بزرگ شدن غول فولاد
غول چگونه به دنیا آمد؟
تولد فولاد مبارکه اصفهان و دوران ساخت
پس از انقلاب اسلامی، تصمیم گرفته شد مجتمع فولادی به صورت متمرکز برای تامین فولاد کشور در مرکز کشور تاسیس شود و عملیات ساخت فولاد مبارکه اصفهان در سال ۱۳۶۰ همزمان با جنگ تحمیلی آغاز و مهندس محمدحسین عرفانیان به عنوان مجری طرح و اولین مدیرعامل شرکت منصوب شد. مشکلات جنگ، نوپا بودن نهادهای پس از انقلاب، عدم بلوغ قوانین، نبود نیروی متخصص کافی و ضعف زیرساخت‌ها را می‌توان از جمله مشکلات در آغاز راه دانست. زیرساخت‌های کشور در بسیاری از جنبه‌ها همچون انتقال انرژی، حمل‌ونقل، پیمانکاران و... دچار ضعف اساسی بودند.
مجریان طرح با همکاری «وزارت معادن و فلزات» وقت قوانینی را در مجلس به تصویب رساندند که به موجب آن کمک زیادی به پیشرفت ساخت کارخانه شد. هر دو این قوانین در سال ۱۳۶۱ به تصویب مجلس رسیدند که اولی، طرح ساخت فولاد مبارکه را معاف از حقوق گمرکی و سود بازرگانی می‌کرد و دومی ماده‌واحده‌ای بود که بودجه‌های مصوب طرح ساخت را تا زمان بهره‌برداری از قانون محاسبات عمومی مستثنی می‌کرد و قانونگذار تنها مجریان را مکلف به ارائه گزارش‌ها می‌کرد.
عملیات ساخت در زمینی به مساحت ۳۵ کیلومترمربع در ۶۵کیلومتری جنوب غرب اصفهان در منطقه دشت مبارکه آغاز شد. پس از نصب تجهیزات آنچه بیش از همه اهمیت داشت، نیروی انسانی و آموزش آنها و همچنین اهداف، برنامه‌ها و روش کار سازمان بود.
تقریباً از اواخر سال ۱۳۶۴ برخی اقدامات مرتبط با آموزش نیروی انسانی در خرید دستگاه‌ها آغاز شد، اما کار تخصصی آموزش‌ها و برنامه‌ریزی‌ها از سال ۱۳۶۸ کلید خورد. مهندس عرفانیان مدیرعامل وقت فولاد تاکید داشت که این کارخانه آخرین کارخانه فولادی است که تجهیزات آن از خارج خریداری می‌شود. از سال ۱۳۶۸ تا اواخر سال ۱۳۷۲ که سال بهره‌برداری از شرکت بود، بنیانگذاران شرکت اقدام به برنامه‌ریزی و تکمیل آموزش‌ها کردند.
برنامه‌ای برای فردا
از همان سال‌ها و در پایه‌گذاری سیستم‌های سازمان، بنیانگذاران شرکتی جهان‌تراز را برای فولاد مبارکه در نظر داشتند که استانداردهای لازم بین‌المللی را دارا باشد و بتواند یکی از نمادهای توسعه صنعتی نمونه در کشور باشد. به همین منظور دو سند سطح کلان شرکت به نام‌های General Structure و Master PLAN با حضور مهندسان ایرانی و ایتالیایی نوشته شد که به منزله قانون اساسی شرکت بود. پس از آن سند Detail Design شامل منطق کسب‌وکار، کلیه برنامه‌های کاری و دستورالعمل‌ها تدوین شد. پس از تدوین تمامی فرآیندها، شرکت اقدام به پایه‌گذاری سیستم اطلاعات مدیریت IMS کرد که در زمان خود موجب مزیت‌های ویژه‌ای برای سازمان شد. برنامه اولیه در مهرماه ۱۳۷۰ آماده شد که به‌طور مداوم مورد بازیابی قرار گرفته است.
از نخستین کلاف فولاد
سال ۱۳۷۰ از نقاط عطف حیات شرکت فولاد مبارکه است. در این سال شرکت کار خود را با ظرفیت اسمی ۴/ ۲ میلیون تن محصولات فولادی تخت به صورت کلاف ورق گرم و سرد نورد‌شده و نصب اولین کوره قوس الکتریکی در مهرماه آن سال آغاز کرد. در همین سال اولین تجربه ذوب فولاد نیز صورت پذیرفت.
از همان ابتدا رویکرد شرکت بر افزایش ظرفیت تولید و بهبود مستمر در سیستم‌ها و فرآیندها بود. در مهرماه ۱۳۷۱ آخرین خط نورد سرد شرکت در طرح اولیه نیز راه‌اندازی شد. سازمان در سال ۱۳۷۲ دست به فعالیت‌هایی چون اخذ استاندارد کیفیت برای محصولات خود، پایه‌گذاری سیستم تضمین کیفیت، تعریف ساختار پروژه‌های بهبود مستمر و پایه‌گذاری نظام پیشنهادها زد و در ۲۳ دی‌ماه سال ۱۳۷۲ شرکت فولاد مبارکه اصفهان به دست رئیس‌جمهور وقت، مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی به بهره‌برداری رسمی رسید. یکی از عوامل موفقیت شرکت، ثبات مدیریتی بود. محمدحسین عرفانیان به عنوان اولین مدیرعامل شرکت به مدت ۱۳ سال، در کل دوران ساخت شرکت در سمت خود تکیه داشت. دو عامل دیگر یعنی پرهیز از جو سیاسی و ایجاد جو همدلی در سازمان و حمایت‌های هدفمند و شایسته دولت نیز در ساخت این مجتمع عظیم موثر بوده است. جهت‌گیری استراتژیک شرکت در این دوره تمرکز بر راه‌اندازی خطوط تولید بوده است.
تحول در فولاد
بهره‌برداری و رشد سازمان از سال ۱۳۷۳ آغاز شد. در این سال مهندس احمدعلی هراتی‌نیک سکان فولاد را در دستان خویش گرفت. تاکید مدیرعامل جدید بر کرامت انسانی و آموزش بود. با آنکه شرکت کار خود را به‌طور رسمی در سال ۱۳۷۳ آغاز کرده بود، اما از همان ابتدا طرح‌های توسعه را در برنامه کار خود داشت.
چنان‌که در سال ۱۳۷۴ با اجرای طرح‌های توسعه‌ای از فرآیند تولید میدرکس ۶۰۰ هزارتنی بیش از ۹۰۰ هزار تن و از گندله‌سازی ۵/ ۴ میلیون‌تنی بدون اضافه کردن تجهیزات جدید بیش از ۵/ ۷ میلیون تن بهره‌برداری شد.
ایجاد نگرش و ساختارکیفیت به‌طور تخصصی حاصل این دوران است. در سال ۱۳۷۵ بازنگری فرآیندها برای انطباق با الگوی استاندارد ایزو ۹۰۰۱ آغاز شد. شرکت در این سال‌ها حلقه‌های کنترل کیفیت را پایه‌گذاری و نگرش الگوهای کیفیت جامع و مشتری‌مداری را ترویج می‌کرد.
ساختار مدیریت تحقیق و توسعه و نظام مدیریت محیط‌زیست در این سال پایه‌گذاری شد و سال بعد شرکت توانست بر اساس استانداردهای ایزو ۱۴۰۰۱ گواهینامه زیست‌محیطی خود را دریافت کند.
در سال ۱۳۷۸ کمیته عالی تحول و زیرکمیته‌های تخصصی آن تشکیل شد. این کمیته عهده‌دار شناسایی، ایجاد و مدیریت تحول شرکت شد. از اولین دستاوردهای این کمیته در سال ۱۳۷۸ می‌توان از تدوین ارزش‌های سازمان بر اساس بهینه‌کاوی و استقرار سیستم مدیریت یکپارچه یا IMS نام برد.
پیش به سوی بازار
در اوایل سال ۱۳۷۹ دکتر محمود اسلامیان عهده‌دار مدیریت شرکت شد. چشم‌انداز شرکت در این دوره حضور موفق در بازار داخلی و بین‌المللی به عنوان سازمان پیشتاز در کیفیت، فناوری، تولید اقتصادی و توسعه پایدار بوده است. در همان سال تمامی مواد اولیه مورد نیاز تولید شرکت از داخل شرکت تامین شد و در مجموع مواد و قطعات داخلی به ۸۰ درصد رسید. یکی از افتخارات شرکت در آن سال انتخاب به عنوان صادرکننده نمونه کشور بود. آمار سال ۱۳۸۰ نشان از صادرات شرکت به ۳۰ کشور جهان دارد. همان سال شرکت تولید سه میلیون‌تنی خود را جشن گرفت.
در این زمان سقوط بی‌سابقه قیمت‌های فولاد در جهان موجب شده بود که فولادسازان جهان با رکود شدیدی روبه‌رو شوند و قیمت‌ها به‌طور بی‌سابقه‌ای سقوط کند. در همین حال کشورها برای حمایت از تولیدات داخلی خود تعرفه‌های سنگینی برای ورود این محصولات و حمایت از تولیدات داخل خود وضع کردند.
این رکود عظیم به گونه‌ای بود که فولادسازان جهان از آن دوره به عنوان دره مرگ فولاد یاد می‌کنند. در همین زمان در حالی که انبارهای شرکت مملو از محصول بود به علت عدم وضع تعرفه واردات در کشور، هجوم واردات به داخل کشور آغاز شده بود و رایزنی‌های شرکت با دولت وقت برای وضع تعرفه نیز بدون نتیجه مانده بود، به گونه‌ای که شرکت به سمت زیاندهی حرکت می‌کرد.
این مساله در بازدید مقام معظم رهبری با ایشان در میان گذاشته شد و در کمتر از ده روز تعرفه‌هایی برای واردات فولاد مصوب و مساله حل شد و شرکت در آن سال که برای زیاندهی آماده می‌شد در حدود ۲۵۰ میلیارد تومان سوددهی داشت.
در سال ۱۳۸۱ شرکت موفق به دریافت استاندارد بهداشت و ایمنی حرفه‌ای OHSAS۱۸۰۰۱ شد. افتخار دیگر در این سال رسیدن به مقام بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد خاورمیانه بود. همچنین در این سال دومین خط نورد سرد شرکت راه‌اندازی شد. در سال ۱۳۸۲ شرکت اقدام به توسعه محصول و تولید ورق‌های رنگی فولادی در کشور کرد و مقام اول جایزه ملی کیفیت را به دست آورد و به خاطر تعهد به تعالی، مشتری‌مداری داخلی و مدیریت کیفیت مورد تقدیر قرار گرفت.
در سال ۱۳۸۴ شرکت برای اولین‌بار توانست جایزه بلورین ملی بهره‌وری و تعالی سازمانی را دریافت کند. تولید شرکت از مرز چهار میلیون تن گذشت که نقطه عطفی در صنعت فولاد کشور بود و شرکت با طرح‌های توسعه خود برای اولین‌بار فولادهای الکتریکی غیرجهت‌دار و میکروآلیاژی را به تولید رساند. واحد جدید اسیدشویی راه‌اندازی شد و تولید ورق گالوانیزه به میزان ۲۰ درصد افزایش پیدا کرد.
در این دوره، شرکت به سمت مسوولیت‌های اجتماعی گرایش پیدا کرد. شرکت در سال ۱۳۷۹، باشگاه ورزشی سپاهان را از کارخانه سیمان سپاهان خریداری کرده بود. در حوزه مسائل زیست‌محیطی نیز، در سال ۱۳۸۰، حدود دویست طرح زیست‌محیطی پیاده شد. نتایج این طرح‌ها، برگزیده صنعت سبز کشور در سال ۱۳۷۹، تندیس سازمان سبز در سال ۱۳۸۲ و تندیس بلورین اقتصاد سبز در سال ۱۳۸۴ بود.
فولاد در راه رشد
مرحوم مهندس محمد رجایی در اوایل سال ۱۳۸۵، سکان فولاد را در دست گرفت. در این دوره شرکت فولاد مبارکه علاوه بر تاکیدات دوره قبل، طرح تعالی خود را به تدریج تکمیل کرد. فرهنگ مشارکتی در کار، تاکید بر تعامل بیشتر با تامین‌کنندگان به عنوان شرکا و همکاران شرکت، اجرای استانداردهای توسعه منابع انسانی و تاکید بر ارتباط بیشتر با مشتری و مسوولیت‌های اجتماعی از جمله برنامه‌های این دوره است.
در سال ۱۳۸۵، برنامه‌ریزی استراتژیک و بلندمدت شرکت شکل مدون‌تری به خود گرفت. سازمان برای چهارمین سال پیاپی به بالاترین نشان ملی کیفیت دست یافت و مقام اول جایزه ملی بهره‌وری را از آن خود کرد. صادرات محصولات از مرز یک میلیون تن در سال گذشت. علاوه بر این، واحد فولادسازی سبا خریداری و با شرکت فولاد مبارکه اصفهان ادغام شد.
در این دوره، رفته‌رفته شرکت محصولات خود را با محصولات اروپایی منطبق می‌کرد. بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی، در مرحله اول دستور واگذاری ۴۰ درصد سهام شرکت ابلاغ شد و باشگاه فولاد مبارکه سپاهان به پرافتخارترین مقام در طول حیات خود دست یافت و در مسابقات لیگ قهرمانان آسیا عنوان نایب قهرمانی را از آن خود کرد.
سال ۱۳۸۷، با رویکرد تولید اقتصادی، مدیریت صحیح بر کاهش مصرف، کنترل هزینه‌ها و افزایش تولید و بهبود مستمر آغاز شد. تولید از مرز پنج میلیون تن عبور کرد و مواردی چون کاهش مصرف الکترود گرافیتی صرفه‌جویی به میزان یک میلیارد تومان در سال را برای سازمان به ارمغان آورد. در این سال صنعتگران شرکت موفق به بومی‌سازی تکنولوژی ساخت لوله‌های تشعشعی کوره‌های آنیل پیوسته شدند و سازمان در گامی دیگر برای رسیدن به اوج بهره‌وری و تعالی سازمانی، برای اولین‌بار در سطح کشور موفق به دریافت تندیس سیمین جایزه ملی بهره‌وری و تعالی سازمانی شد.
شرکت که از سال پیش تاکید بر کاهش هزینه‌ها را آغاز کرده بود، در سال ۱۳۸۸ همگام با سال اصلاح الگوی مصرف با تاکید بر بومی‌سازی کاهش هزینه‌ها را پیگیری کرد و جایزه نوآوری و بومی‌سازی کشور را به خانه خود برد و علاوه بر این توانست برای سال دوم تندیس سیمین جایزه ملی تعالی سازمانی را از آن خود سازد. پایه‌گذاری سیستم‌های مدیریت دانش و نظام جامع عملکرد نیز از دستاوردهای ویژه در این سال است.
در سال ۱۳۸۹ شرکت به قصد افزایش تولید به میزان هفت میلیون تن اقدام به خرید فولاد هرمزگان کرد و این واحد را به زیرمجموعه‌های خود افزود. از اهم افتخارات شرکت در آن سال می‌توان به دریافت لوح سیمین تعالی برای سومین سال متوالی، برند برتر ایران در میان صد برند، لوح شرکت برتر بومی‌سازی و خودکفایی، تندیس زرین اشتغال‌زایی و شرکت برتر در زمینه حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان اشاره کرد. سهام شرکت نیز برای اولین‌بار در بازار بورس عرضه شد.
فولاد مبارکه اصفهان بر فراز سکوی تعالی
در اواسط سال ۱۳۸۹ هدایت شرکت فولاد مبارکه به دکتر محمدمسعود سمیعی‌نژاد سپرده شد و شرکت به موجب سیستم‌های خود در روندی باثبات راه خود را ادامه داد. در سال ۱۳۹۰ روند حرکت به سوی تعالی همچنان ادامه داشت و سیستم مدیریت شرکت تکامل یافت و جایزه سازمان دانشی برتر در ایران یا MAKE به فولاد رسید.
سال ۱۳۹۱ را می‌توان از فرخنده‌ترین سال‌های تاریخ شرکت دانست. فولاد مبارکه در این سال موفق به دریافت تندیس زرین جایزه ملی تعالی سازمانی شد و بر سکوی اول تعالی کشور به عنوان نخستین دارنده این عنوان ایستاد.
شرکت در این سال جایزه مدیریت دانش را نیز دریافت کرد، ۴۶ درصد از سهم بازار داخلی در تصاحب شرکت است و شرکت همچنان بومی‌سازی، طرح‌های توسعه و کاهش هزینه‌ها را در راس کار خود دارد.
در سال ۱۳۹۲ مهندس بهرام سبحانی بر مسند مدیریت فولاد مبارکه تکیه زد، شرکت با تولید ۹/ ۴ میلیون تن تولید حدود ۵۰ درصد سهم بازار را در اختیار خود گرفت و روند سال‌های گذشته در زمینه بومی‌سازی همچنان ادامه پیدا کرد. برای مثال بومی‌سازی مخازن اکسیژن تحت فشار در این سال توانست موجب صرفه‌جویی یک میلیون‌دلاری برای شرکت شود. احداث عملیات تصفیه‌خانه و اجرای شبکه
فاضلاب شهرستان‌های مبارکه و بخشی از لنجان که علاوه بر ایجاد منافع عظیم اجتماعی در جامعه محلی به شرکت امکان می‌دهد تا از پساب‌های فاضلاب آب مورد نظر خود را تامین کند و به این ترتیب از منابع دیگر بی‌نیاز شود؛ در این سال آغاز به کار کرد.
در این دوره برنامه‌ریزی استراتژیک سازمان متحول شد. جهت‌گیری استراتژیک سازمان در این دوره را می‌توان حفظ سهم بازار با تاکید بر تولید رقابتی، افزایش تدریجی تولید محصولات ویژه، مدیریت اثربخش هزینه‌ها، توسعه ظرفیت‌های جدید و بومی‌سازی دانست.
در مهرماه ۱۳۹۷ مهندس حمیدرضا عظیمیان به مدیریت فولاد مبارکه منصوب شد. ماموریت شرکت در این دوره،
شهروند شرکتی مسوولیت‌پذیر، برای خلق آینده بهتر است و چشم‌انداز شرکت الگوی ملی بنگاهداری و حفظ جایگاه برتر در صنعت فولاد کشور با تمرکز بر توسعه تکنولوژی و زنجیره تولید متوازن است.
