مدیر عامل «رسم آرا» در گفت و گو با «دنیای اقتصاد» مطرح کرد
تراژدی صنعت برق با «کمبود متخصص»و «فرارمغزها»
کاظم اعتصامی، مدیر عامل شرکت «رسم‌آرا» درگفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» بر همه این مسائل صحه می‌گذارد و معتقد است صنعت برق از ناحیه تحریم‌ها هم خسارات جبران‌ناپذیری را متحمل شده چرا که علاوه بر مواجهه با موانع جدی برای تامین تجهیزات و مواد اولیه، برای انتقال پول هم با ریسک‌ها و هزینه‌های سربار زیادی مواجه شده است. او البته فرارمغزها و کمبود نیروی انسانی متخصص را هم یک چالش جدی دیگر می‌داند و نسبت به عوارض این مساله در صنایع ایران هشدار می‌دهد.
از دیدگاه شما مهم‌ترین چالش‌هایی که شرکت‌های پیمانکار صنعت برق با آن مواجه هستند، کدام است ؟
در غالب موارد ما در صنعت برق چالش متفاوتی با آنچه اقتصاد کشور را دچار مساله کرده، نداریم. مهم‌ترین مساله کنونی ما تحریم است که امکان ارتباط مستقیم با سازندگان معتبر را از میان برده و حتی سازندگان چینی هم از کار کردن با شرکت‌های ایرانی سر باز می‌زنند. از طرفی در نبود یک ارتباط سازمان یافته و مستقیم با سازندگان معتبر خارجی، امکان خرید تجهیزات و قطعات باکیفیت از بین می‌رود یا در بهترین شرایط با قیمت بسیار بالا ممکن است که قاعدتا قدرت رقابت ما را در بازار کاهش می‌دهد. مشکل دیگری که تحریم‌ها به ما تحمیل کرده، عدم امکان انتقال پول است. ریسک و هزینه بالای انتقال پول از مسیر واسطه‌ها، نه تنها گرفتاری‌های روزانه جدی برای ما ایجاد کرده بلکه برای پول و سرمایه شرکت‌ها هم یک خطر جدی محسوب می‌شود. از این رو امیدواریم دولت با اتکا به یک سازوکار موثر و منطبق بر منافع ملی، مساله تحریم‌ها را حل کند تا کسب و کارهای بخش‌خصوصی در همه صنایع بیش از این آسیب نبینند.
یکی دیگر از مشکلات جدی که ظرف دو سه سال اخیر برای شرکت‌های فعال بخش‌خصوصی ایجاد شده، مهاجرت نیروی انسانی متخصص است. در طول سال‌های اخیر متاسفانه ما با کمبود نیروی انسانی کارآمد مواجه شده‌ایم و این مساله نشان می‌دهد که هزینه فرار مغزها برای صنایع کشور بسیار بالاست. ما در حوزه انگیزه بخشی به پرسنل هم به دلیل مشکلات اقتصادی و اجتماعی موجود با چالش‌های متعددی مواجهیم. در حقیقت در شرایط فعلی عمده نیروی انسانی شرکت‌ها به دلیل مشکلات اقتصادی و اجتماعی، فاقد انگیزه‌های لازم وکافی برای توسعه‌بخشی هستند.
موضوع قراردادهای یکسویه کارفرمایان دولتی، عدم پرداخت به موقع مطالبات بخش خصوصی و نبود یک ساختار قانونی قابل اتکا در قراردادها برای پرداخت خسارت دیرکرد از سوی کارفرمایان هم از دیگر مشکلات شرکت‌های فعال این حوزه محسوب می‌شود. ضمن اینکه شرایط سیاسی و اقتصادی کشور، ریسک پروژه‌های داخلی را بالا می‌برد و همین مساله جذب سرمایه گذاران و شرکای خارجی را دشوار و گاهی غیرممکن می‌کند. ضمن اینکه اقتصاد کشور فاقد ثبات لازم برای انجام برنامه‌ریزی‌های بلندمدت و حتی میان مدت است. نوسانات شدید اقتصادی آن هم در شرایطی که به واسطه قراردادهای یکسویه حاکم در صنعت برق، کل ریسک قراردادی متوجه پیمانکار می‌شود، عاملی مخاطره‌آمیز برای فعالان صنعت برق کشور محسوب می‌شود.
سیستم قراردادی در صنعت برق مجموعه ما و بسیاری از پیمانکاران بزرگ این حوزه را ناگزیر کرده تا به دنبال بازارها و مشتریان جدید باشیم. به همین جهت شرکت‌های پیمانکاری نیز عمده تلاش خود را بر توسعه بخش‌های سایر صنایع از جمله نفت و گاز و پتروشیمی متمرکز کرده‌اند. از همین رو تا زمانی که مساله قراردادهای یکسویه در صنعت برق حل نشود، توسعه سریع و برنامه‌ریزی شده در این صنعت امکان‌پذیر نخواهد بود.
برنامه دولت برای افزایش10هزار مگاواتی ظرفیت تولید برق از دیدگاه شما تا چه حد عملیاتی و قابل دسترس است؟
مساله‌ای که در این حوزه نباید از نظر دور داشت این است که با توجه به عدم تراز مصرف و تولید برق، شرایط فعلی این صنعت بسیار دشوار است. به همین دلیل دولت برای جبران کسری تولید برق و ایجاد موازنه بین تولید و مصرف، توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر و نیروگاه‌های تولید پراکنده را به درستی در دستور کار قرار داده است. افزایش10 هزار مگاواتی تولید برق اگرچه می‌تواند نیاز کشور را مرتفع کند، اما اجرایی شدن آن نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و جدی است. در همین راستا دولت می‌تواند بخشی از این انرژی را از محل توسعه نیروگاه‌های حرارتی تامین کرده و برای تامین بخش دیگر آن بر احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر و مقیاس کوچک متمرکز شود.
بدون تردید اجرایی کردن این سیاست می‌تواند به ایجاد موازنه در برق منجر شود، اما نباید این مساله را هم از نظر دور داشت که در شرایط کنونی اقتصاد کشور و با توجه به افزایش نرخ ارز و قیمت نهاده‌های تولید و در مقابل قیمت ثابت برق در ایران و عدم تراز هزینه و درآمد در نیروگاه‌ها، اجرای این سیاست می‌تواند با موانع جدی مواجه شود. به ویژه آنکه به دلیل شرایط مالی حاکم بر صنعت برق، عملا سرمایه‌گذاران بخش‌خصوصی تمایل و انگیزه‌ای برای حضور در این صنعت ندارند. چرا که سرمایه‌گذاری در صنعت برق به دلیل اقتصاد ناتراز برق توجیه اقتصادی و فنی ندارد.
از این رو پیاده‌سازی طرح ساخت 10 هزار مگاوات نیروگاه جدید ممکن است با ریسک‌ها و مشکلات متعددی به ویژه در حوزه تامین مالی مواجه شود. مساله دیگری که باید مد نظر قرار دهیم این است که برخی از صنایع بزرگ و پرمصرف ناگزیر به احداث نیروگاه‌های کوچک مقیاس یا تجدیدپذیر برای تامین برق مورد نیاز خود شده‌اند، اما واقعیت این است که این نیروگاه‌ها نمی‌توانند کارآمدی اقتصادی لازم را برای این دست از صنایع داشته باشند. چرا که با یک برآورد ساده درخواهیم یافت قیمت تمام شده برق نیروگاه‌های مستقل احداث شده توسط صنایع بالاتر از بهای برقی است که آنها از نیروگاه‌های فعال می‌خرند.
قیمت‌گذاری دستوری، بهای اندک برق و انباشت مطالبات نیروگاه‌ها، سرمایه گذاری در حوزه نیروگاهی را به یک فعالیت غیراقتصادی و زیان ده تبدیل کرده، ضمن اینکه همین قیمت دستوری پایین، عملا احداث نیروگاه و خودتامین شدن صنایع بزرگ را هم غیراقتصادی می‌کند. چرا که در نهایت برق صنعتی که قیمت بالاتری نسبت به برق سایر مشترکان دارد باز هم ارزان‌تر از قیمت تمام شده برق نیروگاه‌های مستقلی است که صنایع باید احداث کنند. بنابراین قیمت‌گذاری نادرست و دستوری برق یکی از موانع جدی در برابر برنامه دولت برای افزایش 10 هزار مگاواتی ظرفیت تولید برق کشور است.
مجموعه رسم آرا از چه سالی و با چه اهدافی فعالیت خود را آغاز کرد؟
شرکت رسم آرا در سال 1375 به منظور فعالیت در حوزه اتوماسیون صنایع به ویژه نیرو، نفت، گاز و پتروشیمی‌تاسیس شد و پس از یک مدت کوتاه توسعه یافت. به این ترتیب از سال 1380 در حوزه پیمانکاری هم فعال شد. ما در بخش پیمانکاری تلاش کردیم شرایط حضور در زمینه‌های متعددی را فراهم کنیم و در نهایت علاوه بر حضور در حوزه احداث نیروگاه‌های کوچک و متوسط یا همان نیروگاه‌های تولید پراکنده، پروژه‌های پست و انتقال نیرو را هدف‌گذاری کرد. یکی دیگر از حوزه‌هایی که ما در شرکت رسم آرا برای ورود به آن برنامه‌ریزی کردیم بحث احداث و انجام Utility در پروژه‌های مختلف نیرو، نفت و گاز بود که تلاش کردیم علاوه‌بر سیستم‌های اتوماسیون این موضوع را هم دنبال کنیم.
از جمله اقداماتی که تا امروز انجام داده‌ایم، احداث 5 نیروگاه تولید پراکنده مانند نیروگاه 15 مگاواتی لاوان، نیروگاه 50 مگاواتی قشم و نیروگاه 25 مگاواتی gas engine بوده است. در حوزه پست هم پروژه‌هایی مانند پست‌های 63 کیلوولت پالایشگاه بندر عباس و شرکت نفت مناطق نفت‌خیز جنوب، پست 230 GIS پتروشیمی بوشهر و پست‌های صنایع بزرگی مانند فولاد و پالایشگاه آبادان به صورت EPC را اجرایی کرده‌ایم. یکسری پروژه‌های احداث نیز در پالایشگاه‌‌هایی مانند بیدبلند، خلیج‌فارس و فاز 22 و 24 پارس جنوبی عهده دار بوده‌ایم که در کنار تعداد قابل توجهی پروژه‌های اتوماسیون صنعتی که در پروژه‌های نفت، گاز، پتروشیمی‌ها، نیروگاه‌ها و بویلرها انجام شده، کارنامه قابل اتکایی برای شرکت رسم آرا ایجاد کرده است.
در حال حاضر شرکت رسم آرا به عنوان یکی از پیمانکاران گرید 1 نیرو، گرید 3 تاسیسات و گرید 4 ساختمان در حال فعالیت است و امیدواریم با توجه به توسعه مستمر شرکت بتوانیم در سال جاری این رتبه‌بندی‌ها ارتقا پیدا کرده و پیش‌بینی می‌کنیم طی سال‌های آینده پیشرفت قابل توجهی در این حوزه‌ها داشته باشیم. یکی از نکات مهمی‌که در مورد مجموعه رسم آرا باید مورد توجه قرار گیرد این است که این مجموعه در گروه شرکت‌های الکتروکویر است در واقع گروه کویر دارای 25 شرکت است. در نتیجه این امر فعالیت ما را به عنوان پیمانکار در حوزه نیرو تسهیل و برای ما مزیت اقتصادی ایجاد می‌کند. چرا که عملا سازنده و تامین کننده عمده تجهیزات مورد نیاز پروژه‌های ما در مجموعه این گروه فعال بوده و در نهایت می‌توانند قیمت تمام شده پروژه را کاهش دهند.
در گروه شرکت‌های کویر تولید تابلوهای MV و LV تحت لیسانس زیمنس انجام می‌شود و تجهیزاتی مانند UPS، باسداکت، خازن و باسبار هم در همین مجموعه انجام می‌شود. ضمن اینکه مجموعه شرکت‌های بازرگانی که در ترکیه، دبی و کشورهای اروپایی ایجاد شده است یک گروه کامل برای ساخت و تامین تجهیزات و تولید خدمات فنی و مهندسی ایجاد کرده است.
در مورد اصلی‌ترین برنامه‌های توسعه‌ای شرکت توضیح دهید.
برای توسعه فعالیت‌های شرکت به ویژه در حوزه Utility صنایع و احداث نیروگاه‌های حرارتی، تولید پراکنده و سولار به دنبال شرکای خارجی هستیم. در حال حاضر هم در بحث نیروگاه‌های سولار، یک شریک چینی به صورت مستقیم با ما کار می‌کند. این نوع شراکت به ما کمک می‌کند تا سهم بیشتری از بازار را در اختیار بگیریم. به واسطه همین ظرفیت در مناقصه نیروگاه‌های سولار 10، 40 و 700 مگاواتی نیز حضور پیدا کردیم. در صورتی که در این مناقصات برنده شویم، اصلی‌ترین نقشه راه ما برای توسعه اجرای این پروژه‌ها خواهد بود. به علاوه در مناقصه احداث دو نیروگاه کوچک گازی 15 و 25 مگاواتی هم شرکت کرده‌ایم که امیدواریم بتوانیم در نهایت اجرای این پروژه‌ها را نیز در دست بگیریم.
