تحقق ضریب نفوذ ۷ درصدی بیمه در پایان برنامه ششم توسعه بررسی شد
کجا هستیم ! باید به کجا برسیم ؟
حق بیمه سرانه درسال ایران درسال ۱۳۹۷ برابر با ۲۰۱۸ میلادی ۱۳۲ دلار بود که ۱۹ دلار آن مربوط به بیمه‌های زندگی و ۱۱۳ دلار مربوط به بیمه‌های غیرزندگی است. حق بیمه سرانه در دنیا ۶۸۲ دلار است که ۳۷۰ دلار آن مربوط به بیمه‌های زندگی و ۳۱۲ دلار مربوط به بیمه‌های غیر زندگی است. درسال ۲۰۱۸ بیشترین ضریب نفوذ بیمه مربوط به کره جنوبی با ۲/ ۱۱ درصد و کمترین مربوط به مصر با ۶ / ۰ درصد است و ایران با ۴/ ۲ درصد رتبه ۵۴ را دردنیا دارد.
این درحالی است که آمارهای منتشره درسالنامه بیمه مرکزی ایران از وضعیت بازارهای جهانی بیمه در سال ۲۰۱۸ نشان می‌دهد، رشد صنعت بیمه در ایران بالاتر از میانگین منطقه و جهان بوده و با وجود افت ضریب نفوذ بیمه در منطقه خاورمیانه و ثابت ماندن آن در جهان، این شاخص در ایران روندی افزایشی داشته است. بر این اساس، ضریب نفوذ بیمه در کشور از ۳/ ۲ درصد در سال ۹۶ به ۴/ ۲ درصد در سال ۹۷ افزایش داشته است و برآورد می‌شود همین روند درسال ۹۸ ادامه داشته باشد. با نگاهی اجمالی به روند روبه رشد ضریب نفود بیمه درایران طی ۱۰ سال گذشته شاهد افزایش این شاخص از ۳/ ۱ درصد درسال ۸۸ به ۴/ ۲ درصد در سال ۹۷ هستیم.
آمار وضعیت ضریب نفوذ بیمه در سایر کشورهای منطقه خاورمیانه مانند قفقاز و آسیای میانه نشان می‌دهد که امارات با ضریب نفوذ ۹/ ۲ درصد بالاتر از ایران قراردارد. بحرین با ضریب نفود ۸/ ۱، عمان با ۵/ ۱ درصد، ترکیه با ۳/ ۱ درصد ،عربستان با ۲/ ۱ درصد، کویت با یک درصد، پاکستان با ۹/ ۰ و مصر با ۶/ ۰ درصد بعد از ایران قراردارند. این درحالی است که میانگین ضریب نفود بیمه در جهان با عدد ۱/ ۶ درصد طی دو سال اخیر ثابت مانده است. بیشترین ضریب نفوذ بیمه در جهان در سال ۲۰۱۸ (۱۳۹۷) به اروپا با ۷ درصد تعلق دارد و سپس قاره آمریکا با ۳/ ۶ درصد، قاره آسیا با ۸/ ۵ درصد، قاره اقیانوسیه با ۶/ ۵ درصد و آفریقا با ۳ درصد قرار گرفته اند.
دیدگاه رییس کل
دربرنامه ششم توسعه به صراحت تکلیف شده است درپایان برنامه باید ضریب نفوذ بیمه درکشوربه ۷درصد برسد. عددی که بسیاری از کارشناسان آن را بلند پروازانه می‌دانند. غلامرضا سلیمانی رئیس‌کل بیمه مرکزی ایران درباره تحقق ۷ درصدی ضریب نفوذ بیمه درپایان برنامه برنامه ششم توسعه می‌گوید: این رقم بالایی است و رسیدن به آن نیاز به برنامه‌ریزی دارد. در حالی که صنعت بیمه خیلی در اقتصاد کشور جایی ندارد و محصولات بانکی رقیب صنعت بیمه است، تحقق آن مسیر دشواری را پیش روی صنعت بیمه قرار می‌دهد.
سلیمانی به صراحت می‌گوید: رشد ضریب نفوذ بیمه اگربا همین سرعت سال‌های گذشته حرکت کند، تکلیف برنامه ششم توسعه محقق نمی شود و صنعت بیمه از شاخص‌ها عقب مانده است. رییس کل بیمه مرکزی با بیان اینکه در چشم انداز بیست ساله قرار بود در یک بازه زمانی در میان کشورهای منطقه جایگاه اول را داشته باشیم که محقق نشد و اکنون رتبه چهارم را داریم که این امر نشان می‌دهد در صنعت بیمه سرعت توسعه کند است.
سلیمانی حق بیمه تولیدی سال ۹۷ را ۴۴ هزار میلیارد تومان اعلام و یادآورمی شود: این عدد درنیمه اول سال ۹۸ به ۲۶هزار و ۵۰۰میلیارد تومان رسیده و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال به ۶۰هزار میلیارد تومان افزایش یابد. سلیمانی از اعمال مالیات بر بیمه‌های زندگی به‌عنوان "مرگ بیمه" نام می‌برد و می‌گوید: متأسفانه زمزمه‌هایی از اعمال مالیات بر ارزش افزوده بر بیمه‌های زندگی به گوش می‌رسد که من به مجلس صراحتاً اعلام کردم این تصمیم قطعا به معنای مرگ بیمه‌های زندگی خواهد بود. رئیس کل بیمه مرکزی ادامه داد: افزایش ضریب نفوذ بیمه یکی از مهمترین نیازهای کشور در شرایط کنونی و توسعه بیمه‌های زندگی به عنوان ابزار مؤثر در تأمین آتیه مردم و تجهیز منابع بلندمدت برای اقتصاد ملی است. توسعه شبکه فروش بیمـه‌های زندگی و نیز سرمایه‌گذاری منابع حاصل از ذخایر بیمه‌های زندگی در ایجاد اشتغال برای جوانان مؤثراست و می‌توان نتیجه گرفت، صنعت بیمه کشـور ظرفیت، تـوان علمی و و فنـی لازم را برای توسـعه بیش از پیش بیمه‌های زندگی با تدبیر، برنامه ریزی و مدیریت مؤثردارد.
وی با بیان اینکه مردم کشور ما نسبت به استفاده از خدمات بیمه‌های زندگی تمایل بسیاری دارند اما متاسفانه زمینه‌های آگاهی‌سازی در این خصوص، اندک است.اضافه می‌کند: نهاد ناظر در چند سال اخیر بیمه‌های زندگی را به عنوان یک اصل استراتژیک و هدف گذاری توسعه ای، در راس برنامه‌های خود قرار داده است و باید به اهمیت جذب سرمایه‌های خرد مردم توسط صنعت بیمه توجه داشت و این صنعت با درک حساسیت‌های موجود باید زمینه‌های تشویقی را فراهم کند تا مردم برای سرمایه‌گذاری در رشته‌هایی نظیر بیمه عمر و پس انداز ترغیب شوند. وی به ضرورت پیوند هرچه بیشتر صنعت بیمه، بانک و نهادهای پولی مالی تاکید دارد و می‌گوید: سرمایه‌های خرد مردم در تعیین مناسبات اقتصادی نقش ویژه‌ای دارد و فعالان حوزه بیمه‌های زندگی می‌توانند در جذب این سرمایه‌ها نقش اساسی را ایفا کنند. دکتر سلیمانی با اشاره به چشم انداز اقتصاد رفتاری در حوزه مالی رفتاری و اینکه "بیمه رفتاری" از تئوری مطلوبیت پیشی گرفته است، می‌گوید: نوع نگاه کلان اقتصادی درصد ریسک گریزی و ریسک پذیری یک جامعه را تعیین می‌کند و طبیعی است که در منطقه زیان، میزان ریسک پذیری بالا رفته و زمینه‌های ترغیب برای تهیه بیمه‌های دراز مدت کاهش می‌یابد.
رئیس‌کل بیمه مرکزی با اشاره به سهم ۴/ ۱۴ درصدی بیمه زندگی در کل بازار بیمه‌ای ایران می‌گوید: میزان ضریب نفوذ بیمه زندگی نسبت به ضریب نفوذ بیمه در ایران نسبت پایینی است که باید آن را ارتقا داد. وی با اشاره به دلایل اقبال و عدم اقبال مردم به بیمه‌های زندگی می‌گوید: معمولاً درزمانی که تورم افزایش پیدا می‌کند، مردم به سمت سرمایه‌های بانک‌ها و سایر کالاهای سرمایه‌ای می‌روند، اما در زمان کاهش تورم تقاضا برای بیمه‌های عمر افزایش می‌یابد.
اصرار دولت و انکار بیمه گران
گروه بنگاه‌ها ی اقتصادی: بحث حذف معافیت مالیاتی از برخی خدمات بیمه مانند بیمه‌های عمر تبدیل به موضوعی چالش برانگیز میان صنعت بیمه و سازمان امورمالیاتی شده است. پس از انتشار لایحه مالیات دولت به مجلس و بند حذف معافیت‌های مالیاتی خدمات بیمه انتقادات کارشناسی شده صنعت بیمه مطرح شد. درهیچ کجای دنیا از خدمات بیمه مالیات و عوارض گرفته نمی شود، دولت باید برای توسعه بیمه‌های زندگی و رشد ضریب نفوذ بیمه از ابزارهای تشویقی استفاده کند و استدلال‌های متعدد دیگر. معصوم ضمیری، مدیر عامل بیمه پاسارگاد، کسی که سال ۷۳ زمانی که مدیرعامل بیمه آسیا بود با دلایل منطقی موجب احیای مجدد بیمه‌های زندگی در کشور بعد از ابهام شبهه ربوی بودنش، شود. او سال‌ها بعد جزو هیات موسس بیمه پاسارگاد بود و مدیریت آن را پذیرفت. طبق آمارهای قابل اتکا سهم بیمه زندگی در پرتفوی پاسارگاد نزدیک ۶۰ درصد است که این سهم برابر با ۲۰ درصد کل بازار بیمه‌های زندگی درکشور است.
ضمیری درباره نحوه اخذ مالیات از بیمه‌های عمر طبق لایحه دولت گفت : رسانه‌ها باید موضوع را شفاف بیان کنند و به عبارتی چگونگی حذف معافیت‌های مالیاتی از بیمه‌های زندگی را موشکافی کنند. تصمیم دولت به چه معناست؟ آیا شخصی که اقدام به خرید بیمه نامه عمر می‌کند علاوه بر حق بیمه باید مالیات بدهد؟ پاسخ به این پرسش خیراست. چون قرار نیست خریدار بیمه‌های عمرمالیات بپردازد. وی یادآورشد: سال‌ها قبل طبق قانون مالیات، چنانچه فردی حقوق بگیربیمه نامه عمر می‌خرید و حق بیمه آن را از حقوق خود پرداخت می‌کرد تا سقف ۵۰۰ تومان از حقوق وی معاف از مالیات بود. ضمیری با بیان اینکه در سال ۶۷ و زمان اصلاح قانون مالیاتی سقف ۵۰۰ تومان برداشته شد، ادامه داد: بعد از آن هر فردی هر میزان از حقوقش را بابت بیمه زندگی می‌پرداخت مشمول معافیت مالیاتی می‌شد تا درلایحه جدید دولت به مجلس و حذف معافیت مالیاتی درهمین مورد است، هیچ فردی برای خرید بیمه عمر نباید مالیات بپردازد اما نمی تواند از معافیت گذشته بهره مند شود.
ضمیری به صراحت گفت : سازمان امورمالیاتی به دنبال آن است که حق بیمه پرداختی از حقوق افراد بعد اما صنعت بیمه اصرار دارد که بیمه گذار ازمعافیت مالیاتی استفاده نماید و در تمام دنیا برای توسعه بیمه‌های عمر دولت‌ها این تصمیم را می‌گیرند. معصوم ضمیری هشدارداد: نکته مهم آنجاست امروز برخی شرکت‌های بیمه پوشش مکمل بازنشستگی را ارائه می‌دهند در آینده نزدیک همین بیمه که از زیرمجموعه بیمه‌های زندگی است به صورت گروهی عرض می‌شود و اینجاست که چالش افرینی و بحران زائی مالیات از بیمه‌های عمر خود را به شدت نشان می‌دهد. همچنین مسعود حجاریان مدیر عامل انجمن حرفه‌ای صنعت بیمه، عضو هیات موسس شرکت بیمه ملت بود و ۱۴ سال این شرکت را اداره کرد. دراین مدت طرح‌های جدیدی در حوزه بیمه‌های زندگی طراحی و به بازار عرضه شد. حجاریان تقریبا از سالی که وارد صنعت بیمه کشور شد همواره از دخالت‌های دولت دربازار انتقاد داشت. او در گفت و گو با ریسک نیوز به نکات کلیدی درباره حذف معافیت‌های مالیات ی خدمات بیمه اشاره کرده است. حجاریان گفت:سازمان مالیاتی و در واقع دولت طرح خروج بیمه‌های عمر از شمول معافیت‌های مالیاتی را ارائه داده است، سازمان مالیاتی هم به طور طبیعی جستجو می‌کند و هر جا بتواند، مالیات را اضافه می‌کند که عملکرد خود را بهتر نشان دهد درصورتیکه این تفکر کاملا اشتباه است چرا که مالیات باید از محل‌هایی اخذ شود که اقتصاد بهبود پیدا کند و کسب و کار توسعه یابد. به گفته وی بزرگ شدن اقتصاد سبب می‌شود مالیات هم افزایش یابد و اگر از محل‌هایی مالیات بگیریم که اشتباه باشد نه تنها درآمدی کسب نمی شود بلکه در بلند مدت درآمد دولت کاهش می‌یابد .
حجاریان می‌گوید:متاسفانه تفکر برآورد آینده در سازمان مالیاتی ایران وجود ندارد و نظامات آینده نگری در مقررات نویسان ما رعایت نمی شود در واقع مقررات را فقط برای امروز می‌نویسند و می‌گویند آیندگان خودشان مشکلاتشان را حل می‌کنند. وی به دلیل این موضوع اشاره می‌کند و می‌گوید: ما در پستهای حکومتی خود شایسته سالاری نکردیم انهایی که مقررات را می‌نویسند در سطح خرد مدیر بودند در سطح حکمرانی مدیر نبودند و توجه نمی کنند که بازارهای مالی چگونه باید اداره شود و مالیات در چه جاهایی باید ورود یابد و کجا خیر.
مدیر عامل انجمن حرفه‌ای صنعت بیمه با تاکید براینکه متاسفانه کمبود ظرفیت حکمرانی در کشور بیداد می‌کند. گفت : این پیش نویس قانون مالیات به مجلس می‌رود و باید منتظر شد تا مجلسی‌ها چقدربه مسایل بیمه مسلط هستند و با دقت آن را بررسی می‌کنند، حتی احتمال دارد که این پیش نویس در مجلس تصویب هم شود، اما بدون تردید تمام تلاش خود را می‌کنیم این اتفاق نامیمون رخ ندهد.
