بازوی رشد

علی وحدت رئیس هیات عامل صندوق نوآوری و شکوفایی صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست‌جمهوری، به موجب قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و به عنوان یک نهاد عمومی غیردولتی، مسوولیت تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان را بر عهده دارد که حالا تعداد آنها به بیش از ۴۴۰۰ شرکت رسیده است. شرایط خاص اقتصادی کشور از یک‌سو و نیازهای فزاینده مالی شرکت‌های دانش‌بنیان که در حوزه‌های مختلف صنعت و فناوری، از سلامت گرفته تا فناوری اطلاعات و ارتباطات، نفت، گاز و پتروشیمی، معدن و فولاد و... فعالیت می‌کنند، صندوق نوآوری و شکوفایی را از سال گذشته به اتخاذ رویکردهای جدیدی واداشته است.

این‌ رویکردهای جدید چند محور اساسی دارد: نخست اینکه صندوق به عنوان یک نهاد عمومی نباید با اقداماتی همچون سرمایه‌گذاری و مشارکت مستقیم در کسب‌وکارهای دانش‌بنیان، به رقابت با بخش خصوصی بپردازد. گرچه شاید ساده‌ترین راه برای ورود صندوق نوآوری و شکوفایی به عرصه سرمایه‌گذاری خطرپذیر، سرمایه‌گذاری مستقیم در کسب‌وکارهای دانش‌بنیان باشد، اما این به معنای تصدی‌گری و رقابت با سرمایه‌گذاران خطرپذیر خصوصی است. از این‌رو صندوق نوآوری در دوره جدید سرمایه‌گذاری مستقیم در کسب‌وکارها را کنار گذاشته است.

دوم، صندوق بر این باور است که به واسطه جایگاه خود در زیست‌بوم فناوری و نوآوری کشور، وظیفه تقویت توان مالی فعالان بخش خصوصی و کاهش ریسک آنها را بر عهده دارد. تجربه نهادهای مشابه صندوق نوآوری در سایر کشورهای جهان همچون BPI فرانسه یا RVC روسیه نیز این ‌رویکرد را تصدیق می‌کند. برای مثال در حوزه سرمایه‌گذاری خطرپذیر، صندوق به عنوان یک نهاد عمومی در قالب ابزاری موسوم به «هم‌سرمایه‌گذاری»، همکاری با فعالان بخش خصوصی را آغاز کرده است. در این ابزار، صندوق نوآوری و شکوفایی می‌تواند تا چهار برابر منابعی که یک نهاد سرمایه‌گذار خطرپذیر خصوصی در یک کسب‌وکار فناورانه سرمایه‌گذاری می‌کند، به آن کسب‌وکار تزریق کند. این تعامل برکات زیادی دارد: از یک‌سو ریسک سرمایه‌گذاری برای هر دو طرف کاهش می‌یابد و از سوی دیگر، توان مالی دو طرف افزایش پیدا می‌کند و منابع بیشتری به حوزه فناوری و نوآوری سرازیر می‌شود. یکی دیگر از ابزارهای خلاقانه‌ای که به زودی با هدف تشویق سرمایه‌گذاری خطرپذیر بخش خصوصی در حوزه فناوری و نوآوری از جانب صندوق نوآوری اجرایی خواهد شد، «ضمانت سرمایه‌گذاری» است. در این ابزار که هدف آن کاهش ریسک سرمایه‌گذاری خطرپذیر است، صندوق نوآوری بازگشت بخشی یا کل سرمایه خطرپذیر بخش خصوصی را تضمین می‌کند. به طور مشابه صندوق با همکاری بانک‌های فعال و علاقه‌مند به تامین مالی حوزه فناوری و نوآوری، منابع خود را برای ارائه تسهیلات از سوی بانک‌ها به شرکت‌های دانش‌بنیان اهرم کرده است. این همکاری نیز برای هر دو طرف برکات متعددی دارد.

اجرای موفقیت‌آمیز و اثربخش این‌ رویکردهای نو قطعاً بدون چالش نخواهد بود، زیرا اولاً همگی مستلزم همکاری دو یا چند نهاد هستند و ثانیاً برخی از آنها به کلی جدیدند و تاکنون تجربه نشده‌اند. اما این چالش‌ها نباید مانع اجرایی شدن این رویکردها شود. در دنیای امروز و آینده، توسعه اقتصاد دانش‌بنیان نه یک رویا یا امر مستحب، بلکه یک ضرورت است و شرکت‌های دانش‌بنیان مهم‌ترین رکن اقتصاد دانش‌بنیان محسوب می‌شوند.