در چند سال گذشته خبرهای حاشیه‌ای پیرامون مهم‌ترین فستیوال‌های هنر ایران اوج گرفته است
جابه‌جایی متن وحاشیه در جشنواره های هنری فجر
جشنواره‌های تئاتر، موسیقی وسینمای فجر اگرچه سال‌ها منبع معتبری برای هویت‌بخشی به هنرمندان حوزه‌های مختلف بود حالا دیگر کارکرد گذشته خود را از دست داده یا دارد از دست می‌دهد. زور حاشیه‌ها هر سال بیشتر از پارسال بر متن اصلی جشنواره‌ها می‌چربد. جشنواره موسیقی فجر شنبه شب همین هفته‌ای که گذشت، به پایان رسید، جشنواره تئاتر در میانه راه است و جشنواره فیلم هم از هفته آینده آغاز می‌شود. جالب آنکه در همین اوایل راه حاشیه‌های برگزاری جشنواره موسیقی و تئاتر آنقدر زیاد است که به نوبه خود می‌تواند تا هفته‌ها خوراک خبری برای رسانه‌ها ایجاد کند. جالب‌تر آنکه جشنواره فیلم هم به سنت هر ساله پیش از آغاز رسمی، حاشیه‌هایش را روانه رسانه‌ها کرده است و از زمان اعلام نام هیات انتخاب جشنواره تا زمان اعلام فیلم‌های پذیرفته شده کانون بسیاری از حواشی بوده است. در فرصتی دیگر و با برگزاری جشنواره درباره این حاشیه‌ها هم به نوبه خود گزارش‌های مفصلی را در اینجا منتشر خواهیم کرد. اما نکته مهمی که باید در خاطرمان بماند آن است که جنس حاشیه‌های جشنواره در سال جاری متفاوت از گذشته است. حاشیه‌های امسال در واقع اعتراضی، ساختاری و اثرگذار است. برخی هنرمندان خود و آثارشان را از جشنواره دریغ کرده‌اند و برخی دیگر به اشتباه‌های فاحش داوران و... انتقاد کرده‌اند. مرور این حاشیه‌ها به‌دلیل اهمیت اصلاح روند برگزاری جشنواره‌ها است. در ادامه مهم‌ترین حاشیه‌های مربوط به دو جشنواره موسیقی و تئاتر فجر را از نظر خواهید گذراند.
جشنواره موسیقی فجر
امسال کانون حاشیه‌های جشنواره موسیقی فجر اعلام نامزدهای جایزه باربد بود. اهدای این جایزه به برگزیدگان با برگزارکنندگان جشنواره موسیقی فجر، از سی و یکمین دوره جشنواره، آغاز شده است. مجموعا در ۷ گرایش، ۱۶ جایزه باربد اهدا می‌شود. بهترین آلبوم موسیقی ایرانی سال (به بهترین آلبوم سازی و بهترین خواننده و بهترین آهنگساز و بهترین آلبوم باکلام اهدا می‌شود.)، بهترین آلبوم موسیقی نواحی سال (به بهترین آلبوم اهدا می‌شود.) بهترین آلبوم موسیقی کلاسیک‌سال (به بهترین آهنگساز و بهترین آلبوم اهدا می‌شود)، بهترین آلبوم موسیقی ایرانی سال (به بهترین آلبوم سازی و بهترین خواننده و بهترین آهنگساز و بهترین آلبوم باکلام اهدا می‌شود)، بهترین آلبوم موسیقی فیوژن سال (به بهترین آلبوم اهدا می‌شود.)، بهترین آلبوم موسیقی پاپ سال (به بهترین آهنگساز و بهترین آلبوم اهدا می‌شود) و بهترین آلبوم موسیقی تلفیقی سال (به بهترین آهنگساز و بهترین آلبوم اهدا می‌شود).
نامزدی مسوول برگزاری جشنواره در باربد
عصر روز چهارشنبه هفته گذشته خبرگزاری‌ها از قول روابط عمومی جشنواره نام چند آلبوم و ناشر را در ۹ بخش مجزا به عنوان نامزدهای دریافت جایزه باربد منتشر کردند. از همان لحظه نخست اعلام اسامی نامزدها، پرسشی درباره حضور نام عوامل برگزاری جشنواره در میان نامزدها در رسانه‌ها مطرح شد. در میان اسامی نامزدهای جوایز، نام امیرعباس ستایشگر مسوول بخش پژوهش جشنواره که در بستن جدول اجراهای جشنواره نیز نقشی پررنگ داشته و نوربخش هم از او به‌عنوان یکی از کارشناسان اصلی جشنواره یاد کرده، در دو بخش به چشم می‌خورد. وی برای آلبوم «در جان سرگردان من» در بخش موسیقی بی‌کلام دستگاهی و ناشر برتر (موسسه پرده هنر موسیقی) نامزد دریافت جایزه شده است! حمیدرضا نوربخش، رئیس و هیات داوران جشنواره درباره حضور یکی از اعضای ستاد برگزاری جشنواره در میان نامزدها واکنشی نشان نداده‌اند.
بزرگان تاریخ موسیقی در فهرست نامزدهای فجر
شاید شگفتی ناب جشنواره در اعلام نام یک آلبوم به‌عنوان نامزد دریافت جایزه آهنگسازی کلاسیک بود. داوران جشنواره که به اصطلاح باید خوره موسیقی کلاسیک بوده باشند، آلبومی را نامزد آهنگسازی کردند که همه قطعاتش ساخته بزرگ‌ترین موسیقیدانان کلاسیک تاریخ بود. آلبوم «وکالیز»! پریسا پیرزاده در حالی برای آلبوم «وکالیز» نامزد دریافت جایزه باربد شد که او در این آلبوم، تنها به اجرای آثار بزرگان موسیقی کلاسیک از جمله ویوالدی، راخمانینوف و شوبرت پرداخته و آهنگسازی هیچ کدام از قطعات را برعهده نداشته است پیرزاده در واکنش به این اقدام عجیب داوران فجر در صفحه شخصی‌اش در شبکه‌های اجتماعی نوشته است: «باید به اطلاع دوستان برسانم آلبوم وکالیز نوازندگی‌های من و پوریا از آهنگسازان کلاسیک بوده و بر این اساس ضمن تشکر از مسوولان جشنواره نامم در میان کاندیداها محلی از اعراب ندارد...»
انصراف علی قمصری
اتفاق دیگر داوری این دوره انصراف علی قمصری از نامزدی جایزه باربد بود. او در بخش موسیقی معاصر بی‌کلام نیز با آلبوم «دُرُصط» نامزد شده بود. قمصری در واکنش به این اتفاق در کانال شخصی خود نوشت: «ستاد جشنواره موسیقى فجر هر سال ظاهرا با الهام از جشن سایت موسیقى ما، طبق بررسى کلى آثار سال، جوایزى به هنرمندان مى‌دهد. گویا هیات داوران جشنواره فجر، در بخش مربوط به آلبوم‌هاى برگزیده سال، نام مرا بین منتخبان قرار داده‌اند. همین‌جا عدم تمایلم را به هرگونه ارتباطى (حتى همین انتخاب غیابى) با این جشنواره در نبود اساس‌نامه اعلام مى‌کنم. هر جایزه‌اى از این جشنواره تا زمانى که تکلیف آیین‌نامه و جزئیات هزینه‌هاى دو سال قبل منتشر نشود، براى من بى‌اعتبار است.»
اعتراض یک زن آهنگساز
رابعه زند هم که با آلبوم «قانون بی‌قانون» نامزد دریافت جایزه شده بود انصراف خود را با انتشار متنی اعلام کرد. او ضمن بیان انتقاداتی به خانه موسیقی ایران نوشت: «خانه موسیقی محترمی که الان آلبوم من را کاندیدا کردند، در این ۵-۴ سال اخیر کجا بودند که ما به عملکرد آنها انتقاد کردیم و پاسخی نشنیدیم. پانزده سال پیش که این خانه احداث شد، احساس کردم پشتوانه‌ای برای من که هنرمند جوانی بودم بنا گذاشته شده و عضو شدم؛ اما دریغ و افسوس از کوچک‌ترین حمایتی تا کنون. چطور خوشحال باشم از اینکه کاندیدای جایزه باربد شدم، وقتی که دیگر زنان هنرمند سرزمینم از اجرا روی صحنه محروم می‌شوند! حتی خودم سال‌ها در بسیاری از شهرستان‌ها، اجازه اجرا نداشتم، به‌طوری که یکبار روی صحنه، پشت پاراوان هم ساز زدم...»
حضور کمرنگ بزرگان موسیقی در اجراها
یکی از نکات قابل توجه سی و سومین جشنواره موسیقی فجر حضور بسیار کمرنگ هنرمندان و چهره‌های شاخص حوزه موسیقی در جریان اجراها بود که طی روزهای گذشته تاثیر منفی نیز در روند برگزاری جشنواره داشت. حضور هنرمندان و چهره‌های صاحب نام موسیقی در جریان برگزاری جشنواره موسیقی فجر می‌تواند علاوه‌بر افزایش وجاهت کیفی و محتوایی آثار به صحنه رفته در حوزه جذب مخاطب نیز تاثیرات خود را داشته باشد؛ موضوعی که لازم است مسوولان جشنواره برای بهبود آن به فکر تمهیداتی باشند. کما اینکه حمیدرضا نوربخش در جریان برگزاری سی و یکمین دوره برگزاری این رویداد از تلاش جشنواره برای بازگرداندن بزرگان موسیقی به جشنواره سخن گفته بود. اما جالب اینکه امسال بسیاری از بزرگان موسیقی حتی در اختتامیه جشنواره هم به تالار وحدت نرفتند تا جشنواره موسیقی فجر تنهاتر از همیشه و در کانون حاشیه‌های متعدد به پایان برسد.
حذف ایده پوشش آنلاین کنسرت‌ها
قبل از آغاز برگزاری این دوره از جشنواره ماجرای پوشش «آنلاین» و «آفلاین» کنسرت‌های جشنواره مطرح شد. درست یک روز مانده به آغاز جشنواره بود که چند موسسه فعال برنامه‌های زنده اینترنتی با ارسال یک دعوت نامه رسمی به رسانه‌ها از پوشش آنلاین کنسرت‌های جشنواره موسیقی فجر خبر دادند و اهالی رسانه را دعوت کردند تا روز سه‌شنبه ۱۹ دی ماه به‌منظور اعلام جزئیات این طرح در یک نشست خبری حضور پیدا کنند. ساعتی از ارسال این دعوت نامه نگذشته بود که مسوولان برگزاری نشست از لغو برنامه خبر داده و بدون توضیح دیگری عنوان کردند که این پروژه بنا به دلایلی لغو و فعلا از اجرای آن خبری نیست.
ماجرای سرماخوردگی خوانندگان در کنسرت ها
یکی از نکات جالب توجهی که طی روزهای برگزاری جشنواره برای برخی اجراها پیش آمد، ماجرای سرماخوردگی تعدادی از خوانندگان گروه‌های موسیقی ایرانی بود که تا حدی فضای کیفی کنسرت‌ها را نیز تحت تاثیر قرار داد. یکی از این موارد مربوط به سرماخوردگی حسام‌الدین سراج خواننده مطرح موسیقی کشورمان چند روز قبل از اجرای گروه «سور» به سرپرستی مجید مولانیا در تالار وحدت بود که در روز کنسرت او را برای اجرای درست برنامه به شدت آزار داد. به طوری که وی حین اجرای برنامه از مخاطبان به‌دلیل بروز این مشکل عذرخواهی کرد. کنسرت دیگری هم که به گفته دست‌اندرکارانش به‌دلیل سرماخوردگی خواننده‌اش، به شکل دیگری برگزار شد، مربوط به کنسرت گروه «پرنیا» به سرپرستی حسین پرنیا بود که روز برگزاری کنسرت اعلام شد علی جهاندار خواننده پیشکسوت و نامدار این گروه به‌دلیل کسالت نمی‌تواند در برنامه حضور داشته باشد. کنسرت ارکستر مجلسی ایران به رهبری منوچهر صهبایی در تالار رودکی هم از جمله اجراهای دیگری بود که به‌دلیل بیماری و نامساعد بودن اوضاع جسمی صهبایی لغو شد. همچنین اجرای اردوان کامکار در جشنواره هم به علت نامناسب بودن حال او لغو شد.
جشنواره تئاتر فجر
جشنواره تئاتر امسال با قدرت تمام در حاشیه‌سازی حضور پیدا کرد. سی و ششمین جشنواره تئاتر فجر بیش از آنکه به خاطر جریان‌سازی و اجرای آثار مستحکم و تاثیرگذار جریان‌سازی کند، به‌دلیل حاشیه‌هایش هدف توجه قرار گرفت. حاشیه‌هایی که حتی قبل از شروع این همایش آغاز شده بود. چند روز قبل، دبیر این دوره از جشنواره تئاتر فجر با نگارش نامه‌ای از کارگردان نمایشی با مضامین هنجارشکنانه که قصد انصراف از جشنواره را داشت، دلجویی کرد. این خبر مثل بمب در رسانه‌ها ترکید و برخی رسانه‌ها گزارش‌هایی از حضور بازیگر یک فیلم ضدایرانی و مبتذل در یکی از نمایش‌های این جشنواره خبر دادند. این موضوع در رسانه‌های منتقد جشنواره بازتاب خبری زیادی پیدا کرد. از دیگر سو طراحی عجیب و غریب پوستر جشنواره هم به نوبه خود حاشیه‌ساز بود. به هر حال جشنواره تئاتر هنوز در نیمه راه است و هنوز به پایان نرسیده حاشیه‌های بسیاری را در رسانه‌ها ایجاد کرده است.
انتقادها از پوستر جشنواره تئاتر
چندسالی است که پوسترهای جشنواره فجر با انتقادهای گسترده گرافیست‌های ایرانی مواجه می‌شود. جالب آنکه هر سال دامنه این انتقادها گسترده‌تر می‌شود و گویا طراحی پوسترها هم بهتر که نمی‌شود هیچ، بلکه بدتر هم می‌شود. امسال پوستر جشنواره فجر از یک طرح شش گانه از ایموجی‌ها الهام می‌گیرد که هریک از آنها به‌عنوان پوستری جداگانه ارائه شده است. این پوسترهای شش‌گانه براساس حالت ۶ ایموجی طراحی شده است و طراح آن سیامک فیلی‌زاده می‌گوید در ایموجی‌ها بازنگری کرده تا به ۶ حس یا ۶ نظر یک کارگردان، نویسنده یا بازیگر برسد. وی می‌گوید سادگی را دوست دارد و این گونه استفاده خام از ایموجی در پوستر را نشانی از علاقه‌اش به سادگی می‌داند.
اما از دیگر سو قباد شیوا، طراح و گرافیست ارزنده و شناخته شده ایرانی که سال‌های قبل هم ایرادهای قابل توجهی به طراحی پوسترهای جشنواره تئاتر و موسیقی مطرح کرده بود، معتقد است پوسترهای شش‌گانه سی‌وششمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر به درد تبلیغ بازی‌های کامپیوتری می‌خورند. وی عنوان می‌کند: «سادگی که یکی از اصول کار هنری است، یک بحث است و شخصیت کار یا همان دیزاین پرسونالیتی‌کار، یک بحث دیگر. این ایموجی‌ها ابدا شخصیت تئاتری ندارند. در روزهای گذشته فیلی‌زاده تصویر این ۶ پوستر را برای من فرستاد و دوباره هم تماس گرفت و همین‌ها را به خودش هم گفتم.» وی ادامه داد: «تئاتر هنری اکسپوز است و با خون و پوست هنرپیشه پیوند دارد اما این پوسترها نشانی از شکوه این هنر ندارند و چیزی مانند بازی‌های کامپیوتری را نشان می‌دهند.» شیوا در پایان گفت: «به نظرم این پوسترها برای تبلیغ آتاری بسیار مناسبند و می‌تواند برای بازی‌های کامپیوتری مورد استفاده قرار بگیرد.» پوسترهای جشنواره تئاتر دستمایه شوخی بسیاری از طنزپردازان قرار گرفت.
حذف یک نمایش
نمایش «روز عقیم» به کارگردانی حسین کیانی پس از حاشیه‌های زیاد سرانجام از اجرا در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر حذف شد. روابط عمومی جشنواره در بیانیه‌ای نوشت: « ضمن پوزش از تماشاگران محترمی که بلیت این نمایش را خریداری کرده‌اند به اطلاع می‌رساند ظرف ۴۸ ساعت هزینه این عزیزان عودت داده خواهد شد.» حذف این نمایش به علت حواشی متعددی بود که رسانه‌ها بر آن تاکید کردند. کارگردان این تئاتر در نامه‌ای به دبیر جشنواره تئاتر نوشت: « من از دلایل و چند و چون کنار گذاشته شدن تئاتر «روز عقیم» از جشنواره سی و ششم تئاتر فجر اطلاع دقیق و پشت‌پرده‌ای ندارم. این را حتما باید مسوولان این اتفاق، مسوولانه پاسخ دهند اما آنچه سربسته به من گفته شد این بود که رویدادهای نمایش «روز عقیم» و خط سیر شخصیت‌ها و چارچوب روایی و تاریخی داستان، آنقدر تلخ و گزنده است که مناسب اجرا در جشنِ انقلاب و جشنواره تئاتر فجر نیست.»
انصراف‌ها از جشنواره
از همان روز اعلام نام تئاترهای حاضر در بخش مرور تئاتر ایران در جشنواره فجر، سه گروه از حضور در جشنواره انصراف دادند. «مدار بسته» به کارگردانی پگاه طبسی‌نژاد، «بی‌پدر» به کارگردانی محمد مساوات و «تو با کدام باد می‌روی» به کارگردانی کمال هاشمی به صورت کتبی و به‌دلیل آماده نبودن گروه‌هایشان برای اجرای مجدد در جشنواره اعلام انصراف کردند. اما تنها یک روز پس از این انصراف مصطفی کوشکی کارگردان نمایش «رویای شب نیمه تابستان» نیز اعلام کرد که به خاطر حواشی پیش آمده ترجیح می‌دهد نمایشش را در جشنواره اجرا نکند. پس از آن هم نمایش «نمی‌تونیم راجع بهش حرف بزنیم» به کارگردانی جابر رمضانی هم به این خاطر که گروه تمایل داشت فقط در بخش بین‌الملل جشنواره شرکت کنند با میسر نشدن این خواسته اعلام انصراف کردند. محمدمهدی سامی‌منش (شاهی) کارگردان نمایش «آخر بازی» هم با انتشار یادداشتی در رسانه‌ها که در قسمتی از آن نوشته بود؛ «ارزش هنر و تئاتر از افزایش خنده‌دار یک کمک‌هزینه بیشتر است، حداقل برای اینجانب...»، از حضور در جشنواره انصراف داد. شیوا مسعودی هم به خاطر اینکه ظاهرا با تهیه‌کننده کارش سر مسائل مالی مشکل دارد از حضور در جشنواره با نمایش «زبان تمشک‌های وحشی» انصراف داد. تعداد انصراف‌ها پیش از آغاز جشنواره به هفت مورد رسید تا در نوع خود بتواند یک رکورد به جا بگذارد.
ارسال نظر