کهکشان فولادی
فولاد مبارکه چه مسیری را پیش‌رو دارد؟
اکنون فولاد مبارکه در امتداد مسیری گام برمی‌دارد که نه‌تنها جایگاه ایران را در فهرست بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد دنیا قرار می‌دهد؛ بلکه آن را به باشگاهی از تولیدکنندگان دنیا وارد می‌کند که هر کس توان و دانش آن را در دنیا ندارد.
واقعیت آن است که صنعت فولاد ایران ظرف سال‌های گذشته آنقدر رشد کرده و به بالندگی رسیده است که صدای قدم‌هایش در گوش تحریم‌کنندگان طنین‌انداز شده و توانسته نوایی را ساز کند که آوازه‌اش زنگ خطری را در گوش دشمنان به صدا درآورد. یعنی اگر نفت ایران تحریم شد، صنایع معدنی و از جمله صنعت فولادش، در مقابل بدخواهان قد علم می‌کند و نه‌تنها تولید و اشتغال را همچنان زنده نگه می‌دارد، بلکه روند توسعه را نیز با قدرت و قوت پیش می‌برد، تا نیازهای داخلی ایران در بخش‌های مختلف تولیدی و صنعتی را برآورده ساخته و با درآمدهای ارزی، نیازهای کشور را برطرف کند؛ به همین دلیل است که بسیاری از شرکت‌های فولادی در فهرست چندین و چندباره تحریم‌ها قرار گرفتند تا نتوانند نقش‌آفرینی جدی در اقتصاد ایران داشته باشند.
نکته حائز اهمیت آن است که روند توسعه ظرف همین سالی که سخت‌ترین تحریم‌ها با سخت‌ترین بیماری قرن در هم آمیخته شده است، باز هم متوقف نشده و رشدهایی به ثبت رسیده است که شاید در شرایط این چنینی، در سایر کشورهای دنیا باورکردنی نباشد؛ به خصوص اینکه این افزایش‌ها صرفاً با اتکا به توان داخلی و خودباوری ملی رخ داده است.
در این مسیر فولاد مبارکه یکی از واحدهای فولادی سرآمد است که توانسته ظرف سال‌های گذشته علاوه بر اینکه نماد خودباوری در صنعت فولاد کشور باشد و گام‌های هدفمندی را در سال‌های پیش‌رو بردارد تا علاوه بر اینکه بقای خود را تضمین می‌کند، رشد و نمو خود را نیز به نوعی ادامه دهد که گام‌های ترقی را یکی پس از دیگری سپری کند.
در این مسیر البته پروژه‌هایی تعریف شده است که نشان از نوع نگاهی دارد که فولاد مبارکه اول برای اعتلای صنعت فولاد کشور و دوم برای کارگران، سهامداران و مدیران ترسیم کرده است تا در نهایت این گام‌های هدفمند، ظرفیت فولاد مبارکه را به ۳/ ۱۰ میلیون‌تن فولاد خام برساند و آن را به بزرگ‌ترین تولیدکننده ورق‌های فولادی تخت در خاورمیانه و شمال آفریقا با سهم بیش از ۵۰ درصد در میان شرکت‌های بزرگ فولادسازی کشور و سهم ۲۰درصدی در منطقه منا تبدیل کند.
آمارهای عملکرد شرکت فولاد مبارکه حکایت از آن دارد که هم‌اکنون ارزش بازار شرکت فولاد مبارکه بیش از ۳۰۰ هزار میلیارد تومان بوده و در عین حال سهم یک‌درصدی در تولید ناخالص داخلی، سهم پنج‌درصدی در تولید ناخالص داخلی بخش صنعت را به خود اختصاص داده است، ضمن اینکه همه این شاخص‌ها منجر به اشتغالزایی برای ۳۵۰ هزار نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم شده است.
از سوی دیگر، اکنون فولاد مبارکه تنها شرکت فولادی است که زنجیره کامل تولید فولاد از معدن سنگ آهن تا نورد گرم و سرد را در اختیار داشته و برای توسعه آن تمام تلاش خود را طی سال‌های گذشته به کار بسته است. نکته حائز اهمیت آن است که این زنجیره، تولید بخش‌های مختلف را به گونه‌ای متوازن رقم زده و هم‌اکنون ظرفیت تولید گندله‌سازی به ۵/ ۱۲ میلیون‌تن، احیای مستقیم ۱۲ میلیون‌تن، فولادسازی ۳/ ۱۰ میلیون‌تن، ریخته‌گری ۳/ ۱۰ میلیون‌تن، نوردگرم ۵/ ۶ میلیون‌تن و نورد سرد ۲ میلیون‌تن است؛ ضمن اینکه میزان رشد تولید گندله در فولاد مبارکه و سنگان در سال ۹۹ به هفت میلیون‌تن رسیده که نسبت به سال ۹۸ از رشد ۱۸درصدی برخوردار بوده است.
از سوی دیگر در بخش آهن اسفنجی نیز فولاد مبارکه توانسته به تولید هفت میلیون و ۸۰۰ هزار‌تنی دست یابد که رشد ۱۳درصدی را نشان می‌دهد؛ همچنین تولید تختال نیز در فولاد مبارکه و هرمزگان با رشد هفت‌درصدی به حدود ۷۰۰۰ تن رسیده است. اما این همه داستان فولاد مبارکه نیست؛ بلکه نقشه راهی که برای توسعه ظرفیت فولاد مبارکه در نظر گرفته شده نیز، خود گویای امید به آینده و فرآیندهای روبه‌رشدی است که قرار است ظرفیت فولاد مبارکه را در سال ۱۴۰۴ به ۲۵ میلیون‌تن برساند که از طریق مشارکت و احداث واحدهای فولادسازی محقق خواهد شد؛ اما پیش از آن نیز روند رو به رشد پلکانی طراحی شده که بر اساس آن، در سال ۱۳۹۹ معادل ۱/ ۱۱ میلیون‌تن، در سال ۱۴۰۱ معادل ۱۵ میلیون‌تن و در سال ۱۴۰۲ معادل ۱۸ میلیون‌تن تولید رشد کرده و ظرفیت آن افزایش می‌یابد.
در این میان مهم‌ترین پروژه‌هایی که شرکت فولاد مبارکه در آینده برای خود طراحی کرده، پروژه نورد گرم ۲ است که تکمیل زنجیره تولید تا ۲/ ۷ میلیون‌تن را در دستور کار قرار می‌دهد و تا سال ۱۴۰۲ راه‌اندازی می‌شود که بر اساس آن میزان اشتغالزایی هزار نفر مستقیم و ۱۰ هزار نفر به صورت غیرمستقیم را در دستور کار دارد؛ این در حالی است که احداث واحد تولید کنسانتره سنگ آهن شرکت صنایع معدنی فولاد سنگان به میزان پنج میلیون‌تن نیز در دستور کار قرار دارد که برای ۴۸۰ نفر به صورت مستقیم و ۱۳ هزار نفر به صورت غیرمستقیم اشتغالزایی خواهد کرد.
همچنین فولادسازی و ریخته‌گری تختال شرکت فولاد سفیددشت چهارمحال و بختیاری تا سال ۱۴۰۰ قرار است با ۸/ ۰ میلیون‌تن تختال به بهره‌برداری برسد که برای چهار هزار نفر به صورت مستقیم و هشت هزار نفر به صورت غیرمستقیم اشتغالزایی خواهد داشت؛ ضمن اینکه پروژه افزایش ظرفیت زیرسقف از ۵/ ۱ میلیون‌تن به دو میلیون‌تن تختال فولاد هرمزگان نیز در سال ۱۴۰۳ به بهره‌برداری خواهد رسید و در کنار آن، پروژه احداث کارخانه تولید ورق عریض شرکت فولاد هرمزگان نیز قرار است به ظرفیت ۲/ ۱ میلیون‌تن بیلت در سال ۱۴۰۳ به بهره‌برداری برسد.
احداث واحد فولادسازی و ریخته‌گری بیلت مجتمع فولاد زاگرس اندیمشک به ظرفیت ۴/ ۰ میلیون‌تن بیلت نیز قرار است تا سال ۱۴۰۱ در دستور کار قرار بگیرد.
در نهایت، طرح توسعه شرکت فولاد امیرکبیر کاشان در فاز اول برنامه‌ریزی شده است که برای هزار نفر به صورت غیرمستقیم و برای ۸۰ نفر به صورت مستقیم اشتغالزایی خواهد کرد. پس کارنامه فولاد مبارکه از امسال تا سال ۱۴۰۳ هفت پروژه به ارزش ریالی ۱۸ هزار و ۵۳۴ میلیارد ریال و ۷۸۶ میلیون یورو را در خود جای داده است.
در این میان آن‌گونه که معاونان شرکت فولاد مبارکه می‌گویند، طرح تحول دیجیتال نیز از جمله طرح‌هایی است که اجرای آن از سوی فولاد مبارکه طراحی شده تا بتوان این شرکت را همگام با پیشرفت‌های روز تکنولوژی دنیا پیش برد و از گردونه رقابت خارج نشود.
شرکت فولاد مبارکه، بر اساس تغییر نیاز بازار و به‌منظور پاسخگویی حداکثری و افزایش تنوع محصول، در زمینه‌های جدیدی مانند تولید محصولات لوازم خانگی شروع به فعالیت کرده و در این خصوص، نصب و راه‌اندازی خط تکمیلی ورق رنگی را در دستور کار دارد و از آنجا که حفاظت از محیط‌زیست در این شرکت از اهمیت بسیاری برخوردار است، با راه‌اندازی و بهره‌برداری از کوتینگ کابین در خط رنگی، موجب بهبود عملکرد زیست‌محیطی و افزایش سرعت خط شده است.
این شرکت در راستای افزایش بهره‌برداری از ظرفیت‌های تولید انواع ورق‌های گالوانیزه و قلع‌اندود، دو استراتژی را در پیش گرفته است؛ به نحوی که به‌روزرسانی و توسعه خطوط سیکل تولید محصول گالوانیزه به‌منظور تولید محصولات جدید متناسب با تغییر نیاز بازار (برای نمونه، تغییر نیاز مصرفی صنایع خودرو از محصولات سرد به محصولات گالوانیزه خاص) و افزایش کیفیت محصولات قلع‌اندود به‌منظور تامین مواد بسته‌بندی صنایع غذایی را طراحی کرده و در مرحله اول، افزایش تولید چرخه گالوانیزه و قلع‌اندود (امکان‌سنجی افزایش سرعت و تدوین نقشه دانشی تجهیزات خطوط تولید) را در دستور اجرا دارد.
به باور مدیران شرکت فولاد مبارکه، سیاستگذاری مناسب، شاه‌کلید رفع موانع تولید است؛ چراکه شرکت‌های معدنی در دهه گذشته، با ورود به حوزه فولادسازی، باعث از بین رفتن توازن جریان مواد در زنجیره فولاد کشور شده‌اند؛ اما با تدابیر شرکت فولاد مبارکه اصفهان در زمینه سرمایه‌گذاری در معادن و تکمیل زنجیره تامین در داخل گروه، نیازهای معدنی تا حدی مرتفع شد، اما خام‌فروشی‌های اخیر، به دلیل ارزآوری زیاد برای شرکت‌های بالادستی، مشکلاتی برای این شرکت ایجاد کرده است.
وضع تعرفه واردات بر محصولات قابل‌تولید در داخل، بومی‌سازی، حمایت از صنایع پایین‌دستی و توسعه آنها، تامین منابع مالی مورد نیاز صنایع مرتبط، تسهیل فروش محصولات فولادی در بازار و تسهیل صادرات تولیدات مازاد بر نیاز داخل از جمله سیاست‌هایی است که می‌تواند افزایش نرخ بهره‌برداری از حداکثر ظرفیت تولید را در پی داشته باشد؛ اما از آنجا که ایران بزرگ‌ترین فولادساز منطقه خاورمیانه محسوب می‌شود، عدم دستیابی به صادرات ۲۱ میلیون‌تن فولاد، که در طرح جامع فولاد در افق چشم‌انداز ۱۴۰۴ نیز عنوان شده است، موجب از دست دادن بازارهای جهانی، به‌خصوص منطقه خاورمیانه خواهد شد و این از دست دادن بازار برای گروه فولاد مبارکه، که بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد کشور است، صدمات جبران‌ناپذیری در پی خواهد داشت.
