بازار پایدار
بازار غذا پس از کرونا چه وضعیتی پیدا می‌کند؟
بررسی اجمالی
بازارهای جهانی کشاورزی همچنان پایدار هستند زیرا تجارت مواد غذایی نسبت به تجارت کل، مقاوم‌تر بوده است. سطح تولید جهانی برای سه کالای اصلی که بیشترین مصرف را دارند (برنج، گندم و ذرت) در بالاترین مقدار یا نزدیک‌ترین مقدار به اوج خود هستند و با قیمتی نزدیک به سطح ژانویه سال ۲۰۲۰ معامله می‌شوند. طی چند هفته گذشته، قیمت برخی از محصولات کشاورزی کشورهای در حال توسعه مجدداً افزایش یافته و اکنون به سطح ژانویه بازگشته‌اند. این خبر خوبی برای کشورهای صادرکننده است زیرا این محصولات منبع مهمی از درآمد روستاییان هستند و در طول زنجیره ارزش خود، مشاغل زیادی ایجاد می‌کنند. با توجه به وضعیت عرضه جهانی مواد غذایی، محدودیت‌های صادراتی توجیه‌ناپذیر بوده و می‌تواند به امنیت غذایی کشورهای واردکننده آسیب برساند. در این راستا، بانک جهانی به سازمان‌های جهانی دیگر پیوسته و خواستار اقدام جمعی برای ادامه تجارت مواد غذایی بین کشورها شده است. ابتدا بیانیه مشترک صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی، برنامه غذای جهانی وابسته به سازمان ملل، بانک جهانی و فائو را که در ۲۱ آوریل ۲۰۲۰ و به مناسبت نشست فوق‌العاده وزرای کشاورزی کشورهای G۲۰ منتشر شد در اینجا می‌آوریم:
«بیماری همه‌گیر کووید ۱۹ منجر به از دست دادن ناگوار زندگی انسان‌ها در سراسر جهان شده و چالشی بی‌سابقه با پیامدهای عمیق اجتماعی و اقتصادی از جمله به خطر انداختن امنیت غذایی و تغذیه را نشان می‌دهد. برای محدود کردن تاثیرات، پایان دادن به همه‌گیری و جلوگیری از تکرار آن، پاسخ‌ها در سراسر جهان از جمله از سوی G۲۰ و فراتر از آن، باید به خوبی هماهنگ باشند.
پاندمی در حال حاضر کل سیستم غذایی را تحت تاثیر قرار داده است. محدودیت‌های حرکتی در داخل و در میان کشورها می‌تواند مانع خدمات لجستیک مرتبط با غذا شود، کل زنجیره‌های تامین غذا را مختل کرده و در دسترس بودن غذا را تحت تاثیر قرار دهد. تاثیرات بر جابه‌جایی نیروی کار کشاورزی و عرضه نهاده‌ها به زودی تولید غذا را با چالش‌های اساسی روبه‌رو خواهد کرد و در نتیجه آن، امنیت غذایی را برای همه مردم به خطر می‌اندازد. این اثر، به ویژه برای مردمی که در کشورهای فقیر زندگی می‌کنند، شدت بیشتری دارد.
کشاورزی و خدمات لجستیک مرتبط با مواد غذایی باید ضروری تلقی شوند. برای اطمینان از عملکرد خوب زنجیره‌های غذایی و تقویت تولید و در دسترس بودن غذاهای متنوع، ایمن و مغذی برای همه، تلاش‌های بیشتری لازم است. در انجام این کار، اولویت‌دهی به سلامت مصرف‌کنندگان و کارگران از جمله رعایت نکات ایمنی مانند آزمایش‌گیری، فاصله‌گذاری فیزیکی و سایر اقدامات بهداشتی ضروری است.
در حال حاضر، بازار جهانی غذا به خوبی تامین شده است و همه کشورها، به ویژه کشورهای دارای سهم تجاری قابل توجه، باید اطمینان حاصل کنند که این بازار به عنوان منبع غذایی پایدار، شفاف و قابل اعتماد باقی می‌ماند. در طی بحران قیمت مواد غذایی سال ۲۰۰۷، سیاست‌های ناشی از نگرانی و ترس مانند ممنوعیت صادرات و تشدید سریع خرید سهام مواد غذایی از طریق واردات، اخلال بازار را تشدید کرد.
در حالی که عرضه منابع غذایی به دلیل شوک‌های آب و هوایی جهان در سال‌های ۲۰۰۷ با محدودیت بیشتری مواجه بود، این رفتار و سیاست‌ها، باعث افزایش فاصله بین عرضه و تقاضای جهانی غذا و افزایش نوسانات قیمت شد. این تاثیرات فوری برای کشورهای کم‌درآمد و وابسته به واردات مواد غذایی و تلاش سازمان‌های بشردوستانه بسیار زیان‌بار بود.
کشورها باید برای تقویت همکاری در طی این همه‌گیری که همه مناطق جهان را تحت تاثیر قرار داده است، با یکدیگر کار کنند. حصول اطمینان از اینکه سیاست‌هایی مانند اقدامات کوتاه‌مدت برای محدود کردن تجارت، بازارهای جهانی را با اخلال مواجه نکرده، ضروری است.
برای اطمینان از عملکرد مناسب بازارها و اینکه اطلاعات به موقع و قابل اعتماد برای همه در دسترس باشد، اقدامات جمعی ضروری است. این امر عدم اطمینان را کاهش داده و به تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان، بازرگانان و پردازنده‌های غذا اجازه می‌دهد تا تصمیمات مربوط به تولید و تجارت را آگاهانه اتخاذ کرده و رفتارهای هراس‌آمیز در بازارهای جهانی را کنترل کنند.
سیستم اطلاعات بازار کشاورزی، یک ابتکار G۲۰ است که متخصصان ۱۰ سازمان بین‌المللی را با اطلاعات ارائه‌شده از سوی کشورهایی که سهم بالایی در تجارت جهانی غذا دارند، ترکیب کرده و عرضه جهانی و تحولات قیمت را نظارت می‌کند.
تاثیرات اقتصادی ویرانگر کووید ۱۹، نیاز به سرمایه‌گذاری‌هایی را که از شیوع چنین بیماری‌های عفونی‌ای در آینده جلوگیری کنند، تقویت کرده است. سرمایه‌گذاری‌هایی که با شناسایی ارتباطات بین مردم، حیوانات، گیاهان و محیط مشترک آنها، این امر را محقق می‌سازند. توجه مستمر به بهبود مقاومت سیستم‌های غذایی نه‌تنها در برابر شیوع چنین بیماری‌هایی، بلکه در برابر شوک‌های دیگر نیز ضروری است.
از آنجا که پاندمیک، اقتصاد را با رکود مواجه می‌کند، دسترسی به غذا از طریق کاهش درآمد و اشتغال و همچنین موجود بودن مواد غذایی در بازارهای محلی، تحت تاثیر منفی قرار می‌گیرد. تلاش‌ها باید بر دسترسی به غذا برای افراد فقیر و آسیب‌پذیر و کسانی که درآمدشان بیشتر تحت تاثیر قرار گرفته است، متمرکز شود. اجرای اقدامات تامین اجتماعی مناسب، مانند انتقال وجه نقد، و سرمایه‌گذاری در طرح‌هایی در جهت بهبودی اولیه در پاسخ به کووید ۱۹، برای نجات جان و معیشت حیاتی است. اطمینان از در دسترس بودن این اقدامات برای همه افراد، امری اساسی برای جلوگیری از گسترش بیشتر فقر و گرسنگی خواهد بود.
کشورهایی که از قبل با بحران‌های انسانی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند، به شکل ویژه‌ای در معرض اثرات این پاندمی هستند. اثرات این همه‌گیری در کشورهایی که در حال حاضر با موارد اضطراری استثنایی روبه‌رو هستند، می‌تواند وخیم‌تر باشد. اثراتی با عواقب مستقیم برای کشاورزی از جمله به دلیل نزاع‌های مداوم یا در حال ظهور و شوک‌های آب و هوایی یا شیوع حمله ملخ‌های صحرایی. این بیماری همه‌گیر احتمالاً در تحویل کمک‌های بشردوستانه نیز، تاثیرات قابل توجهی خواهد داشت. حفظ کمک‌های بشردوستانه مداوم به گروه‌های آسیب‌پذیر و سازگاری با تاثیرات احتمالی کووید ۱۹ بسیار مهم است. برای تسریع تلاش‌ها جهت بهبودی و مقاوم‌سازی جمعیت‌های آسیب‌پذیر و همچنین متحد کردن تلاش‌ها از سوی همه شرکا از جمله چارچوب سازمان ملل برای پاسخ سریع اقتصادی و اجتماعی به کووید ۱۹، نیاز به سرمایه‌گذاری وجود دارد. اکنون برای اطمینان از اینکه این بیماری همه‌گیر، امنیت غذایی و تغذیه‌ای را تهدید نکرده و مقاومت در برابر شوک‌های آینده را بهبود می‌بخشد، نیاز به اقدامات جمعی قاطع است. در این راستا، ما نشست سیستم‌های غذایی ۲۰۲۱ را به عنوان فرصتی برای انجام اقدامات تحول‌آفرین برجسته می‌کنیم.»
خطرات اصلی امنیت غذایی در سطح داخلی کشورهاست: همزمان با بروز بحران ویروس کرونا، ایجاد اختلال در زنجیره تامین مواد غذایی داخلی، شوک‌های دیگری که بر تولید غذا تاثیر می‌گذارد، و همچنین کاهش درآمد و پرداخت‌ها باعث ایجاد تنش‌های شدید و خطرات امنیت غذایی در بسیاری از کشورها می‌شود. با وجود ثبات قیمت جهانی مواد غذایی، کشورهای متعددی سطوح متغیری از تورم قیمت مواد غذایی را در سطح خرده‌فروشی تجربه می‌کنند که این به دلیل اقدامات مقابله‌ای در جهت توقف گسترش کووید ۱۹ بوده است.
قیمت‌های بالاتر خرده‌فروشی همراه با کاهش درآمد به این معنی است که خانوارها بیشتر و بیشتر مجبور به کاهش کمیت و کیفیت مصرف مواد غذایی خود می‌شوند که تاثیرات بالقوه پایدار بر تغذیه و سلامت آنها دارد. برنامه غذای جهانی سازمان ملل متحد هشدار داده است که ممکن است ۱۳۰ میلیون نفر دیگر تا پایان سال ۲۰۲۰ با عدم امنیت حاد غذایی روبه‌رو شوند. مضاف بر ۱۳۵ میلیون‌نفری که قبل از بحران به خاطر کاهش درآمد و پرداخت‌ها، در ناامنی غذایی قرار داشتند. نظرسنجی‌های تلفنی بانک جهانی در تعدادی از کشورها، تاثیر گسترده کووید ۱۹ بر درآمد خانوارها و امنیت غذایی را تایید می‌کند. تولیدکنندگان مواد غذایی نیز با تغییر الگوی مصرف به سمت مواد غذایی ارزان‌تر، با خسارات زیادی درباره غذاهای فاسدشدنی و مقوی مواجه می‌شوند. اگرچه ناامنی غذایی فعلی به‌طور کلی تحت تاثیر کمبود مواد غذایی نیست، اما اختلالات در عرضه و تورم بر نهاده‌های اصلی کشاورزی مانند کودها و دانه‌ها یا کمبود نیروی کار طولانی‌مدت، تاثیر می‌گذارد و می‌تواند محصول فصل آینده را کاهش دهد. اگر کشاورزان گرسنگی حاد را تجربه کنند، ممکن است مصرف دانه به عنوان غذا در امروز را نسبت به کاشت بذر برای فردا در اولویت قرار دهند و این مساله در آینده منجر به خطر کمبود غذا شود.
نقاط «پرریسک» امنیت غذایی شامل مناطق زیر می‌شود:
کشورهای آسیب‌پذیر و متاثر از نزاع، که در آن لجستیک و توزیع، حتی بدون آلودگی و فاصله اجتماعی دشوار است.
کشورهایی که تحت تاثیر بحران‌های متعدد ناشی از حوادث متعدد و شدید آب و هوایی (سیل، خشکسالی) و آفات مانند آفت ملخ که بر تولید مواد غذایی در ۲۳ کشور جهان تاثیرگذار است، قرار دارند.
افراد فقیر و آسیب‌پذیر، از جمله ۶۹۰ میلیون نفر که قبل از بحران کووید۱۹ نیز به‌طور مزمن از نظر غذایی ناامن بودند.
کشورهایی با کاهش قابل توجه ارزش پول ملی (افزایش هزینه واردات مواد غذایی) و کشورهایی که شاهد سقوط قیمت سایر کالاها هستند (که منجر به کاهش ظرفیت آنها برای واردات مواد غذایی شده است).
حمایت بانک جهانی
در سطح کشورها، گروه بانک جهانی در حال همکاری با دولت‌ها و شرکای بین‌المللی برای نظارت دقیق بر زنجیره‌های تامین مواد غذایی داخلی و کشاورزی، ردیابی چگونگی تاثیر کاهش اشتغال و درآمد بر توانایی مردم در خرید مواد غذایی و اطمینان از ادامه کار سیستم‌های غذایی با وجود چالش‌های کووید ۱۹ است. بانک جهانی در حال ساخت پروژه‌هایی در راستای پروژه‌های موجود بوده و بودجه کوتاه‌مدت و بلندمدت را به‌کار می‌گیرد. برای مثال:
در افغانستان، اقدامات برای جلوگیری از شیوع کووید ۱۹ باعث اختلال در کاشت محصولات شده است و کشاورزان افغانستانی قادر به کاشت به موقع محصولات خود نیستند، در حالی که در مناطق شهری با اورژانسی شدن کمبود مواد غذایی، قیمت مواد غذایی در حال افزایش است. کمک ۱۰۰ میلیون‌دلاری برای تامین بودجه پروژه اضطراری کشاورزی و تامین غذا با هدف افزایش امنیت غذایی، از طریق افزایش تولید مواد غذایی محلی و تقویت زنجیره تامین مواد غذایی تجاری مهم و ایجاد اشتغال کوتاه‌مدت در مناطق روستایی، تخصیص داده شده است.
در آنگولا، پروژه توسعه کشاورزی تجاری با حمایت مالی بانک جهانی به تعاونی‌های کشاورزان و بنگاه‌های اقتصادی کوچک و متوسط کمک می‌کند تا فعالیت‌های خود را برای تامین نیازهای جوامع محلی در دوران پاندمی، گسترش و بهبود بخشند.
در بنگلادش، یک برنامه اقدام اضطراری ۹۶ میلیون‌دلاری که به عنوان بخشی از یک پروژه توسعه لبنیات دامی تجهیز شده است، شامل اعطای وجه نقد به دامداران و مرغداران آسیب‌پذیر برای ادامه کار است.
در هائیتی، پروژه مناظر مولد مقاوم، در حال جمع‌آوری بودجه اضطراری برای کمک به ۲۱۵۰۰ کشاورز صاحب خانواده به منظور حفاظت از تولید برای دو فصل بعدی محصول است زیرا کاهش پرداخت‌ها (که ۳۵ درصد تولید ناخالص داخلی پیش از دوران کووید ۱۹ تخمین زده شده)، ظرفیت و توانایی کشاورزان برای تامین هزینه‌های تولید را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بودجه شامل موارد زیر خواهد بود:
۱- بذر، کود و حمایت از آماده‌سازی زمین از طریق شخم. ۲- کارهای زیرساختی کوچک با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، از جمله توان‌بخشی و پاک‌سازی طرح‌های آبیاری. ۳- کمپین‌های ارتباطی برای ارتقای فاصله‌گذاری اجتماعی و بهداشت شخصی.
در هند، گروه‌های خودیاری زنان، تحت حمایت ماموریت ملی معیشت روستایی که از سوی بانک جهانی تامین مالی می‌شود، به منظور انجام این کارها، بسیج شده‌اند: رفع کمبود ماسک و ضدعفونی‌کننده، اقدام به ساخت آشپزخانه‌های جمعی و ازسرگیری عرضه مواد غذایی تازه، تهیه غذا و حمایت از خانواده‌های آسیب‌پذیر و با ریسک بالا و ارائه خدمات مالی و مشاوره‌ای کووید ۱۹ در مناطق روستایی. این گروه‌های خودیاری که طی یک دوره ۱۵ساله ساخته شده‌اند، از مهارت‌های حدود ۶۲ میلیون زن در سراسر هند استفاده می‌کنند.
در کنیا، بانک جهانی در تلاش است تا از طریق همکاری مداوم با ۱۵ شرکت تازه‌تاسیس تکنولوژی و کشاورزی، بهره‌گیری از فناوری‌های دیجیتال را برای تغییر تحویل نهاده‌ها، آزمایش خاک، بیمه محصولات، اعتبار، مشاوره توسعه و پیوندهای بازار محقق کند تا از این طریق، کشاورزان را برای غلبه بر محدودیت‌های موقت مرتبط با کووید، توانمند سازد.
در جمهوری قرقیزستان، بانک جهانی از پروژه بهره‌وری کشاورزی و بهبود تغذیه که عمدتاً بر بهبود زیرساخت‌های آب و توسعه ظرفیت انجمن‌های استفاده‌کنندگان آب تمرکز دارد، حمایت کرده است.
در پاکستان، بیش از ۱۸ هزار زن سرپرست خانوار از طریق پروژه‌های تحت حمایت بانک جهانی، برای توسعه باغ‌های کشاورزی، دامداری در مقیاس کوچک و سایر فعالیت‌های کشاورزی از حمایت مالی مستقیم برخوردار می‌شوند.
در روآندا، پروژه تشدید کشاورزی و امنیت غذایی پایدار، برای کمک به حفظ سطح فعلی صادرات و حمایت از تعاونی‌های تولیدکنندگان باغبانی فعالیت می‌کند تا از این طریق، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل هوایی و سایر هزینه‌های تدارکات ناشی از تعطیلی‌های کووید ۱۹، جبران شود.
در سنگال، اعتبار ۱۵۰ میلیون‌دلاری به افزایش صادرات محصولات باارزش مانند آجیل‌های دارای پوست و محصولات باغی، افزایش بهره‌وری تولید محصولات لبنی، کاهش میزان مرگ‌ومیر حیوانات دامی کوچک، کاهش اثرات منفی پاندمیک و سرمایه‌گذاری در روش‌های مولدتر و مقاوم‌تر، کمک خواهد کرد.
در تاجیکستان، سیستم موجود هدفمند کمک‌های اجتماعی، انتقال نقدی موقت را به خانوارهای دارای کودکان زیر دو سال و به لحاظ غذایی ناامن، ارائه می‌دهد تا اثرات افزایش قیمت مواد غذایی را کاهش داده و از تغذیه کودکان محافظت کند.
بانک جهانی در حال کار با کشورهاست تا به آنها کمک کند که سیاست‌های غذایی مناسب را اعمال کنند. این سیاست‌ها شامل این موارد می‌شوند:
در نظر گرفتن غذا به عنوان یک «سرویس ضروری» به منظور جریان داشتن غذا و افتتاح روش‌های ویژه (کانال‌های سبز) برای مواد غذایی، تجارت و نهاده‌های کشاورزی برای اطمینان از در جریان و کارا بودن زنجیره‌های تامین.
اعمال کردن اقدامات لازم بهداشتی و ایمنی در بخش‌هایی از زنجیره تامین مواد غذایی.
حمایت از جمعیت آسیب‌پذیر از طریق برنامه‌های حمایتی و تکمیل آن با توزیع مواد غذایی در مناطقی که زنجیره‌های تامین به شدت مختل شده است.
ملخ‌ها
بانک جهانی همچنین در حال همکاری با همکاران در سازمان ملل و دولت‌های ملی برای پشتیبانی فوری و بلندمدت برای پاسخ به بحران درون بحران است: بدترین شیوع ملخ در دهه‌های گذشته. حمایت بانک جهانی به کشاورزان آسیب‌دیده و جوامع روستایی کمک می‌کند تا دسته‌های ملخ را کنترل کنند، در برابر بحران‌های دوگانه کووید ۱۹ و ملخ‌ها مقاومت کنند و پول را به جیب مردم و تجهیزات را به دست کشاورزان برسانند. از جمله از طریق انتقال پول، بسته‌های دانه و علوفه و سایر کانال‌های تامین اجتماعی.
پیشگیری
بانک جهانی متعهد به کمک به کشورها به منظور پیشگیری از ظهور بیماری بعدی و آمادگی بهتر در هنگامی است که خطرات محقق می‌شوند. تجربه بانک جهانی در رابطه با آنفلوآنزای مرغی نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری‌های بین‌بخشی و هماهنگ در زمینه بهداشت انسان، محیط زیست و حیوانات، یک روش مقرون‌به‌صرفه برای مدیریت ریسک‌ها و کنترل بیماری‌ها در منبع است. بیش از ۷۰ درصد بیماری‌های عفونی نوظهور در انسان، منشأ حیوانی دارد. انتقال عوامل بیماری‌زا از حیوانات به انسان، در یک محیط به سرعت در حال تغییر، در حال افزایش است. جنگل‌زدایی، تغییر کاربری زمین و رشد سریع جمعیت از عوامل اصلی این مساله بوده‌اند.
بر اساس اولین بسته تامین مالی کووید ۱۹ گروه بانک جهانی، کشورها می‌توانند در پیشگیری بلندمدت مانند تقویت خدمات دامپزشکی، نظارت بر بیماری‌ها و ایمنی مواد غذایی سرمایه‌گذاری کنند. به عنوان مثال در هند، پروژه واکنش اضطراری و آمادگی سیستم‌های بهداشتی کووید ۱۹، سیستم‌های نظارت بر بیماری در انسان و حیوانات و سیستم‌های اطلاعات سلامت در سراسر کشور را بهبود می‌بخشد. در چین، یک پروژه جدید، سیستم‌های نظارت مبتنی بر ریسک را برای بیماری‌های مشترک انسان و حیوانات و سایر تهدیدهای بهداشتی نوظهور بهبود می‌بخشد. این پروژه، ظرفیت ارزیابی خطر و تشخیص و نظارت بر بیماری‌های انسان، حیوانات و حیات وحش را تقویت کرده و همچنین پروتکل‌های اشتراک‌گذاری اطلاعات بین آژانس‌های مربوطه را بهبود می‌بخشد.
منابع:
۱-https:/ / www.worldbank.org/ en/ topic/ agriculture/ brief/ food-security-and-covid-۱۹
۲-https:/ / www.worldbank.org/ en/ news/ statement/ ۲۰۲۰/ ۰۴/ ۲۱/ joint-statement-on-covid-۱۹-impacts-on-food-security-and-nutrition
