اش نزدیک‌‌‌تر شود و با این کار، توافق را در آستانه سقوط قرار داد. امارات به سرمایه‌‌‌گذاری خود برای هدف تولید 5 میلیون بشکه‌‌‌ای در سال 2030 ادامه می‌دهد. این کشور در توافق 3 میلیون و 168 هزار بشکه سطح تولید پایه دارد اما در واقع می‌تواند تا 4 میلیون و 200هزار بشکه هم در روز تولید داشته باشد.
ونزوئلا
ونزوئلا هم که به‌‌‌دلیل تحریم‌‌‌های آمریکا از توافق کاهش تولید معاف است، تمام آنچه در توان دارد را برای تولید نفت می‌‌‌گذارد اما حجم آن خیلی زیاد نیست (527 هزار بشکه روزانه در سپتامبر). این در حالی است که این کشور صاحب بزرگ‌ترین ذخایر نفت جهان است.
جمهوری آذربایجان
تولید جمهوری آذربایجان همزمان با رشد سهمیه بالا نرفته است و پیش از توافق هم سیر نزولی داشت. تولید در میدان پرچمدار گونشلی در فصل دوم امسال 6/ 6درصد کاهش فصلی نشان داد و به 452 هزار بشکه در روز رسید. بنابراین ظرفیت تولید جمهوری آذربایجان هم از میزان تولید پایه در توافق پایین‌تر است.
بحرین
بیشتر تولید این کشور از میدان ابوسعفه که با عربستان مشترک بوده و توسط این کشور اداره هم می‌شود، مربوط می‌شود. میدان ساحلی بحرین ظرفیت تولید فقط 45 هزار بشکه در روز را دارد. این کشور با ظرفیت تولید 200 هزار بشکه تقریبا به‌اندازه سطح پایه توانایی دارد.
برونئی
برونئی در ماه‌های پایانی سال 2019، 120هزار بشکه در روز تولید می‌کرد که در فصل اول2020 به 106 هزار بشکه کاهش یافت.
قزاقستان
سطوح تولید اخیر قزاقستان به دلیل کار روی میدان تنگیز، بزرگ‌ترین میدان این کشور، کاهش یافت، بنابراین تخمین درستی از ظرفیت خالی مازاد این کشور وجود ندارد. قزاقستان در اکتبر با تولید روزانه 55/ 1میلیون بشکه به اوج 18 ماهه رسید.
مالزی
یکی دیگر از کشور‌هایی که افت تولید را با وجود افزایش هدف تولید اوپکپلاس تجربه میکند. آخرین کاهش تولید مالزی به‌‌‌نظر به‌‌‌علت تعمیرات اساسی برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌نشده رخ داد.
مکزیک
این کشور که فقط دو‌ماه (مه و ژوئن 2020) از توافق کاهش تولید تبعیت کرد، پس از آن با برنامه افزایش تولید خود عملا نقشی در این ائتلاف نداشت. تولید این کشور پس از آن پایین‌تر از سطح پایه آن بوده است.
عمان
این کشور حاشیه خلیج‌فارس پیش از پیوستن به اوپکپلاس 870 هزار بشکه در روز تولید می‌کرد و در مارس2020، احتمالا به‌‌‌طور غیرپایداری، شاهد یک افزایش تولید بود.
روسیه
این کشور با 9 میلیون و 900 هزار بشکه تولید در سپتامبر بالاتر از عربستان بیشترین عرضه را به خود اختصاص داد. سطح پایه تولید آن 11میلیون بشکه در نظر گرفته شده که در آوریل به 5/ 11میلیون بشکه هم ارتقا یافت و عملا هیچ ارتباطی با سطوح تولید پیشین‌‌‌اش ندارد. پیک تولید 35/ 11میلیون بشکه در روز که در آوریل سال 2020 طی جنگ نفتی اتفاق افتاد شامل 900هزار بشکه میعانات بود که وزارت انرژی این کشور جداگانه گزارش نمی‌دهد. از نظر بلومبرگ توانایی واقعی تولید روسیه 4/ 10میلیون بشکه در روز است.
سودان جنوبی
ناآرامی‌‌‌های داخلی بسیاری از زیرساخت‌ها در میادین را از بین برده و سطح تولید را نسبت به سطوح پیش از جنگ کاهش داده است. برنامه بهبود تولید نیازمند ثبات داخلی است.
سودان
سودان به‌‌‌دنبال دو برابر کردن ظرفیت تولید تا سال2025 است اما برای این کار نیازمند جذب سرمایه‌‌‌گذاران خارجی است.
بر اساس جدول گردآوری شده توسط جولین لی، اوپکپلاس 5.726 میلیون بشکه در روز ظرفیت مازاد دارد یعنی بیش از آنچه در توافق آمده اما مشکل اینجاست که طبق توافق 3.547 میلیون بشکه مازد متعلق به اوپکی‌‌‌ها و 2.055 میلیون بشکه مازاد تولید اعضای غیراوپکی است، با این حال ارزیابی‌‌‌های جولین لی نشان می‌دهد که به‌‌‌رغم ارقام اوپکپلاس، اعضای اوپک بیش از 6/ 4میلیون بشکه در روز مازاد تولید دارند و اعضای غیراوپکی فقط 1/ 1 میلیون بشکه می‌توانند به تولید خود بیفزایند.
