فرآیند بومی‌سازی تجهیزات احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر
در سال ۲۰۱۹ مجموع ظرفیت جهانی برق خورشیدی فتوولتائیک ۶۲۷ گیگاوات و برق بادی ۶۵۱ گیگاوات بوده و همچنان چین در هر دو زمینه پیشرو بوده است. علاوهبراین روند افزایشی، هزینه تمام‌شده فناروی‌های خورشیدی و بادی پیوسته در حال کاهش است به‌گونه‌ای که کاهش هزینه برخی از فناوری‌های در حال ظهور در این سال‌ها شگفت‌آور بوده است.
بر اساس پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته در سناریوی نقشه‌راه انرژی‌های تجدیدپذیر (REmap) که از سوی آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA) ارائه شده است، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر «تا سال۲۰۳۰ میلادی می‌تواند به بیش از ۳۰درصد در سبد انرژی دنیا» برسد که این امر در سایه تکنولوژی‌هایی که در حال‌حاضر در دسترس هستند امکان‌پذیر است. «افزایش بهره‌وری انرژی و همچنین بهبود دسترسی به انرژی می‌تواند سهم انرژی‌های تجدیدپذیر را در ترکیب انرژی جهانی به ۳۶ درصد هم برساند.»
مطالعات اخیر آیرینا همچنین نشان می‌دهد که برای دست‌یابی به کاهش میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای از منابع تولید انرژی در راستای اهداف نشست تغییرات آب و هوایی شهر پاریس، سرعت پذیرش انرژی‌های تجدیدپذیر در جهان باید حداقل ۶برابر افزایش یابد. اقتصاد جهانی در این سناریو به میزان یکدرصد رشد خواهد کرد و میزان اشتغال در این بخش از آمارهای کنونی تقریبا سه‌برابر رشد خواهد داشت. نکته مهم این است که در صورت تحقق این اهداف، میزان رفاه جهانی در مقایسه با شرایط فعلی ۱۵درصد افزایش خواهد یافت.
در ایران که از پتانسیل بالای منابع تجدیدپذیر برخوردار است، از سال ۱۳۹۴ با تدوین تعرفه‌های ترجیحی برای برق تجدیدپذیر و ایجاد مشوق برای بخش خصوصی جهت ورود به این عرصه، توسعه تجدیدپذیرها شتاب بیشتری یافت. بنابر آمار موجود تا پایان دی‌ماه ۱۳۹۹سهم انرژی‌های خورشیدی در تولید برق تجدیدپذیر در کشورمان ۵۰درصد، انرژی بادی ۳۵درصد، نیروگاه‌های برق‌آبی کوچک ۱۲درصد، تولید برق از بازیافت حرارتی توربین‌های انبساطی ۲درصد و زیست‌توده یکدرصد است. مطابق برآوردهای صورت‌گرفته تا پایان سال ۱۳۹۹ میزان ظرفیت تولید برق از منابع تجدیدپذیر به MW ۱۰۰۰ خواهد رسید که نشان‌دهنده روند افزایشی سرمایه‌گذاری در این بخش است.
با توجه به آمار رو به رشد تولید برق از منابع تجدیدپذیر باید به این نکته اشاره کرد که انرژی‌های تجدیدپذیر نه‌تنها سهم قابل‌توجهی در تامین انرژی پایدار و افزایش امنیت عرضه انرژی بر عهده دارند، بلکه همراه با ساخت تجهیزات، صادرات فناوری و ایجاد ارزش‌افزوده نیز هستند لذا در سال‌های اخیر کشورهای مختلف جهان به تحقیقات وسیع و سرمایه‌گذاری‌های اصولی برای بهره‌برداری گسترده از این منابع پرداخته‌اند.
یکی از اولویت‌های کلیدی و اقدامات عملی که به سیاست‌گذاران برای سرعت بخشیدن به تحول انرژی کمک می‌کنند پرورش نوآوری است. نوآوری فراتر از تحقیق و توسعه است و باید چرخه عمر فناوری را پوشش دهد که شامل نمونه‌سازی، به‌کارگیری و تجاری‌سازی می‌شود. برای تسریع تحول انرژی دولت‌ها باید سرمایه‌گذاری در تحقیقات، توسعه و نمونه‌سازی فناوری‌ها (RD&D) را افزایش دهند لذا مطالعات نشان‌داده است که توسعه، انتشار و استفاده از فناوری جدید تحت‌تاثیر ایجاد نظام نوآوری فناورانه حول فناوری مدنظر قرار دارد که باعث تسهیل توسعه فناوری از طریق تحقق فعالیت‌ها و فرآیندهای کلیدی است. کشورهای در حال توسعه، عموما دریافت‌کننده فناوری هستند، همانطور که اشاره شد ایران به‌عنوان یک کشور درحال توسعه به طور بالقوه یکی از بهترین مناطق برای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر است و در سال های اخیر تولید برق از منابع خورشیدی و بادی در ایران رشد قابل‌توجهی داشته است، در حالی‌که شواهد نشان می‌دهد که در بخش فناورانه، عمدتا مبتنی بر واردات تجهیزات و مونتاژ آنها در داخل است. شکل‌گیری نظام نوآوری در کشورهای درحال توسعه بر دو گام معرفی و ورود فناوری از کشورهای صنعتی و استفاده و تولید نوآوری‌های جدید در طول زمان استوار است. بنابراین برای ایجاد یک نظام نوآوری یکپارچه، در مقایسه با وضعیت پذیرش ساده فناوری، نیاز به تلاش بیشتر در زمینه توسعه دانش و تخصیص منابع (مالی، انسانی و... ) وجود دارد. روند انتشار فناوری‌های تجدیدپذیر در ایران، عمدتا با استقرار فناوری خارجی در داخل و مونتاژ صورت گرفته است اما واضح است که صرف داشتن ماشین‌آلات و خط تولید، به‌ویژه در فضای پرشتاب توسعه فناوری در دنیا، کشور را صاحب فناوری نمی‌‌کند. برای بومی‌سازی این فناوری‌ها، نیاز مبرمی به تحقیق و توسعه در تحقیقات دانشگاهی و موسسات علمی وجود دارد. اقدام بعدی شدت‌بخشیدن به حجم فعالیت‌های کارآفرینی است. اگرچه از سال ۱۳۹۴با تصویب قوانین حمایتی جدید و ورود بخش خصوصی به این عرصه، در کشور نیروگاه‌های تجدیدپذیر متصل به شبکه توسط بخش غیردولتی اجرا و راه‌اندازی شده‌اند اما تاکنون بازیگران محدودی وارد توسعه فناوری شده‌اند. از این قوانین حمایتی تبصره ذیل ماده۶ آیین‌نامه اجرایی ماده ۶۱ قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی است که توسط وزیر نیرو ابلاغ شده و بر اساس آن نیروگاه‌های تجدیدپذیری که از تجهیزات بومی‌سازی شده استفاده کنند از ضریب تشویق در نرخ خرید تضمینی برق برخوردار می‌شوند و متناسب با میزان بومی‌سازی فناوری، نرخ خرید برق این نیروگاه‌ها تا ۳۰ درصد نسبت به نرخ پایه افزایش خواهد یافت.
بر همین اساس تاکنون چهارشرکت تولیدکننده تجهیزات خورشیدی در زمینه تولید اینورترهای خورشیدی، ماژول‌های فتوولتائیک و همچنین طراحی سیستم‌های مونیتورینگ نیروگاه‌های خانگی و همچنین دوشرکت تولیدکننده توربین‌های بادی موفق به کسب امتیاز فناوری بومی‌سازی و ساخت داخل شده‌اند.
پایه‌گذاری اقتصاد دانش‌بنیان در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر امری است که با توجه به نوپا بودن این صنعت در سطح جهانی امکان‌پذیر بوده و سرمایه‌گذاری هدفمند دولت و بخش خصوصی در زمینه کسب دانش فنی، بومی‌سازی و نوآوری در حوزه فناوری‌های تجدیدپذیر نه‌تنها منجر به کاهش وابستگی در حوزه تامین تجهیزات و احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر خواهد شد، بلکه اشتغال پایدار و توسعه اقتصادی را نیز به‌همراه خواهد داشت. علاوهبراین با توسعه فناوری داخلی و کاهش هزینه‌های تولید برق تجدیدپذیر و با توجه به پتانسیل بالای داخلی در خصوص منابع تجدیدپذیر، می‌توان زمینه توسعه هر‌چه بیشتر ظرفیت برق تجدیدپذیر و صادرات آن به کشورهای همسایه را نیز فراهم کرد، لذا پایه‌گذاری نظام نوآورانه فناوری‌های تجدیدپذیر ضرورتی است که هر‌چه سریع‌تر باید زمینه آن فراهم شود.
