جاده امن تامین مواد اولیه آلومینا
کشور عزیزمان ایران در حال حاضر ظرفیت تولید حدود ۷۵۰ هزار تن آلومینیوم را دارد که برای تولید آن نیاز به حدود یک و نیم میلیون تن آلومیناست. در این میان شرکت آلومینای ایران که تنها تولید کننده آلومینا در ایران است، با تولید ۲۴۵ هزار تن آلومینا در سال، فقط یک ششم از نیاز کشور را تامین می‌کند و بقیه آلومینای مورد نیاز از کشورهای دیگر وارد می‌شود.
در حالی که مواد اولیه شاهرگ اصلی تولید هستند و مهم‌ترین مشکل توسعه صنعت آلومینیوم در کشور تامین ماده اولیه آن آلومینا بوده که وابسته به تامین ماده معدنی به نام بوکسیت است. ایران فاقد منابع غنی بوکسیت است و یکی از مشکلات تامین مواد اولیه آلومینا عدم دسترسی به معادن بوکسیت با ظرفیت بالا در کشور و همچنین تهیه «فلوکولانت» و «پارچه فیلتر» است.
طبق ارزیابی‌ها تهیه و خرید مواد اولیه آلومینیوم یکی از چالش برانگیزترین اقداماتی است که همواره برای صنایع تولید آلومینیوم مشکل آفرین بوده است، به طوری که شرکت‌های تولیدکننده شمش برای تهیه آلومینا، کک نفتی، آند کربنی، آلومینیوم فلوراید و کریولیت با مشکلات فراوانی رو به رو هستند. از این بین آند کربنی به علت داشتن گرافیت و امکان استفاده در صنایع نظامی و هسته‌ای از درجه تحریم بسیار بالایی برخوردار است که باعث شده تامین این کالا به سختی و با قیمت بسیار گزاف از منابع محدود صورت گیرد. خوشبختانه شرکت آلومینای ایران به نسبت سایر تولیدکنندگان شمش در زمینه تامین آلومینا مشکلی ندارد و آلومینای تولیدی خود را در کارخانه تولید شمش مصرف می‌کند.
هم اکنون که آمریکا در زمینه محدود کردن مناسبات تجاری کشور در تمام زمینه‌ها به ویژه صنعت آلومینیوم به وضع قوانین و مقررات سختگیرانه‌ای پرداخته است، تمایل شرکت‌های خارجی به داشتن رابطه اقتصادی و صنعتی با کشور ما کاهش یافته و به همین دلیل، ریسک زیادی در زمینه واردات مواد اولیه آلومینیومی وجود دارد و شرکت‌هایی هم که با ما در این خصوص همکاری می‌کنند، مواد اولیه را با قیمت گران تر به ایران می‌فروشند.
بنابراین فرآیند تامین مواد اولیه و همچنین قطعات یدکی و پرداخت‌های مالی با مشکلات متعددی مواجه شده است و بسیاری از شرکت‌های معتبر خارجی، مستقیم در مناقصات شرکت نمی‌کنند و همچنین امکان گشایش اعتبار اسنادی (LC) وجود نداشته و انتقال ارز نیز امکانپذیر نیست.
سرمایه‌گذاری و مشارکت برای افزایش تولید آلومینا در شرکت آلومینای ایران (طرح تولید سالیانه پانصد هزار تن آلومینا از بوکسیت‌های کم عیار با استفاده از روش سینترینگ) به عنوان یکی از راه‌حل‌های مشکل، مستلزم حمایت دولت است و توسعه کارخانه آلومینا موجب جلوگیری از خروج ارز از کشور یا کاهش آن خواهد شد.
سرمایه‌گذاری در بخش معدن یکی از اقدامات مهم در این زمینه است. طبق آمار اعلام شده از سوی متولیان ایمیدرو، سال گذشته میزان سرمایه‌گذاری در بخش معدن و صنایع معدنی به ۲/ ۳ میلیارد دلار رسید که در مقایسه با سال ۹۷ رشد ۶۰ درصدی را نشان می‌دهد. قرار است در سال جهش تولید (امسال)، ۲/ ۲ میلیارد دلار طرح در بخش معدن و صنایع معدنی افتتاح شود که امیدواریم با این اقدامات شاهد تقویت سرمایه‌گذاری در بخش معدن کشور باشیم. انجام عملیات اکتشافی گسترده در سراسر ایران، جهت شناسایی منابع جدید بوکسیت و بهره‌برداری بهینه از آنها، فعال کردن معدن بوکسیت ایران در گینه و انتقال آن به ایران به منظور تولید آلومینا در کشور از مهم‌ترین اقدامات دیگری است که باید در دستور کار قرار گیرد. ساخت و بومی‌سازی بخش عظیمی از قطعات یدکی و مواد اولیه کارخانه های تولید آلومینا و آلومینیوم، توجیه اقتصادی داشته و باید اقدامات اساسی در این خصوص انجام شود.
در ضمن با توجه به احداث کارخانه آندسازی در شرکت‌های تولیدکننده شمش سالکو و ایرالکو، می‌توان از ظرفیت مجموعه‌های فوق جهت تامین آند موردنیاز کارخانه آلومینیوم جاجرم استفاده کرد.
در یک جمع‌بندی می‌توان گفت، استفاده از ظرفیت‌های متعدد معدنی کشور و تولید محصولات با ارزش‌افزوده بالا یکی از عوامل مهم و اثرگذار در توسعه و رشد اقتصادی کشور است که سیاست‌گذاران در دوران سخت اقتصادی باید در نظر داشته باشند. در این بین آلومینیوم یکی از فلزات استراتژیک به شمار می‌رود که برای رشد نیاز به توجه دارد. در حالی که بر اساس سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران، هدفگذاری برای تولید ۵/ ۱ میلیون تن آلومینیوم تا افق ۱۴۰۴ انجام شده است، اما کمبود ماده اولیه این فلز استراتژیک یکی از چالش‌های اساسی این صنعت محسوب می‌شود که منجر به واردات پودر آلومینا به کشور شده است، به طوری که در سال ۹۶، بیش از ۵۰۰ هزار تن پودر آلومینا وارد کشور شده و حدود ۷۰ درصد ماده اولیه واحدهای تولید آلومینیم کشور وارداتی است. ذخیره بوکسیت در کشور در استان‌های خراسان شمالی (معدن بوکسیت جاجرم، معدن بوکسیت کوه بابا)، گلستان (معدن بوکسیت علی‌آباد)، سمنان (معدن بوکسیت تاش و معدن بوکسیت گانو)، یزد (معدن بوکسیت چکچک، معدن بوکسیت دشت ده شرقی و غربی)، کرمان (معدن بوکسیت دارسینوئیه و معدن بوکسیت بلبلوئیه) و معدن مندون در استان کهگیلویه و بویراحمد شناسایی شده است و عمدتا در اختیار شرکت آلومینای ایران است. البته برخی از این معادن به دلیل مسائل زیستمحیطی اجازه بهره‌برداری ندارد. یکی از این معادن، معدن بوکسیت تاش واقع در استان سمنان، شهرستان شاهرود و در نزدیکی روستای تاش از است که زیر نظر سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران - ایمیدرو است. ظرفیت تولید این معدن ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تن در سال است که امیدواریم با راهکارهایی از سوی سیاست‌گذاران بتوان با رعایت مسائل زیستمحیطی از ظرفیت‌های این معدن غنی استفاده کرد. البته برای جلوگیری از خسارات زیستمحیطی فعالیت‌های معدنی در معدن بوکسیت تاش و براساس توافق صورت گرفته در شورای معادن استان، شرکت آلومینای ایران اقدام به ارائه طرح مدیریت زیستمحیطی به کمک شرکت مشاور مورد تایید سازمان حفاظت محیط‌زیست کرده است.
