باز هم انقلاب
تکنولوژی چه تحولی در عرضه کالاها و خدمات به وجود آورده است؟
اما دنیای دریافت خدمات تحولات بزرگ دیگری را نیز پیش روی خود دارد. امروزه به کمک اینترنت اشیا می‌توانید از راه دور، تلویزیون، یخچال و ماشین لباسشویی خود را کنترل کنید. به کمک هوش مصنوعی می‌توانید تجزیه‌وتحلیل داده‌های شرکتتان را به کامپیوتر بسپارید. برای شستن خودرو و تمیز کردن خانه‌هایتان می‌توانید از روبات‌ها استفاده کنید (اگرچه بسیاری از این کارها هنوز در ایران قابل انجام نیستند و جا نیفتاده‌اند اما مانند همه تکنولوژی‌های دیگر از کشورهای توسعه‌یافته و پیشگام در تکنولوژی به کشورهای در حال توسعه خواهند رسید). در این گزارش به این سوال پاسخ خواهیم داد که کسب‌وکارهای نوپا چه تحولاتی را در ارائه خدمات به وجود آورده‌اند.
با مراجعه به گزارش‌های مختلفی که هرسال توسط روزنامه‌ها، سایت‌ها و موسسات دولتی و غیردولتی در مورد وضعیت اشتغال در کسب‌وکارهای سنتی و نوپا منتشر می‌شوند، به این موضوع پی خواهیم برد که تهدید اصلی برای کسب‌وکارهای سنتی، پیشرفت تکنولوژی است. به عنوان مثال استارت‌آپ‌هایی که در حوزه پرداخت به وجود آمده‌اند، درآمد نظام بانکی سنتی را کاهش می‌دهند یا استارت‌آپ‌هایی که در حوزه فروش کالاها فعالیت می‌کنند، فروشندگان خرد را از میدان خارج کرده‌اند. اگر به دقت به کسب‌وکارهای نوپا و فعالیت‌های استارت‌آپ‌های اینترنتی و غیراینترنتی و همچنین روبات‌ها بنگریم، به این نتیجه خواهیم رسید که عامل اصلی در این فرآیند، پیشرفت تکنولوژی است. حتی اگر بگوییم مدیریت استراتژیک و کارآفرینی باعث شده است که کسب‌وکارهای جدید و نوپایی به وجود آیند که بتوانند جایگزین کسب‌وکارهای سنتی شوند، باز هم نمی‌توان این حقیقت را کتمان کرد که آنچه به استراتژیست‌های بخش خصوصی و کارآفرینان این اجازه را می‌دهد که به ایده خود جامه عمل بپوشانند، قطعاً تکنولوژی است.
در این گزارش مختصر، با بررسی وضعیت کسب‌وکارهای مرتبط با حوزه کشاورزی، تولیدات کارخانه‌ای و بخش خدمات، بر آن هستیم که ابزاری را برای تجزیه‌وتحلیل چگونگی فرآیند کنار زده شدن کسب‌وکارهای سنتی توسط کسب‌وکارهای نوپا، به خواننده معرفی کنیم. زیرا در اینجا مهم نیست که در حوزه کشاورزی بحث می‌کنیم یا صنعت، بلکه آنچه از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، درک فرآیند از بین رفتن اشتغال بخش سنتی به دلیل پیشرفت‌های تکنولوژیک است. به این صورت که تکنولوژی پیشرفت می‌کند، تولید به روش سنتی توجیه اقتصادی خود را از دست می‌دهد، کسب‌وکار تکنولوژیک جدید جای مشاغل قدیمی را می‌گیرد و مجدداً تکنولوژی پیشرفت می‌کند و همین چرخه ادامه می‌یابد. همچنین باید توجه داشت که اگرچه با پیشرفت تکنولوژی، کسب‌وکارهای سنتی از بین می‌روند و این موضوع باعث بیکار شدن تعداد بسیار زیادی از افراد خواهد شد؛ اما از طرف دیگر، مشاغل بسیاری نیز در بخش کسب‌وکارهای نوپا به وجود خواهند آمد و تجربه انگلستان در قرن ۱۹ نشان می‌دهد که تکنولوژی بیشتر از آنکه اشتغال‌زدا باشد، اشتغال‌زاست. مهم این است که بتوانیم فرآیند یا چرخه از بین رفتن کسب‌وکارهای سنتی توسط کسب‌وکارهای نوپا را درک کنیم و خود را برای انجام کارهای جدیدتر، با تکنولوژی موجود، به‌روزرسانی کنیم. انقلاب تکنولوژی به کمک ماشین‌آلات جدید جایگزین انسان‌ها در تمام بخش‌های صنعت شده است. با معرفی روزافزون فناوری‌های جدید و کامپیوترهای پیچیده، نقش انسان به عنوان مهم‌ترین عامل تولید، محدود می‌شود و در نهایت با کاهش عنوان‌های شغلی، از چرخه اقتصاد حذف خواهد شد. در حال حاضر بیش از ۸۰۰ میلیون انسان در جهان بیکار هستند یا حقوق کافی دریافت نمی‌کنند. به طور مشابه، نقش اسب در تولید محصولات کشاورزی ابتدا کاهش پیدا کرد و سپس با معرفی تراکتور به طور کامل حذف شد.
کشاورزی
برخی از موثرترین پیشرفت‌ها، در بخش کشاورزی اتفاق می‌افتد. ورود چشمگیر تکنولوژی در تولید محصولات غذایی، جهان را به سوی حذف کشاورزان از چرخه تولید سوق می‌دهد. این پیامدها گریبان‌گیر بیش از ۵/ ۲ میلیون انسانی است که برای بقای زندگی به زمین‌های زراعی خود وابسته هستند. انقلاب مکانیکی، بیولوژیکی و شیمیایی در کشاورزی آمریکا در صد سال اخیر، منجر به بیکار شدن میلیون‌ها کشاورز شده است. در نتیجه کشور از یک جامعه روستایی به یک جامعه شهری و صنعتی تبدیل شده است. در سال ۱۸۵۰، شصت درصد از جامعه کارگر، در کشاورزی به کار گرفته شدند. امروزه، کمتر از ۵/ ۲ درصد نیروی کار به طور مستقیم مشغول کشاورزی هستند. بیش از ۹ میلیون نفر وجود دارند که در مناطق روستایی آمریکا زیر خط فقر زندگی می‌کنند. این در حالی است که تکنولوژی، آمریکا را به یک تولیدکننده درجه یک در دنیا تبدیل کرده است. در سال‌های آتی، تعداد زمین‌های کشاورزی با پیشرفت سازوکار کشاورزی و روباتیک به شدت کاهش پیدا می‌کند که منجر به افزایش بازده و کاهش تعداد کارگران خواهد شد. همچنین دانشمندان به کمک هوش مصنوعی روبات‌هایی را به منظور شخم‌زنی، بذرپاشی و برداشت محصول طراحی کرده‌اند.
دستکاری‌های جدید ژنتیکی که محصولات دامی و گیاهی را دستخوش تغییر می‌کنند، به طور قابل توجهی تولید گیاهان و جانوران را افزایش می‌دهند؛ در حالی که زندگی هزاران کشاورز را تهدید می‌کنند. برای حذف هزینه حشره‌کش‌ها و کارگرهای مورد نیاز برای کنترل کیفی محصولات، دانشمندان به طور مستقیم ژن‌های مقاوم در برابر آفات را در گیاهان مهندسی می‌کنند. برخی از این گیاهان تغییریافته ژنتیکی قادر هستند سم مخصوصی را برای کشتن حشرات مهاجم تولید کنند. همچنین نوعی هورمون رشد به طور طبیعی، تولید شیر در گاوها را تحریک می‌کند. دانشمندان اخیراً ژن‌های کلیدی محرک رشد را ایزوله کردند و پروتئین صنعتی آن را در آزمایشگاه ساختند. پروتئین رشد مهندسی‌شده، سپس به گاو تزریق شد که منجر به افزایش ۱۰ تا ۲۰درصدی تولید شیر شد. اما تولید بیشتر همیشه کارساز نیست، زیرا مطالعات حاکی از آن است که تولید بی‌رویه محصولات منجر به کاهش قیمت و در نتیجه منجر به کاهش تقاضای مشتری می‌شود. در چند سال آینده با ورود شیرین‌کننده‌های آزمایشگاهی، ۱۰ میلیون کشاورز در کشورهای جهان سوم با از دست رفتن معیشت خود مواجه خواهند شد. به علاوه، دانشمندان موفق به رشد پرتقال در محیط کشت بافت شده‌اند. آنها معتقدند در آینده‌ای نزدیک، آب پرتقال بدون نیاز به درخت پرتقال در بطری‌ها تولید خواهد شد.
صنعت و خدمات
امروزه، دنیای اطلاعات و ارتباطات فرآیند پیچیده ساخت را امکان‌پذیر کرده است. چشمگیرترین پیشرفت تکنولوژی در صنعت خودرو اتفاق افتاده است. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که در اواخر دهه آینده، شرکت‌های ژاپنی قادر خواهند بود در کمتر از هشت ساعت یک ماشین کامل را بسازند. کاهش زمان تولید به معنای کارگر کمتر در خط تولید است. یک مدیر ژاپنی اشاره می‌کند که ۱۲ میلیون ماشین سالانه توسط کمتر از ۶۰۰ هزار کارگر تولید می‌شود. تغییرات اعمال‌شده در بخش تولید منجر به از دست رفتن ۹۰ هزار شغل در صنعت اتومبیل می‌شود. زیرا نسل جدید روبات‌های هوشمند، به اطلاعات بیشتری تجهیز شده‌اند که دامنه فعالیت‌شان را انعطاف‌پذیرتر می‌کند که به دلیل کارایی بالا، جایگزین نیروی انسانی می‌شوند. هر روبات جایگزین، می‌تواند جایگزین چهار شغل شود و به طور پیوسته در طول شبانه‌روز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در حالی که کارگران صنعتی از چرخه اقتصاد خارج می‌شوند، بسیاری از اقتصاددانان امیدوارند که بخش‌های خدماتی، میلیون‌ها انسان در جست‌وجوی کار را جذب خواهد کرد. امید آنها احتمالاً محقق نخواهد شد، چراکه ماشین‌ها جایگزین انسان در بخش‌های مختلف خدماتی شده‌اند. ماشین‌های جدید قادر به انجام بسیاری از کارهای ذهنی انسان با سرعت بیشتر هستند. به عنوان مثال، بانکداری تجاری تنها بخش خدماتی است که متحمل کاهش ۳۰ تا ۴۰درصدی شغل طی هفت سال آینده خواهد شد. بسیاری از بانک‌ها از سیستم پست صوتی برای ارائه خدمات به مشتریان استفاده می‌کنند. فین‌تک‌ها از مهم‌ترین تکنولوژی‌هایی هستند که ارائه خدمات مالی را متحول کرده‌اند. بخش خدمات مالی در کشورهای توسعه‌یافته و بعضی از کشورهای در حال توسعه، چند سالی است که دچار تغییر شده است. استارت‌آپ‌ها به واسطه تکنولوژی‌های جدید، جای خود را در بازار خدمات مالی پیدا کرده‌اند. شرکت‌هایی که با نام فین‌تک شناخته می‌شوند، راه‌حل‌های جایگزین و مدل‌های کسب‌وکار جدیدی را ارائه می‌کنند که می‌تواند فرآیند بانکداری سنتی را در بسیاری از حوزه‌ها از میان بردارد. با نگاه به داده‌های مربوطه، این روند جهانی در مورد تغییرات بازار خدمات مالی به واسطه ظهور فین‌تک‌ها، واضح خواهد بود. از طرفی، این تغییرات فرصت‌هایی را نه‌تنها برای فین‌تک‌ها، بلکه برای بانک‌ها نیز فراهم می‌آورد. فرصت‌هایی که سرچشمه‌های جدیدی را برای درآمدزایی ایجاد می‌کنند. همچنین بسیاری از بانک‌ها در حال باز کردن حساب‌های دیجیتال برای مشتریان خود هستند. سهم بانکداری به واسطه گوشی‌های هوشمند نیز رو به افزایش گذاشته است. فین‌تک‌ها در این زمینه‌ها بسیار قدرتمند هستند و اگرچه چالشی برای بانک‌ها به حساب می‌آیند، می‌توانند به عنوان شریک نیز در کنار آنها کار کنند.
از منظر مصرف‌کننده، سه فاکتور اصلی وجود دارد که منجر به ظهور فین‌تک‌ها می‌شود. اولین فاکتور، ترکیب تکنولوژی‌های جدید ارتباط اطلاعات با تلفن‌های هوشمندی است که به مشتری اجازه می‌دهند اطلاعاتی را که سابق بر این نمی‌توانست از موسسات مالی سنتی، به‌سادگی به دست آورد، کسب کند. تکنولوژی‌هایی مانند «سرویس اطلاع‌رسانی ساده» یا SNS (Simple Notification Service)، «رایانش ابری» (Cloud Computing) و «اینترنت اشیا» یا IoT. فاکتور دوم، گروهی از مشتریان کلیدی، به‌خصوص از «نسل هزاره» (millennials) یا همان «نسل وای» (Generation Y) است. یعنی نسلی که از اوایل دهه 1980 تا سال 2000 میلادی به دنیا آمده‌اند و به‌شدت به تکنولوژی و اینترنت وابسته هستند. این مشتریان ترجیح می‌دهند تراکنش‌های مالی خود را به واسطه تلفن‌های همراه خود انجام دهند. فاکتور سوم، نیاز به فین‌تک‌هاست. بعد از بحران مالی سال 2008 که هم اعتبار و هم سوددهی موسسات مالی سنتی کاهش یافت، تقاضا برای خدمات مالی جایگزینِ خدماتی که بانک‌ها ارائه می‌کردند، بسیار بالا رفت. اخیراً دولت‌های سراسر جهان درصدد برآمده‌اند که بفهمند، چگونه رشد فین‌تک‌ها اشتغال را افزایش می‌دهد و رشد اقتصادی را تقویت می‌کند. بنابراین به صورت فعال، شروع به تغذیه فین‌تک‌ها کردند و قوانینی را که مانع رشد و نوآوری آنها بودند، از میان برداشتند.
نابودی مشاغل
ماشین‌های گویا جایگزین تعداد زیادی از انسان‌ها شده است. یک نیروی انسانی ۲۰۰ معامله در روز انجام می‌دهد، ۳۰ ساعت در هفته کار می‌کند و از ۸ تا ۲۰ هزار دلار حقوق با مزایا دریافت می‌کند. در حالی که گوینده‌های ماشینی دو هزار معامله در روز انجام می‌دهند، ۱۹۸ ساعت در هفته کار می‌کنند و هزینه راه‌اندازی هر کدام سالانه ۲۲ هزار دلار می‌شود. خدمات نوین بانکداری این امکان را به مشتریان می‌دهد که با پرداخت الکتریکی در هر جا پول خود را پرداخت کند که منجر به حذف چک‌های بانکی می‌شود. تغییر ادارات از بافت سنتی به فرآیند الکترونیکی منجر به افزایش بهره‌وری و حذف میلیون‌ها کارگر خواهد شد.
بسیاری از مشاغل، در صنایعی هستند که پیشرفت‌های تکنولوژیک، تا همین الان هم منجر به کاهش تقاضای نیروی کار برای آن صنایع شده است. اکنون، انتظار می‌رود کارگرانی که در همین صنایع باقی ماندند و نحوه استفاده از ابزارهای مکانیکی را فرا گرفتند، مجدداً کار خود را به ماشین‌ها و دستگاه‌های جدید و نرم‌افزارهایی دهند که ماشین‌های قدیمی را کنترل می‌کنند. به عبارتی در گذشته انسان‌ها تولید می‌کردند، امروزه انسان‌ها ماشین‌ها را به منظور تولید کنترل و مدیریت می‌کنند و در آینده، ماشین‌های جدید، ماشین‌های قدیمی را برای تولید، کنترل و مدیریت خواهند کرد. برای مثال افرادی که کارشان سرکشی به دستگاه‌های طبقه‌بندی نامه‌هاست، در آینده شغلشان را به دلیل وارد عرصه شدن ماشین‌های اتوماتیک جدیدی که مدیران را از استخدام افرادی برای سرکشی دستگاه‌های طبقه‌بندی نامه‌ها بی‌نیاز می‌کند، از دست خواهند داد. به علاوه، بعضی از جدیدترین کسب‌وکارهای جهان، شامل سمی‌کنداکتورها (نیمه‌رساناها) و کامپیوترها تا همین امروز هم منجر به از بین رفتن بخش‌هایی از مشاغل به خاطر پیشرفت‌های جدیدی که باعث آن هستند، شده‌اند. مولفه‌ها و اجزای سمی‌کنداکتورهایی که امروزه در کسب‌وکارهای نوپا استفاده می‌شوند، آنقدر کوچک هستند که انسان‌ها توانایی پردازش آنها را ندارند و این کار باید از طریق ابزارهای تکنولوژیک صورت گیرد. همچنین فرآیند به‌روزرسانی نرم‌افزارهای کامپیوتری، هم در ادارات و هم در کارخانه‌ها، می‌تواند به صورت اتوماتیک یا از یک پایگاه مرکزی صورت گیرد و دیگر نیازی به تکنسین‌ها برای این کارها نخواهد بود. البته باید توجه داشت که نه‌تنها تکنولوژی منجر به از بین رفتن مشاغل سنتی و کسب‌وکارهای قدیمی می‌شود، بلکه تغییر در ترجیحات شخصی و عملکردهای تجاری نیز روی زندگی افراد تاثیرگذار است. به عنوان مثال، امروزه تعداد کمتری از مردم از ساعت‌های مچی استفاده می‌کنند و از دوربین‌هایی که نیاز به تعویض نوار فیلم دارند بهره می‌برند. بنابراین بسیاری از افرادی که شغلشان تعمیر ساعت و دوربین‌های عکاسی و فیلمبرداری قدیمی است، به دلیل کاهش تقاضا برای مهارتی که دارند، کارشان را از دست خواهند داد. در بعضی از موارد، این صنایع اساساً در حال مردن هستند، به طوری که ۳۰ تا ۴۰ درصد از نیروی کارشان را در فرآیند تقابلی کسب‌وکارهای سنتی و نوپا، از دست خواهند داد.
از دست رفتن سریع فرصت‌های شغلی باعث می‌شود زنان و مردان در سراسر دنیا نگران آینده شغلی خود باشند. این نگرانی‌ها باعث بروز ناهنجاری‌های رفتاری در جامعه می‌شود. به عنوان مثال، جوانان ناامیدی و خشم خود را در قالب رفتارهای ضداجتماعی بروز می‌دهند. کارگران میانسال، که بین گذشته موفق و آینده نامعلوم خود قرار دارند، راه گریزی از فشارهای اجتماعی ندارند. چراکه نمی‌توانند از گذار تکنولوژی عبور کنند. در اروپا، ترس ناشی از افزایش بیکاری تبدیل به ناآرامی گسترده اجتماعی شده که منجر به ظهور جنبش‌های سیاسی شده است. در ژاپن، افزایش نگرانی از نرخ بیکاری، بسیاری از حزب‌های سیاسی را برای اولین بار مجبور کرده به مساله اشتغال به طور جدی بپردازند. در جهان پیش رو، بسیاری از تغییرات لحظه‌ای ممکن است اتفاق بیفتد. در این شرایط، ما به سختی می‌توانیم تاثیر نهایی تغییرات بزرگ را حدس بزنیم.
ارسال نظر