روند شهری شدن و توسعه شهرها یکی از ضروریات جوامع دائمی است با این حال پیشرفت دهه‌های اخیر در توسعه شهری، چالش‌هایی را با خود به همراه داشته است که مهم‌ترین آنها کاهش سرانه فضای باز و سبز، مشکلات تراکمی، ترافیکی و ازدیاد جمعیتی هستند. به‌علاوه ساختمان‌های کنونی اغلب دارای سازوکار لازمی که در این روزها به آن نیاز وجود دارد نیستند، چراکه در سال‌های قبل ساخته شده‌اند. بنابراین پلازها (محیط‌های عمومی شبیه به میدان و از واژه ایتالیایی پیاتزا)  و سازه‌های چندمنظوره یکی از ضروریات توسعه قلمرو عمومی برای مردم یک جامعه است و از عناصر اصلی شهرها به حساب می‌آید. به معنای عام کلمه، پلازاها یا قلمرو عمومی برای نخستین‌بار در آگوراها (میدان) یونان باستان ایجاد شدند. در آن زمان پلازا را به‌عنوان راه‌حلی برای مردمی می‌دانستند که قصد داشتند ضمن ارتقای ایمنی روانی خود، مکان فیزیکی را در شهر برای انجام فعالیت‌ها و گفت‌و ‌شنود ها در اختیار داشته باشند.

یکی از عواملی که موجب پیدایش این قلمروهای عمومی در یونان باستان شد آن بود تا بتواند به مکانی مناسب برای گردهم آمدن مردم بدل شود و به‌مکانی بدل شود که دارای عناصر فرهنگی، سیاسی و اجتماعی یک ملت یا جامعه باشد. به عنوان مثال، افزایش ترافیک که یکی از چالش‌های عموم کلان‌شهرها است نشان از تمایل بی حد و حصر برای استفاده از زمین در ساخت‌و‌سازها و اقبال نکردن از توسعه فضای عمومی جامعه در زندگی شهری ناشی شده است.

به‌علاوه، مدرن‌سازی شهرها و جوامع موجب اشاعه و تمرکز خدمات شهری و به موجب آن، ازدیاد جمعیت و رشد تراکم معماری شده است. درواقع فضاهای باز و خیابان‌ها برای عابران به حداقل رسید. توسعه ساختمان‌سازی، کاهش خیابان‌ها و تغییر ماهیت پلازاهای شهری، در حال از بین بردن فضای لازم برای فعالیت‌های اجتماعی است. این امر موجب کاهش زمان تبادل گفت‌و‌گو و اطلاعات میان شهروندان شده و در نتیجه کیفیت شهرها افت کرده است.

نهادها و سازمان‌های شهری از این رو‌ می‌توانند تا با اختصاص فضاهای گسترده جذاب‌تر نقش‌آفرینی شهروندان را ارتقا دهند. با نشاط و اجتماعی بودن فضاهای عمومی به آن معنا است که مردم می‌توانند فعالیت‌های خود را با خیالی آسوده عملی کنند و در عین حال در مراسم گوناگون نیز حضور یابند. در واقع تعریف اجتماعی شدن را می‌توان جذب افراد به یک مکان شهری دانست که به آنها اجازه آزادی عمل و فعالیت ها در سطح جامعه را چه در مقام فردی و چه گروهی می‌دهد. یکی از بهترین و جذاب‌ترین این مکان‌ها را می‌توان پلازاهای شهری دانست. پلازا مکانی است که در بحبوحه ازدحام و ترافیک شهرها، به‌رغم واقع شدن در مرکز متراکم شهرها، دارای فضایی آرام و فارغ از شلوغی‌های روزمره است و از این رو افراد می‌توانند دقایقی را از این شرایط خلاص شوند و در پلازا به استراحت یا انجام فعالیت‌ها و گفت‌و گوهای دلخواه خود با دیگران بپردازند. با این حال پلازا باید دارای امکانات مختلفی باشد و به‌علاوه در مکانی از شهر واقع شده باشد تا بتواند به درستی افراد جامعه را به یکدیگر متصل کند نه آنکه بین آن‌ها شکاف ایجاد کند. طی چند دهه اخیر، کارشناسان شهری بسیاری مطالعات و پژوهش‌های فراوانی را انجام داده‌اند تا عملکرد و انواع پلازاها بیش از پیش مشخص شوند.

از این رو پلازا شهری می‌تواند بدون تردید یکی از مهم‌ترین عناصر ضروری در فضای شهری باشد و این موضوع خود در بهبود گردهم‌آیی‌های اجتماعی موثر خواهد بود. بنابراین ساخت پلازا یکی از راهکارهای استراتژیک برای افزایش نشاط اجتماعی در سطح شهرها درنظر گرفته می‌شود. پلازاها درواقع پلتفرم شهری هستند که در آن‌ها مردم می‌توانند خود را در قالب یک جامعه احساس کنند و این موضوع بسیار متفاوت از برخورد‌های اجتماعی در اماکن دیگری نظیر محل کار آن‌ها است. در سال ۲۰۰۱، نتایج یک مطالعات نشان داد که فضاهای عمومی نظیر پلازاها می‌توانند نقش بسیار موثری را در بیان فرهنگ عمومی و ارزش‌های شهری توسط مردم ایفا کند و این عوامل افراد را تشویق به گردهم آیی بیشتر و تبادل نظرات می‌کند.

در نهایت نباید فراموش کرد که درحالی که زندگی شهری در عصر نوین درحال تغییر و تکامل است، نیازهای آن‌ها هم دچار تحول شده است. یکی از ابزارهایی که می‌تواند با وجود کمبود زمان افراد آنها را بیش از اکنون در روح یک جامعه ادغام کند، پلازا یا همان قلمرو عمومی است.

 

اخبار مرتبط