بر مدار رکوردشکنی
بازار سهام از ابتدای سال جاری تاکنون چه روندی داشت؟
بازار سهام در حالی طی بازه زمانی دو سال گذشته یکی از سریع‌ترین رشدهای خود را به لحاظ تاریخی پشت سر گذاشته که روند مزبور در سال جاری با شدت بیشتری دنبال شده است. به‌طوری‌که ثبت سودی بالغ بر ۷۱ درصد در کارنامه بورس از ابتدای سال جاری تا نیمه آبان‌ماه، بازدهی منفی دیگر بازارهای موازی سرمایه‌گذاری از جمله دلار و سکه را به دنبال داشته است.
بر این اساس، شاخص کل بورس از نیمه شهریور ۹۶ تاکنون بیش از ۳/ ۳ برابر شده است تا به‌رغم تحریم‌ها و نااطمینانی به لحاظ ریسک‌های محیطی، یک دوره طلایی را برای سرمایه‌گذاران خود رقم بزند. در سال جاری نیز عملکرد این بازار فوق‌العاده بوده تا جایی که رشد ۷۱درصدی شاخص کل در یک فضای سراسر رکودی حاکم بر بازارهای رقیب به ثبت رسیده است. بررسی روند معاملات ماهانه سهام از ابتدای سال جاری نیز چه به لحاظ ارزش و تعداد و چه از نظر میزان مشارکت سرمایه‌گذاران به خوبی گویای آن است که این رشد اعجاب‌انگیز، توجه زیادی را از سوی جامعه به خود جلب کرده و همگام با برخی محدودیت‌ها برای سرمایه‌گذاری در بازار ارز و طلا و نیز رکود مسکن، تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران حقیقی و عمدتاً تازه‌کار را در سال جاری برای بهره‌برداری از این فرصت، روانه بازار سرمایه کرده است.
در این میان بررسی روند حرکتی شاخص کل هم‌وزن آمار جالب‌تری به دنبال دارد. به‌طوری‌که در همین بازه زمانی شاخص کل هم‌وزن بازدهی ۱۶۰درصدی را به نمایش گذاشته که نشان از رشد سریع قیمت‌ها به‌ویژه در سهام کوچک‌تر بورسی دارد. البته رشد مزبور موجب شده تا برخی کارشناسان زنگ هشدار امکان شکل‌گیری حباب در بخشی از شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس و فرابورس را به صدا درآورند.
شکستن سقف تاریخی
شاخص کل بورس تهران در حالی آخرین روز کاری اسفندماه سال گذشته را در محدوده ۱۷۸ هزارواحدی به پایان رساند که روند صعودی بازار از همان روزهای ابتدایی سال ۹۸ آغاز شد. روندی پرشتاب که صعود شاخص کل به قله‌های جدید و رکوردشکنی‌های پیاپی را برای بازار سهام به دنبال داشت. به‌طوری‌که نماگر اصلی بازار در اواخر فروردین‌ماه سطح ۲۰۰ هزارواحدی را پشت سرگذاشت.
روند مزبور نه‌تنها در ماه‌های بعدی متوقف نشد، بلکه با شدت بیشتری دنبال شد. به‌طوری‌که شاخص کل بورس توانست در آخرین روز شهریورماه به محدوده ۳۰۰ هزارواحدی ورود و قله جدیدی را فتح کند. این مسیر صعودی تا نیمه مهرماه ادامه داشت. به‌طوری‌که فتح محدوده ۳۲۷ هزارواحدی را به وسیله شاخص کل بازار سهام در ۱۳ مهرماه شاهد بودیم. امری که سبب شد بازدهی بورس از ابتدای سال ۹۸ تا آن تاریخ به بیش از ۸۳ درصد برسد. با این کارنامه نماگر اصلی بازار در بازه زمانی یادشده بالغ بر ۱۴۹ کانال جدید را فتح کرد.
هرچند این روند پرقدرت رشد بازار سهام از همان نیمه مهرماه متوقف شد و بازار وارد فاز اصلاحی شد، اما همچنان برترین بازار سرمایه‌گذاری در سال جاری است. به‌طوری‌که در یک ماه بعد (تا نیمه آبان‌ماه) شاخص کل بورس، ۱۲ درصد از بازدهی کسب‌شده را از دست داد و سود سهامداران را به ۷۱ درصد رساند. در نهایت ۱۵ آبان‌ماه در محدوده ۳۰۵ هزارواحدی قرار گرفت.
رشد ۳۰برابری ارزش معاملات
تمایل سرمایه‌گذاران جدید برای ورود به بازار سهام در سال جاری سبب شد تا شاهد ورود نقدینگی جدید به بورس و رکوردشکنی‌های جدید در هجوم معامله‌گران تازه‌وارد با پول‌های تازه به بازار سهام باشیم. امری که رشد ارزش معاملات خُرد روزانه را به دنبال داشته است. شرایطی که سبب شده ارزش معاملات خرد سهام از سطوح ۱۰۰ میلیاردتومانی در سال گذشته، از سه هزار میلیارد تومان در سال جاری نیز فراتر رود. به این ترتیب می‌توان عنوان کرد که ارزش معاملات خرد روزانه رشد قابل‌توجه ۳۰برابری را نسبت به سال گذشته تجربه و سقف تاریخی جدیدی را ثبت کرده است.
البته در این میان نگاهی به اثرات ورود پول‌های تازه بر بازار سهام خالی از لطف نیست. باید توجه داشت افزایش جریان نقدینگی ورودی به معاملات سهام از یک‌سو سبب سبقت گرفتن تقاضا از عرضه می‌شود. این مهم در بازاری که عمق کمی داشته و از سهام شناور ناچیزی برخوردار است، نقش پررنگی ایفا می‌کند. ورود سهامدار جدید به بازار سهام از دو وجه دیگر نیز می‌تواند به بازار کمک برساند. در شرایط فعلی ورود پول‌های جدید به معاملات سهام نشان می‌دهد انگیزه سرمایه‌گذاری در باقی بازارهای سرمایه‌گذاری همچون دلار، سکه، مسکن و بازار پول به شدت کاهش یافته است. در نتیجه بازار سهام با انگیزه سود پایین‌تر یا به عبارتی e/ p بالاتر از جذابیت بیشتری برخوردار است. این مهم سبب کاهش سود واقعی در بازار سهام می‌شود که به معنای افزایش e/ p یا بازدهی ناشی از سود سهام است که به تقویت قیمت‌ها می‌انجامد. محور دوم اما به افزایش اعتماد عموم مردم نسبت به بازار سهام باز می‌گردد. زمانی که این اعتماد افزایش پیدا می‌کند، انتظار برای افزایش سود شکل می‌گیرد و صرف ریسک کوچک‌تر می‌شود. در این میان بر اساس سنگین‌تر بودن وزن هر یک از عوامل فوق می‌توان میزان پایداری این روند را برآورد کرد. با این حال نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که شکسته شدن رکورد تاریخی ارزش معاملات خرد سهام اگرچه نشان‌دهنده رونق بازار سهام است، اما نشانه‌هایی از اوج‌گیری هیجانات در بازار را به تصویر می‌کشد. جایی که شاهد حضور فعالان پول‌های تازه و کم‌تجربه با رویای کسب سود حداکثری در کوتاه‌ترین زمان ممکن هستیم. بسیاری از این سهامداران جدید، به دلیل عدم آشنایی با مبانی ارزندگی و زمین بازی، ملاک تصمیم‌گیری خود را روندهای معاملاتی قرار می‌دهند. به این ترتیب تاکید می‌شود که باید به این موضوع توجه زیادی شود.
نگاهی به تازه‌واردهای بورسی
رکوردشکنی‌های پی‌درپی شاخص کل بورس، ثبت آمارهای جدید در ارزش معاملات خرد روزانه و رشد قیمت سهام مبادله‌شده در بازار سهام از یک‌سو و رکود حاکم در بازارهای موازی از سوی دیگر سبب شده تا امسال شاهد حرکت موج بزرگی از سرمایه‌گذاران به سوی بازار سهام باشیم. امری که ورود نقدینگی جدید و پول‌های تازه به بورس را به دنبال داشته است. به‌طوری که بررسی صدور کدهای معاملاتی جدید در بازار سهام نشان می‌دهد در نیمه نخست سال جاری ۲۶۰ هزار کد معاملاتی جدید صادر شده تا در مجموع تعداد سهامداران بازار سرمایه از مرز ۱۱ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر عبور کند.
روند مزبور در مهرماه نیز با صدور ۹۱ هزار کد جدید دنبال شد. همچنین در نیمه آبان‌ماه نیز ۱۷ هزار کد جدید به بازار سهام پیوسته‌اند. به این ترتیب با احتساب کدهای صادرشده از ابتدای سال جاری تا نیمه آبان‌ماه، تعداد کدهای معاملاتی به ۱۱ میلیون و ۲۱۰ هزار نفر رسیده است.
بر این اساس مشاهده می‌شود که بیشترین میزان صدور کد جدید در سال جاری مربوط به عملکرد مهرماه بوده است؛ جزئیات این امر نشان می‌دهد که نخستین ماه سال با صدور ۵۵ هزار کد جدید آغاز شد. این روند در اردیبهشت‌ماه به ۳۹ هزار کد جدید رسید. روند صدور کدهای معاملاتی در خردادماه به کمترین میزان خود در این بازه زمانی رسید؛ به‌طوری که هرچند بازدهی بورس تهران در خردادماه به ۲/ ۹ درصد رسید، ولی صدور کدهای جدید در این ماه تنها به ۲۳ هزار کد رسید. با شروع تابستان، ورود سهامداران جدید با روندی افزایشی همراه شد؛ به‌طوری که تیرماه شاهد صدور ۳۴ هزار کد معاملاتی جدید در بازار سرمایه بودیم. شاخص کل بورس تهران در مسیر پرشتاب صعودی خود در مرداد نیز رشد پنج‌درصدی را به ثبت رساند. در این ماه نیز نه‌تنها از روند ورود سهامداران جدید به بورس کاسته نشد، بلکه رشد ۴۱درصدی نسبت به ماه تیر را تجربه کرد. به‌طوری که در مردادماه شاهد صدور ۴۸ هزار کد معاملاتی جدید در بازار سرمایه بودیم. در نهایت در شهریور بازار سهام نیز با صدور ۶۱ هزار کد معاملاتی جدید همراه شد.
پاییز بورس نیز در حالی با نوسانات شدید مهرماه آغاز شد که در این ماه بیشترین میزان صدور کدهای معاملاتی در سال جاری را ثبت کرد. به‌طوری‌که در ماه گذشته بالغ بر ۹۱ هزار نفر اقدام به دریافت کد بورسی از بازار سرمایه کردند. در نیمه نخست آبان‌ماه نیز ۱۷ هزار کد جدید صادر شد تا به این ترتیب از ابتدای سال ۹۸ تا پایان ۱۴ آبان‌ماه، تعداد ۳۶۸ هزار کد سهامداری جدید در بازار سرمایه فعال شود و به این ترتیب تعداد کل سهام صادرشده در بازار سرمایه به رقم ۱۱ میلیون و ۲۱۰ هزار کد برسد.
در مورد صدور کد برای سهامداران خارجی هم باید عنوان کرد که از ابتدای امسال تا پایان نیمه اول آبان‌ماه ۱۸۶ کد صادر شده که در مجموع ۱۴۶۰ کد برای این گروه صادر شده است. هم‌اکنون سرمایه‌گذارانی از ۴۳ کشور شامل آمریکا، انگلیس، اسپانیا، روسیه، آلمان، سوئیس، سوئد، لهستان، استرالیا، ازبکستان، جمهوری آذربایجان، چین، هلند، هند، ترکیه، لبنان، آفریقای جنوبی، ژاپن، قبرس، ایتالیا، امارات، نروژ، یونان، اندونزی، مالدیو، لهستان، کانادا، جزایر کیمن، هنگ کنگ، قطر، عراق، پاکستان، سوریه، لوکزامبورگ، کویت، نیوزیلند، مالزی، کره جنوبی، گرجستان، ارمنستان، جزایر ویرجین، نیجریه و افغانستان فعال هستند.
بورس‌بازان چه کردند؟
یکی از ویژگی‌های بارز بورس اوراق بهادار، امکان حضور همزمان و در عین حال فعال سهامداران حقیقی و حقوقی در آن است. در واقع، برخلاف برخی بازارهای دیگر نظیر بورس کالا که تنها سهامداران حقوقی می‌توانند فعالیت کنند، در بازار سهام، افراد حقیقی نیز نقش بسزایی در معاملات دارند.
با این حال، آنچه به‌طور تاریخی تکرار می‌شود تعیین مسیر بازار از سوی بازیگران حقوقی است. به بیان دقیق‌تر، سهامداران حقوقی با توجه به ابزار قوی‌تری (سرمایه بیشتر) که در اختیار دارند با حضور خود می‌توانند مسیر بازار را تعیین کنند. به این ترتیب بررسی‌ها نشان می‌دهد زمانی که شاخص رشد پیدا می‌کند، سهامداران حقوقی تمایل بیشتری به فروش دارند، حال آنکه در زمان نزول شاخص کل، این سهامداران در نقش خریدار حضور فعال‌تری پیدا می‌کنند و به حمایت از بازار می‌پردازند. بر اساس این بررسی مشاهده می‌شود، روند صعودی شاخص کل بورس از ابتدای سال جاری، جاذبه‌ای را برای حضور سهامداران حقیقی ایجاد کرده و این گروه از بازیگران بازار خریدهای قابل‌توجهی در بازار داشته‌اند. به‌طوری‌که این دسته از سهامداران بیش از آنکه فروشنده باشند، خریدار بودند و طی ۱۴۷ روز معاملاتی سال جاری تا نیمه آبان‌ماه، تنها ۵۸ روز معاملاتی سهامداران عمده خریدار بودند و در مابقی روزها اقدام به عرضه سهم کردند.به این ترتیب طی بازه زمانی عنوان‌شده در مجموع حدود چهار هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان نقدینگی در مسیر پرتفوی سهامداران حقوقی به حقیقی منتقل شده است.
رصد عرضه‌های اولیه
عرضه‌های اولیه همواره به‌عنوان امری جذاب و فرصتی مناسب برای کسب بازدهی در بورس‌های دنیا به شمار می‌روند و از این‌رو از اهمیت بسزایی برای فعالان بازار سرمایه برخوردارند. برخلاف دیگر نمادهای بازار که صعود و نزول بازار را نمی‌توان معیاری برای جذب نقدینگی به بورس دانست هضم یک عرضه اولیه در معاملات بورس به معنای جذب کامل همان مقدار نقدینگی است، زیرا به ندرت سهامدار عمده در نقش خریدار سهام شرکت می‌کند و در نهایت این نقدینگی به صورت کامل به بورس جذب می‌شود. همان‌طور که عنوان شد بورس تهران در سال ۹۸ رشد پرشتابی را تجربه کرده و توانسته از ابتدای سال جاری تاکنون به‌عنوان برترین بازار سرمایه‌گذاری شناخته شود که موج نقدینگی تازه‌وارد به رشد قیمتی سهام دامن زده است. ولی در این میان تعلل سیاستگذار در گسترش عرضی بازار، سبب شد تا تنها ۱۴ عرضه اولیه در بازار سهام داشته باشیم که از این میان شش عرضه در بستر بورس تهران و مابقی در فرابورس ایران بوده است. از سوی دیگر نکته جالب توجهی که نشان از آمادگی بازار برای افزایش تعداد عرضه‌های اولیه در روند آتی دارد، رکوردشکنی‌ها در این حوزه است. به‌طوری‌که در هر عرضه اولیه، تعداد مشارکت‌کنندگان نسبت به قبل افزایش یافته و اشتیاق بیشتری برای سهامی که برای اولین بار راهی بازار می‌شود، نشان می‌دهند. آخرین عرضه اولیه امسال که مربوط به عرضه سهام سرمایه‌گذاری آوا نوین بود با حضور بیش از ۸۷۵ هزار کد معاملاتی همراه شد. البته عرضه قبلی یعنی توزیع دارو پخش با ثبت مشارکت حدود ۹۲۹ هزار نفر، یک رکورد در تاریخ بازار سرمایه، در سمت تقاضای سهام به شمار می‌رود. همچنین بارها شاهد بوده‌ایم سهامداران با اشتیاق به خرید سهام شرکت‌هایی که برای اولین بار و گاه با قیمت‌های مناسب وارد بازار می‌شوند، اقدام کرده و در بیشتر موارد نیز چند روز پس از عرضه بازدهی مناسبی را از این محل به دست آورده‌اند. در این راستا تجربه نشان داده که بیش از ۹۰ درصد از عرضه اولیه‌هایی که در بازار سهام صورت گرفته، سودآور بوده و حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد بازدهی را به همراه داشته است جزئیات بیشتر از عرضه‌های اولیه در سال جاری نشان می‌دهد که تولید ژلاتین کپسول ایران نیز در حالی خردادماه امسال شاهد عرضه اولیه سهام خود در فرابورس ایران بود که در موج اول به بازدهی ۱۸۷درصدی دست یافت. در گروه زراعت نیز امسال شاهد عرضه اولیه کشت و صنعت شریف‌آباد بودیم. عرضه مزبور که در فرابورس ایران صورت گرفت، بازدهی ۱۴۱درصدی را برای سهامداران به دنبال داشت. در این میان یکی از شگفتی‌سازها نماد دارویی ره‌آورد تامین است. «درهآور» که ۱۲ تیرماه سال جاری شاهد عرضه اولیه سهام خود در فرابورس ایران بود، طی ۲۲ روز متوالی با روند صعودی قیمت همراه شد و بازدهی ۲۰۷درصدی را به ثبت رساند.
در همین راستا عرضه اولیه سهام پتروشیمی نوری، جنرال‌مکانیک، پلی‌پروپیلن جم و سرمایه‌گذاری صدر تامین به ترتیب چهار عرضه اولیه با بیشترین جذب نقدینگی در سال جاری بوده‌اند.
