عصر توسعه زیرساخت‌ها
کدام سیاستها از آثار تحریم بر حمل‌ونقل ریلی میکاهد؟
تجربه سایر کشورها نیز گویای این نکته است که امروزه در اکثر کشورها حرکت گسترده‌ای در راستای توسعه و بهبود سیستم‌های حمل‌ونقل در جریان است و به عبارتی مزایای استفاده از حمل‌ونقل ریلی بیش از پیش مورد توجه بوده و جهش‌های قابل توجهی در استفاده از تکنولوژی در این حوزه صورت گرفته است. استفاده از تکنولوژی روز در کنار توجه به ارتقای بهره‌وری، سبب شده تا تصمیم‌گیران در حوزه حمل‌ونقل سرمایه‌گذاری بیشتری را مدنظر قرار دهند. متاسفانه امروزه با توجه به گسترش شهرها مشکلات بسیاری از قبیل ترافیک زیاد و آلودگی مهلک هوا، گریبان تمامی شهرهای بزرگ را گرفته و در این میان اتخاذ سیاست‌های اشتباه در توسعه بی‌رویه و گاهی نمایشی بزرگراه‌ها و معابر شهری و توجه لازم نداشتن به توسعه حمل‌ونقل عمومی به ویژه در بخش ریلی، موجب شده است مدیریت شهری با چالش‌های جدی در حفظ سلامت و تردد بهینه شهروندان مواجه شود.
امید است با بهره‌گیری حداکثری از تجارب، دانش و ایده‌های عملی فرهیختگان، بخش حمل‌ونقل ریلی بتواند یاری‌گر مدیران کشور در فرآیند تصمیم‌سازی باشد، چراکه حمل‌ونقل ریلی نه‌تنها در کشور ما که در همه جای دنیا در سفرهای شهری و بین‌شهری امن‌ترین و از نظر زیست‌محیطی سالم‌ترین شیوه سفر به شمار می‌آید. به همین دلیل توسعه حمل‌ونقل ریلی در برنامه ششم توسعه در اولویت قرار دارد و حرکت ما به سمت توسعه زیرساخت‌های ریلی از منظر توسعه خطوط، پروژه‌های دوخطه و نیز از منظر ارتقای سیستم‌های علائمی و الکتریکی، شتاب بیشتری گرفته است. چراکه توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل در رونق اقتصاد ملی، محلی و افزایش اشتغال‌زایی بسیار موثر است به همین دلیل کشورها به دنبال توسعه این زیرساخت‌ها هستند تا در این میدان گوی رقابت را از یکدیگر بربایند.
در کشور ما نیز طرح‌های مهمی از سوی دولت در توسعه بخش ریلی اجرا شده است که اتصال مرکز استان‌های گیلان، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی از مسیر جدید و کرمانشاه و همدان به شبکه ریلی و همچنین اتصال ریلی ایران به افغانستان از مسیر خواف-هرات و از همه مهم‌تر کریدور شمال به جنوب با ساخت خط آهن رشت-آستارا و گسترش خطوط ریلی و برقی کردن راه‌آهن تهران-مشهد از جمله این موارد است. اولویت دادن به بخش حمل‌ونقل ریلی در طرح‌های توسعه‌ای و توسعه این بخش منجر به افزایش سهم جابه‌جایی‌های ریلی به ۱۲ درصد از کل حمل‌ونقل جاده‌ای شده، به خروج کشور از اقتصاد نفتی کمک شایانی کرده و ما را به سمت اقتصاد ترانزیتی سوق داده است. به‌طور قطع موقعیت جغرافیایی ایران و کریدورهای شمال به جنوب و شرق به غرب آن می‌تواند درآمد اقتصادی بالایی را نصیب ایران کند، بنابراین سیاستگذاری در این زمینه باید به‌گونه‌ای باشد که ما سهم بیشتری از بار ترانزیتی بین هند و آسیای جنوب شرقی به روسیه و اروپا را از مسیر ریلی جذب کنیم. خوشبختانه اقدامات خوب و موثری در داخلی کردن محصولات و کالاها در بخش فنی زیربنایی و تامین ناوگان حمل‌ونقل ریلی در ۲۰ سال اخیر انجام شده که بخشی از آن در نمایشگاه بین‌المللی صنعت حمل‌ونقل ریلی در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفته است.
در این میان تحریم‌های بین‌المللی صورت‌گرفته علیه جمهوری اسلامی ایران در حوزه شبکه‌های حمل‌ونقل ریلی به طور معمول در دو بخش می‌تواند به این شبکه آسیب برساند که یکی حمل‌ونقل بار ترانزیتی و دیگری دستیابی به محصولات و قطعات است. البته بخش عمده‌ای از نگرانی‌های صاحبان بار و کالای ترانزیت در استفاده از خطوط ایران در زمان تحریم در خصوص بیمه کالاهایشان به کمک بیمه‌های داخلی حل شده است. همچنین از آنجا که عمده حمل‌ونقل بین‌المللی ریلی کشور ما با کشورهای همسایه، آسیای میانه، کشورهای چین و روسیه است، نه با کشورهای اروپایی و دوردست، تحریم‌ها در این زمینه مشکل چندانی برای ما ایجاد نخواهد کرد. به عبارتی مسیرهای ریلی ترانزیتی می‌تواند باعث رونق اقتصادی کشور شود؛ چراکه موقعیت استراتژیک و جغرافیایی ایران مستعد برقراری خط ترانزیتی است و مهم‌ترین کریدورها از جمله جاده ابریشم از ایران می‌گذرد که این می‌تواند منافع کشورمان را تضمین کند. از این‌رو طی سال‌های اخیر اصلی‌ترین برنامه دولت‌های یازدهم و دوازدهم توسعه حمل‌ونقل ریلی بوده و صنعت ریلی و انتقال بار و مسافر از جاده به ریل را به دلیل مزیت‌های آن گسترش داده است. به طوری که پس از برجام بیشترین قراردادهای خارجی مربوط به ساخت ریل، برقی کردن خطوط، ایجاد کریدورهای جدید ریلی و خرید واگن بوده است.
با توجه به اینکه تحریم‌های بین‌المللی بنادر ایران را تحت تاثیر قرار داده است، بنابراین حمل‌ونقل ریلی می‌تواند در چارچوب اقتصاد مقاومتی نقش موثری ایفا کند. چین، ترکیه، عراق و افغانستان کشورهایی هستند که ایران به سمت آنها خطوط ریلی دارد و امکان واردات و صادرات ریلی به اروپا، چین، ترکیه و روسیه نیز وجود خواهد داشت. به‌طور قطع افزایش سهم ترانزیت ریلی کشور در گرو توسعه زیرساخت‌هاست؛ چراکه ایران با مزیت دسترسی به آب‌های شمال و جنوب، موقعیت مناسبی برای انتقال بار در میان کشورهای منطقه دارد. هرچند بازگشت تحریم‌ها اثرات مستقیم و غیرمستقیمی بر این صنعت دارد که مهم‌ترین اثرات مستقیم را می‌توان در تامین واگن و خرید قطعات مشاهده کرد. وضع تحریم‌ها علاوه بر دشوار کردن دسترسی به منابع مالی برای تامین واگن‌های مورد نیاز شبکه ریلی کشور، در بلندمدت مشکلاتی در زمینه توسعه و نوسازی ناوگان باری و همچنین تامین واگن و لوکوموتیو ایجاد خواهد کرد.
این در حالی است که ایران از جمله کشورهایی است که به لحاظ قرار گرفتن در موقعیت جغرافیایی بسیار مناسب از مزایای ترانزیتی خوبی بهره‌مند است و با گسترش حمل‌ونقل و ارتباط مطمئن و کارآمد می‌تواند از این مزایا در راستای افزایش درآمدهای ارزی و ارتقای موقعیت استراتژیک خود در منطقه به نحو مطلوب استفاده کند. به عبارتی می‌توان گفت ارتباط ایران با ۱۵ کشور جهان از طریق مرزهای آبی و خاکی برقرار می‌شود و در عین حال ایران نیز به نوبه خود می‌تواند به عنوان پل ارتباطی میان این کشورها ایفای نقش کند. از طرف دیگر این کشورها جمعیت بزرگی را در خود جای داده و از درآمدهای زیادی نیز برخوردارند که این عامل هم به نوبه خود علاوه بر در اختیار داشتن منابع و ثروت‌های ملی خدادادی می‌تواند به عنوان عامل توسعه ترانزیت و تجارت در منطقه موثر باشد. ارتباط کشورهای آسیای میانه با خلیج‌فارس و همچنین برقراری رابطه تجاری بین شرق آسیا با کشورهای اروپایی از طریق ایران بسیار مقرون‌به‌صرفه است به نحوی که بسیاری از این کشورها به دنبال آن هستند تا چنین روابطی را از طریق ایران برقرار کنند. این مسیرها باعث می‌شود اثرگذاری تحریم‌ها تا حدودی کاهنده باشد.
ارسال نظر