فولاد مبارکه صنعت صنعت‌ساز
نگاهی به مهم‌ترین ابزار توسعه صنعت فولاد
فولاد، ابزار توسعه
یکی از مهم‌ترین ابزار توسعه صنعت «فولاد» است و این صنعت در مباحث کلان اقتصادی به عنوان «مادر صنعت» و «صنعت صنعت‌ساز» مطرح می‌شود. استفاده از فولاد در توسعه صنعت از آن جهت اهمیت دارد که صنایع جنبی و نهایی مصرف‌کننده از آن استفاده می‌کنند. به طور مثال در توسعه زیرساخت‌های اساسی همچون راه‌آهن، پل و جاده، فولاد یک نیاز اساسی است. همچنین در صنایع خودرو، لوازم خانگی و... فولاد پرمصرف‌ترین فلز بوده و حتی در نوسازی و توسعه مسکن به عنوان یکی از اهداف اساسی دولت‌ها، فولاد مهم‌ترین پارامتر تعیین‌کننده است. کشورها برای توسعه صنعتی خود باید یا تولیدکننده یا واردکننده فولاد باشند. اگر به فهرست برترین تولیدکنندگان فولاد دنیا نگاهی بیندازیم، مشخص می‌شود که کشورهای در حال توسعه و دارای رشد اقتصادی بالا همچون چین، هند، روسیه، ترکیه و برزیل، همچنین کشورهای توسعه‌یافته مانند آمریکا، ژاپن، کره جنوبی و آلمان، به این دلیل در زمره برترین تولیدکنندگان قرار گرفته‌اند که یکی از ارکان توسعه صنعت یعنی فولاد را مورد توجه قرار داده‌اند. از این‌رو، تولید فولاد در این کشورها بیش از سایرین بوده است و توسعه این صنعت حتی با وجود دوره‌های رکود اقتصادی در دنیا بی‌وقفه ادامه داشته است. نکته قابل توجه دیگر در مورد تولید فولاد این است که کشورهای پیشرفته علاوه بر تولید فولاد خام که معمولاً مهم‌ترین شاخص برای تولید این محصول در دنیا به شمار می‌رود، به تولید محصولات ویژه و پیشرفته این صنعت توجه کرده‌اند. تولید محصولات ویژه همچون ورق‌های فولادی در اکثر کشورهای پیشرفته در دستور کار قرار داشته و تولیدکنندگان بزرگ این محصولات نیز در همین کشورها فعالیت می‌کنند. ورق‌های فولادی تقریباً در همه صنایع بزرگ و تاثیرگذار همچون نفت، گاز و پتروشیمی، ساختمان‌سازی، خودروسازی، لوازم خانگی و.... کاربرد دارند و باز هم اگر نگاهی به تولیدکنندگان بزرگ خودرو و لوازم خانگی در دنیا بیندازیم، کشورهایی همچون ژاپن، کره جنوبی، آلمان و آمریکا که بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد و ورق فولادی در دنیا هستند، در صدر این فهرست قرار خواهند گرفت.
توسعه صنعت فولاد کشور با تولد فولاد مبارکه
کشور ما پس از انقلاب اسلامی به درستی به اهمیت صنعت فولاد در توسعه صنعتی پی برد و روند احداث کارخانه‌های بزرگ این حوزه را در دستور کار قرار داد. کارخانه‌های فولادی که یکی پس از دیگری در دهه ۷۰ به بهره‌برداری رسیدند و توانستند نقش مهمی در توسعه صنعتی کشور ایفا کنند اما کشور ما تا اواسط دهه ۹۰ یک واردکننده فولاد محسوب می‌شد. چراکه میزان تولید کفاف نیاز و مصرف این فلز استراتژیک را در کشور نمی‌داد. به طوری که در سال ۱۳۹۰ میزان تولید فولاد کشور حدود ۱۰ تا ۱۱ میلیون تن و میزان مصرف نیز ۲۱ میلیون تن بود. بنابراین نیاز به واردات وجود داشت و این اتفاق کشور ما را در زمره بزرگ‌ترین واردکنندگان فولاد دنیا قرار داد اما از آن سال به بعد که طرح‌های توسعه‌ای در صنعت فولاد یکی پس از دیگری به بهره‌برداری و تولید رسیدند، ورق برگشت و علاوه بر اینکه تولید فولاد کشور از ۱۰ میلیون تن به ۳۰ میلیون تن رسید، به دلیل مازاد تولید بر مصرف، ایران به صادرکننده این محصول تبدیل شد. هر چند که از میزان مصرف فولاد کشور طی سال‌های اخیر به دلیل رکود کاسته شده است اما توسعه صنعت فولاد کشور موجب شد تا ضمن برطرف کردن بخش عمده نیاز کشور، محصولات فولاد ایران به اقصی نقاط دنیا صادر شوند.
یکی از شرکت‌هایی که نقش بسیار موثری در توسعه صنعت فولاد کشور و صنایع پس از آن ایفا کرد، شرکت فولاد مبارکه بود که ۲۸ سال پس از بهره‌برداری در سال ۱۳۷۱، توانسته است علاوه بر اینکه خود را به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد و محصولات فولادی در ایران مطرح کند، جایگاه نخست تولیدکننده در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا و بزرگ‌ترین تولیدکننده آهن اسفنجی در جهان را از آن خود سازد. این شرکت با تدوین استراتژی جهان‌شمول، ضمن توسعه فعالیت‌های خود در محل احداث، توانست طرح‌های توسعه‌ای متعددی را در سراسر کشور اجرا و نقش بی‌بدیلی در توسعه صنعت فولاد از ابتدا تا انتهای زنجیره و نیز صنایع مصرف‌کننده ایفا کند. این توسعه از معادن سنگ آهن سنگان در شرقی‌ترین نقطه کشور با احداث بزرگ‌ترین کارخانه‌های فرآوری در شرق کشور تا احداث کارخانه‌های فولادی در استان‌های اصفهان، چهارمحال و بختیاری و هرمزگان انجام شده‌اند.
توجه فولاد مبارکه به تولید محصولات نهایی
نکته قابل اهمیت در مورد فعالیت‌های شرکت فولاد مبارکه، توجه این شرکت به تولید محصولات نهایی و ویژه برای کاربردهای خاص در صنایع مصرف‌کننده و نهایی است. به طوری که عمده فعالیت این شرکت در حوزه ورق فولادی و محصولات دارای اهمیت و ارزش افزوده بالا در صنعت کشور است. فولاد مبارکه بزرگ‌ترین تولیدکننده ورق گرم، ورق سرد و ورق پوشش‌دار شامل گالوانیزه و قلع‌اندود فولادی در کشور محسوب می‌شود و توانسته با توسعه و تنوع محصولات خود، در هر سال نیاز کشور را به این محصول برطرف سازد.
همان‌طور که پیش از این عنوان شد، در سال‌های گذشته کشور ما یکی از واردکنندگان بزرگ محصولات فولادی در دنیا به شمار می‌رفت و از جمله محصولات وارداتی، انواع ورق‌های فولادی بودند اما شرکت فولاد مبارکه که تا سال ۱۳۹۴ بخش عمده‌ای از محصولات خود را صادر می‌کرد، با تغییر استراتژی تامین داخلی به جای صادرات، توانست نیاز صنایع مصرف‌کننده را به ورق فولادی به تدریج برطرف سازد.
فولاد مبارکه علاوه بر اینکه طی ۱۰ سال گذشته تولیدات خود را از پنج میلیون تن به بیش از هفت میلیون تن در سال ۱۳۹۸ افزایش داد، طرح‌های توسعه محصولات نهایی را در واحدهای تابعه به شدت دنبال کرد که یکی از آنها شرکت فولاد هرمزگان بود. این شرکت که در سال ۱۳۹۰ به بهره‌برداری رسید، با تولید بیش از ۵/ ۱میلیون تن اسلب ضمن برطرف کردن نیازهای اساسی کشور به این محصول فولادی، یکی از صادرکنندگان برتر محصولات فولادی کشور بوده و هر سال ارزآوری نسبتاً قابل توجهی برای کشور به ارمغان آورده است.
اما توسعه این شرکت متوقف نخواهد شد و از سوی فولاد مبارکه دنبال می‌شود. هر چند قرار بود ظرفیت تولید این شرکت از یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن در سال به سه میلیون تن افزایش یابد اما به دلیل تحریم‌ها و خارج شدن طرف خارجی از این طرح، قرار است توسعه شرکت فولاد هرمزگان به دو میلیون تن اسلب فولادی انجام شود. علاوه بر این، فولاد هرمزگان طرح تولید ۲/ ۱ میلیون تن ورق عریض فولادی را نیز در دستور کار قرار داده است که نیاز صنایع مصرف‌کننده همچون آب، نفت، گاز و پتروشیمی را به این ورق‌ها برطرف کرده و می‌توان با صادرات این محصولات نیز به ارزش افزوده قابل توجهی دست یافت.
تولید اسلب جهت انتقال نفت و برای صنعت نفت
یکی از اقدامات شگرف و تاثیرگذار فولاد مبارکه که در سطح ملی انجام شد و توانست به نگرانی‌های موجود خاتمه دهد، تولید اسلب مورد نیاز برای صنایع نفت و گاز ترش بود. کشور ما از ابتدای شکل‌گیری صنعت نفت و گاز ناچار به واردات لوله‌های نفت و گاز ترش بوده و این واردات طی سال‌ها انجام می‌شده است. اما با همت شرکت فولاد مبارکه در سال‌های اخیر، دانش فنی تولید اسلب نفت و گاز ترش به دست آمد و سرانجام این شرکت موفق به تولید این محصول در مقیاس تجاری و انبوه شد. به این ترتیب وابستگی کشور به تولید لوله‌های نفت و گاز ترش با تولید اسلب مبارکه به اتمام رسید.
صنایع لوله‌و پروفیل، خودروساز و لوازم خانگی با افزایش تولید فولاد مبارکه در سال‌های اخیر تقریباً از واردات بی‌نیاز شدند و تولید ورق‌های خودرویی در شرکت‌های تابعه فولاد مبارکه در دستور کار قرار دارد. در همین حال تولید ورق لوازم خانگی نیز افزایش یافته و بخش عمده تقاضاها در این صنعت نیز از سوی مبارکه پاسخ داده شده‌اند. فولاد مبارکه با طرح توسعه نورد شماره ۲ خود که قرار است ۲/ ۴ میلیون تن ظرفیت داشته باشد، قادر خواهد بود به میزان قابل توجهی ظرفیت تولید ورق فولادی کشور را اضافه کند و ضمن ایجاد ارزش افزوده در صنعت فولاد کشور، نیازهای باقی‌مانده به انواع ورق‌های فولادی به ویژه صنعت لوله و پروفیل را پاسخ دهد. توسعه صنعت فولاد کشور تنها با توسعه صنایع پایین‌دستی امکان‌پذیر است و این مهم در فولاد مبارکه و شرکت‌های تابعه آن دنبال می‌شود.
