خانه‌های متروکه تغییر بهینه کاربری پیدا می‌کند
پاتوق‌های قجری در مرکز پایتخت
احیای خانه‌های قدیمی و سنتی تهران با قدمتی حدود ۱۰۰ سال، کمتر و بعضا بیشتر از آن را می‌توان بعنوان نقطه عطف گردشگری تهران در دهه ۹۰ معرفی کرد. اگر چه پیش از این نیز کافه‌های قدیمی و سنتی در شهر تهران از سوی گروه‌ها و طیف‌های خاصی از شهروندان-عموما هنرمندان و اهالی شعر و ادبیات، موسیقی، سینما و...- مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما طی یکی دو سال گذشته کافه‌های سنتی وخانه‌های قدیمی باقی مانده از دوره قاجار و پهلوی، به یکی از اصلی‌ترین مکان‌های گذران اوقات فراغت و ملاقات‌های شهروندان تبدیل شده است. اینبار اما با مراجعه به این کافه‌های سنتی که در خانه‌های قدیمی بازمانده از حدود یک قرن گذشته برپا شده‌اند عموم مردم و شهروندان، مهمانان این خانه‌های باصفا و بازسازی شده به سبک و سیاق بیش از ۵۰ سال گذشته هستند. این خانه‌ها که بازماندگان معماری سنتی ایران و آخرین نسل از ساخت وسازهای ایرانی در پایتخت محسوب می‌شوند تنها بناهای در امان مانده از برج‌سازی‌ها و آپارتمان‌های بتنی هستند؛ احیا، بازسازی و تبدیل آنها به کافه‌های مدرن با روح سنتی نه تنها جان تازه‌ای به مفهوم کافه‌گردی تهرانی‌ها بخشیده است بلکه نوع جدیدی از انواع گردشگری در پایتخت را ایجاد کرده است.
این در حالی است که تهران‌گردی نیز در دهه ۹۰ به طور ویژه مورد توجه شهروندان این شهر قرار گرفته است و به خصوص در ایام نوروز این مفهوم و این روش گردشگری بیش از سایر ایام سال مورد استقبال قرار می‌گیرد. حالا، احیای خانه‌های قدیمی بازمانده از دوره‌های قاجار و پهلوی یکی از روش‌هایی است که مفهوم تهران‌گردی و گشت وگذار در شهر تهران به عنوان یکی از شهرهای برخوردار از جاذبه‌های تاریخی را بیش از پیش پررنگ‌تر کرده است؛از آنجا که بخش قابل توجهی از خانه‌های تاریخی که طی سال‌های اخیر تبدیل به کافه رستوران‌های زیبا شده‌اند در مرکز شهر تهران و در نزدیکی اماکن تاریخی و فواصل نسبتا کم از موزه‌ها قرار دارند. این خانه‌ها، در یکی دو سال گذشته نه تنها به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری در شهر مورد استفاده قرار گرفته‌اند، بلکه در افزایش استقبال از سایر جاذبه‌های تاریخی همچون موزه‌هایی که در نزدیکی این کافه‌ها قرار دارند نیز موثر بوده‌اند. عمده این خانه‌های قدیمی بازسازی شده که برخی از آنها پیش از این به عنوان مکان‌های هنری همچون گالری‌های نقاشی مورد استفاده اهالی هنر بوده و به تازگی تبدیل به کافه رستوران شده‌اند در مرکز پایتخت قرار گرفته و بار دیگر اهمیت حفظ بافت‌های قدیمی و خانه‌های ارزشمند تاریخی را یادآوری می‌کنند.
مالکان فعلی این خانه‌های تاریخی که بسیاری از آنها در فهرست آثار تاریخی کشور ثبت ملی شده‌اند با بازسازی این خانه‌ها، فضای مطبوع و دلنشینی را برای شهروندان ایجاد کردهاند. برخی از این خانه‌ها متعلق به تجار معروف قاجاری بوده است که هم‌اکنون به عنوان آخرین بازماندگان خانه‌های ایرانی سنتی از سال‌های قبل تاکنون از خطر تخریب و آپارتمان‌سازی جان به در برده‌اند. عمده این خانه‌های قدیمی و سنتی در انتهای کوچه‌های باریک وبن‌بست بافت قدیمی و تاریخی شهر تهران واقع شده‌اند و تداعی کننده سبک و معماری قدیمی ایرانی هستند. این خانه‌ها با فضای دلنشین، کاشی‌کاری‌های زیبا و معماری خاص خود هم‌اکنون به یکی از مهمترین و پر رفت و آمدترین پاتوق‌های شهروندان تهرانی تبدیل شده‌اند.خانه‌هایی که تا چندی پیش متروکه شده ودر معرض تخریب قرار داشت. کارشناسان گردشگری و میراث فرهنگی این اقدام را سرآغاز و نقطه عطفی مهم در توسعه گردشگری شهر تهران از یک سو و حفظ و حراست از میراث فرهنگی پایتخت در عصر ساخت وسازهای بلندمرتبه عنوان می‌کنند. به اعتقاد آنان تهران محاصره در برج ها و ساختمان‌های بتنی و بلندمرتبه به حفظ و حراست خانه‌های سنتی و تبدیل آنها به مراکز فرهنگی،تفریحی و تفرج‌گاهی همچون کافه رستوران‌های سنتی نیاز مبرم دارد و لازم است فرهنگ قدیمی وسنت‌های تاریخی که یکی از نمادهای آن همین خانه‌های تاریخی بازمانده از دهه‌های گذشته است احیا وبرای این منظور مورد استفاده قرار بگیرد.
مالکان این کافه‌های سنتی از ابتکار‌های جالب توجهی در بازسازی این خانه‌های قدیمی استفاده کردهاند؛این خانه‌های تاریخی که هم‌اکنون تبدیل به کافه رستوران‌های زیبا شده‌اند و در همه روزهای هفته آماده پذیرایی از شهروندان آپارتمان‌نشین تهرانی هستند به گونه‌ای بازسازی شده‌اند که عمدتا همه مشخصات معماری و چیدمان و همچنین سبک وسایلی که در دوره استفاده از این خانه‌های تاریخی کاربرد داشته‌اند را در خود جای داده‌اند؛ عمده این کافه‌های سنتی در حیاط خود حوض‌ها و درختان باصفایی دارند که شهروندان می‌توانند اوقات فراغت خود را در این محیط‌های زیبا و خاطره‌انگیز سپری کنند؛ نوستالژی زندگی در این خانه‌های سنتی حتی به اندازه اقامتی یک یا چند ساعته به صرف غذاها و نوشیدنی‌های سنتی ایرانی به شدت به شهروندان تهرانی و مسافران پایتخت توصیه می‌شود. طی یکی دو سال گذشته علاوه بر شهروندان تهرانی و مسافران ایرانی، این کافه‌ها به یکی از مراکز مورد استقبال توریست‌های خارجی نیز تبدیل شده است؛با رویه‌ای که هم‌اکنون در حفظ و حراست، بازسازی و تبدیل خانه‌های قدیمی و سنتی شهر تهران به کافه رستوران‌های زیبا و خاطره‌انگیز آغاز شده است پیش‌بینی می‌شود این روند همچنان ادامه داشته باشد و تهران در سال‌های پیش‌رو به شهری با کافه‌های سنتی زیبا و قابل دسترس در جای جای شهر به خصوص در بافت‌های تاریخی و سنتی تبدیل شود.
بی شک افزایش تعداد این کافه‌ها نه تنها منجر به افزایش ثبت آثار ملی ارزشمند ایرانی در مجموعه بناهای تاریخی واجد ارزش خواهد شد، بلکه در ارتقای اقتصاد شهری ،ایجاد درآمد از محل گردشگری و به خصوص ایجاد اشتغال در شهر نقش بسزایی خواهد داشت. کارشناسان اقتصاد شهری و صاحبنظران حوزه گردشگری و میراث فرهنگی در این باره به مدیریت شهری تهران توصیه می‌کنند با شناسایی، معرفی و تسهیل شرایط تبدیل خانه‌های تاریخی به مجموعه‌های فرهنگی و گردشگری همچون کافه رستوران‌های سنتی، متقاضیان فعالیت در این زمینه را یاری کنند، چرا که منافع ترویج این موضوع در نهایت متوجه شهر و شهروندان خواهد بود.
