گفتگو با ابراهیم زمانی مدیر عامل جمعیت دوستداران محیط زیست لنگرود

کیاکلایه بوفالویی که سر بریدند

فاطمه باباخانی بارش باران سال هاست برای مردم شمال ایران به بلایی آسمانی تبدیل شده است. زمانی که هواشناسی خبر از ورود سامانه بارشی در استان‌های شمالی می‌دهد، مردم ساکن در این مناطق انتظار دارند علاوه بر آبیاری زمین‌ها، بخشی از زندگیشان نیز دستخوش تغییرات جدی به واسطه وقوع سیل شود. گفته می‌شود دردهه‌های گذشته برف و باران بیشتری می‌آمد، اما آیا آن زمان خبری از این سیل‌های هر روزه بود؟ لنگرود نمونه‌ای از شهرهای شمالی است که در سال‌های اخیر با معضل سیل به شکل جدی دست به گریبان است. «ابراهیم زمانی» مدیرعامل جمعیت دوستداران طبیعت لنگرود معتقد است خشک کردن آبگیرها و تالاب کیاکلایه در این شهر یکی از دلایل وقوع این سیل‌ها است. این تالاب دچار چه تغییراتی شده که توان خدمات اکوسیستمی خود را از دست داده است؟ به همین بهانه با ابراهیم زمانی گفت‌و‌گو کرده‌ایم.

تالاب کیاکلایه چقدر وسعت دارد و در کجا واقع شده است؟

 این تالاب چهل سال پیش ۳۵۰ هکتار وسعت داشت. در سال‌های ابتدایی دهه ۶۰ به واسطه قرارگیری این تالاب در محدوده شهری، سازمان مسکن و شهرسازی استعلامی درباره وضعیت این تالاب از سازمان محیط زیست گرفت که آیا این تالاب در مدیریت این سازمان است یا می‌تواند در اختیار مدیریت شهری قرار گیرد. متاسفانه در آن دوره سازمان محیط زیست اعلام کرد این تالاب از پرندگان مهاجر تهی شده و زیستگاه مناسبی برای آنها نیست و همین امر زمینه را برای دخل و تصرف در کیاکلایه باز کرد. در آن سال‌ها اولین زمینی که از تالاب به یک ارگان دولتی واگذار شد، شهرداری لنگرود بود. پس از آن بخشی از زباله‌های شهر در محل تالاب دپو و همچنین بخش‌هایی از آن نیز از سوی شهرداری به‌عنوان استخر و تفرجگاه تصرف شدند. در ادامه مسکن مهر دست اندازی به تالاب را آغاز کرد و سپس مصلی و بیمارستان در تالاب کیاکلایه ساخته شد. اداره منابع طبیعی نیز نزدیک به ۲۰ هکتار تالاب را به کارکنان خود واگذار کرد و در حالی که کیاکلایه هنوز خشک نشده بود بخشی از آن نیز به مدیران استانی که حتی ساکن لنگرود نبودند واگذار شد. روند تصرف تالاب همانند سر بریدن بوفالویی بود که هر کس بخش‌هایی از آن را جدا کرد.

با دخل و تصرف‌های صورت گرفته چه حجمی از تالاب از بین رفت؟

در این دهه‌ها نزدیک به ۲۰۰ تا ۲۲۰ هکتار از تالاب از بین رفت. ۱۰۰ تا ۱۲۰ هکتار باقی مانده نیز چند سال پیش به امیرمنصور آریا بابت ساخت تله کابین واگذار شد تا علاوه بر انجام این کار، هتل و مراکز تجاری در آن بسازد. با اتفاقات روی داده درخصوص اختلاس امیر منصور آریا، پرونده ساخت این سازه‌ها از بین رفت و فعلا این بخش از تالاب آزاد است.

آیا اقدامی برای تصرف این بخش صورت نگرفته است؟

در سال ۱۳۹۳ در روز جهانی تالاب‌ها جمعیت دیده بان محیط زیست لنگرود همایشی با عنوان «کیاکلایه تالابی که به تاراج رفت» را برگزار کرد. خوشبختانه ما در این همایش توانستیم استاندار و فرماندار را قانع کنیم تا این بخش از تالاب تصرف نشود. ما در این همایش تاکید کردیم با توسعه و تله کابین مشکلی نداریم و تنها مخالفت مان با فعالیت‌های توسعه‌ای بدون در نظر گرفتن اثرات محیط زیستی آن بر زندگی مردم است. آقای‌لاهوتی نماینده مردم لنگرود در مجلس شورای اسلامی در این همایش موضوع تله کابین را مطرح کرد و ما عنوان کردیم با ساخت آن مشکلی نداریم به شرط آنکه سایر فعالیت‌های توسعه‌ای مانند هتل و مراکز تجاری در تالاب انجام نشود و به مکان‌های دیگری منتقل شود که خوشبختانه با این امر موافقت شد. پس از این همایش گام دیگر جمعیت دوستداران محیط زیست لنگرود ارائه دیدگاه‌های خود درخصوص طرح جامع شهر لنگرود بود به نحوی که باقیمانده تالاب تخریب نشود. خوشبختانه با گفت‌وگوهای صورت گرفته قرار است تالاب در خارج از محدوده شهری قرار داده شود تا به‌عنوان آبگیر دست‌اندازی به آن محدود شود.

آیا بخش‌های باقیمانده کیاکلایه در حال حاضر وضعیت خوبی دارد و پرآب است؟

متاسفانه تمام ورودی‌های تالاب در طول این دهه‌ها از بین رفته و در آن نقب‌های متعددی برای برداشت آب زده شده است. همین امر سبب شده این تالاب با شرایط نامساعدی مواجه شود. یکی از کارکردهای تالاب نگهداری آب و جلوگیری از سیلاب است که کیاکلایه در سال‌های اخیر به واسطه مسائل متعدد آن در ارائه این خدمات اکوسیستمی با مشکل مواجه است.

به چه میزان سیل‌های سال‌های اخیر در لنگرود را ناشی از خشک شدن این تالاب می‌دانید؟

در گذشته و ۴۰ سال پیش این تالاب جزو نادر تالاب‌های شهری محسوب می‌شد و پرندگان زیادی برای گذران زمستان به لنگرود و کیاکلایه می‌آمدند. از آب این تالاب نیز در فصل بهار توسط کشاورزان بهره گرفته می‌شد و مردم محلی از شکار پرندگان و ماهیگیری نیز منابع درآمدی داشتند. اما پس از ساخت و سازهای بی رویه در اطراف تالاب ورودی‌های آن بسته و محدود به ریزش‌های جوی شد. در این سال‌ها ورود سیلاب‌ها و سایر آب‌های سطحی به تالاب قطع و همین امر به خشک شدن تالاب دامن زد به‌طوری که در حال حاضر حتی ۱۰۰ هکتار باقیمانده نیز در زمستان غرقاب نیست.

اما درخصوص تاثیر این تالاب بر عدم وقوع سیل می‌توان قاطعانه گفت که اگر کیاکلایه بود شاهد این سیل‌ها نبودیم. تالاب محلی برای نگهداری آب است و اگر همچنان شرایط گذشته خود را داشت سیلاب را در خود نگهداشته و با تاخیر وارد رودخانه می‌شد. با هر ریزش جوی به واسطه خشک شدن تالاب‌های لاهیجان و آستانه و کیاکلایه حجم وسیعی از آب وارد رودخانه شده و به واسطه ظرفیت محدود آن، سراسر شهر را آب فرا می‌گیرد.

آیا با فعالیت‌های صورت گرفته می‌توان امیدوار بود که حجم سیل در سال‌های اخیر کم شود؟

زمانی که بتوان به احیای منابع طبیعی اقدام کرد و این باور از سوی مسوولان شکل بگیرد که محیط زیست یکی از پایه‌های توسعه است، می‌توان به چنین تغییراتی امیدوار بود. خوشبختانه با عدم دست اندازی به این بخش از تالاب در سال گذشته شاهد حضور پرندگان مهاجر در کیاکلایه بودیم. ما امیدواریم در سال‌های بعد این رویه توسعه یابد و در نهایت تالاب بتواند به خدمات اکوسیستمی خود که نگهداری آب است عمل کند.