شاهراه صادرات
فعالیت سازنده منطقه آزاد تجاری-صنعتی ارس در بحران کرونا
منطقه آزاد ارس کجاست
منطقه آزاد ارس با وسعت ۷۲ هزار هکتار در چهار بخش منفصل با مرکزیت جلفا در شمال غرب ایران واقع شده و در حاشیه رود ارس قرار گرفته است. رود ارس، مرز ایران را با کشورهای جمهوری آذربایجان، جمهوری خودمختار نخجوان و ارمنستان تشکیل می‌دهد. این منطقه تجاری-صنعتی در ۱۳۷ کیلومتری تبریز -که به عنوان قطب‌های عمده دانشگاهی و صنعتی ایران و دومین شهر صنعتی ایران شناخته می‌شود- واقع شده است. منطقه آزاد ارس، حتی در اثنای مشکلات کرونایی و تحریم‌های اقتصادی نیز توانست افزایش سرمایه‌گذاری‌ها و صادرات را به ثبت برساند، منطقه‌ای که شاید موقعیت ژئوپولتیک آن در مجاورت دو کشور ارمنستان و آذربایجان آن را دارای اهمیت ویژه‌ای می‌کند. نام منطقه آزاد ارس را باید در کنار گذاشت که نقش ویژه‌ای در سهم صادرات ایران به دیگر کشورها بازی می‌کند. همچنین سرمایه‌گذاری‌ها در ارس نیز وضعیت خوبی دارد و سازمان منطقه آزاد ارس حمایت از مشاغل دانش‌بنیان، افزایش صادرات و سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی را در اولویت خود دارد. درباره ویژگی‌های منطقه آزاد ارس، مدیرعامل منطقه معتقد است: منطقه آزاد ارس در نقطه کانونی مسیرهای مهم داخلی و خارجی قرار گرفته و دارای موقعیت ژئواستراتژیک بسیار مهمی است. گذشته این منطقه با مسیر بین‌المللی جاده ابریشم تعریف می‌شود و آینده آن نیز در پرتو ظرفیت‌های متنوع صنعتی، کشاورزی، تجاری، شرکت‌های دانش‌بنیان و بخش گردشگری جذاب منطقه بی‌شک همچون گذشته درخشان خواهد بود. سازمان منطقه آزاد ارس با اشراف داشتن بر ظرفیت‌های منحصربه‌فرد این منطقه در تلاش است تا منطبق بر اسناد بالادستی منطقه‌ای و ملی و با بهره‌گیری متناسب از جدیدترین روش‌های موجود در حوزه مدیریت بهینه فرآیندهای ساماندهی طرح‌های اقتصادی، جریان توسعه را با همکاری بخش خصوصی قدرتمند و متعهد منطقه با بیشترین سرعت پیش ببرد. محسن نریمان افزوده است: هدف اساسی ما اعتلای روزافزون ایران و نیز بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت‌های ناب و ویژه اقتصادی منطقه آزاد ارس در قالب اقتصاد دانش‌بنیان و مبتنی بر بهینه‌سازی فرآیندهای کلان اقتصادی، اداری، فناوری و نیروی انسانی متخصص است و بزرگ‌ترین شرکای ما در این مسیر، فعالان اقتصادی داخلی و خارجی علاقه‌مند به کار و موفقیت هستند.
مزایای سرمایه‌گذاری در ارس
برای سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد ارس نیز مزایایی وجود دارد. این مزایا، عبارت‌اند از موقعیت جغرافیایی مناسب، زیرساخت‌های مناسب و طرح‌های تفصیلی آماده در حوزه‌های مختلف. آب و هوای معتدل کوهستانی، نزدیکی به بازار ۴۰۰میلیونی کشورهای CIS، قرارگیری در درون بازار ۱۰میلیونی شمال غرب ایران و قرارگیری در مرزهای سه کشور آذربایجان، ارمنستان و نخجوان از جمله مزایای جغرافیایی منطقه آزاد ارس هستند. همچنین فراوانی انرژی‌های برق و گاز، خطوط پرسرعت مخابراتی، آب فراوان رود ارس، سدهای ارس، خداآفرین، گلفرج و گردیان زیرساخت‌های مناسبی را برای این منطقه فراهم کرده‌اند.
علاوه بر این، اراضی و طرح‌های آماده برای سرمایه‌گذاری در کاربری‌های مختلف صنعتی، کشاورزی، گردشگری، علمی و فناوری و ترانزیت هم وجود دارد. مزیت‌های موجود دراین زمینه عبارت‌اند از: دشت‌های وسیع کشاورزی گردیان، گلفرج، خداآفرین و قلی بیگلو شهرک‌های صنعتی ۱۳۵هکتاری و ۲۶۰هکتاری صنایع پاک و سایت صنایع سنگین اراضی اطراف بزرگراه گردشگری سوله‌ها و سالن‌های آماده پاساژ صنعتی صنایع کوچک ۴۳طرح و پروژه مطالعه‌شده اولویت‌دار آماده سرمایه‌گذاری.
پتانسیل‌های گردشگری و فرهنگی
در این منطقه پتانسیل‌های گردشگری و فرهنگی هم وجود دارد. این پتانسیل‌ها عبارت‌اند از: آثار هزاران‌ساله تاریخی ادیان مختلف، ژئوپارک ارس و جاذبه‌های زیبای طبیعی، بازدید سالانه بیش از پنج میلیون گردشگر (فرهنگی، سلامت، تجاری و تفریحی) از منطقه، آداب و رسوم و صنایع دستی متفاوت با سایر نقاط ایران، دانشگاه فعال معتبر ایرانی با بیش از پنج هزار دانشجوی ایرانی و غیرایرانی در مقاطع فوق‌لیسانس و دکترا در شاخه‌های علوم پزشکی، علوم انسانی و مهندسی.
حرکت به سمت کشت گلخانه‌ای در ارس
بخش کشاورزی ارس در کنار بخش صنعت، همچنان به روند رو به رشد خود ادامه می‌دهد. به‌خصوص در حوزه گلخانه‌ای شاهد این هستیم که منطقه آزاد ارس به قطب گلخانه‌داری هیدروپونیک کشور تبدیل شده است. وجود آب کافی و شرایط آب و هوایی این اجازه را به ارس می‌دهد که خود را به‌عنوان قطب گلخانه‌داری، باغداری و کشاورزی ایران تبدیل کند. سیاست سازمان منطقه آزاد ارس نیز بر پایه توسعه کشت گلخانه‌ای استوار است و تلاش می‌شود کشت هیدروپونیک جایگزین سایر روش‌های کشت شود. علاوه بر مجتمع گلخانه‌ای ارس تارلا امین و امیر که بزرگ‌ترین و مدرن‌ترین مجتمع گلخانه شیشه‌ای خاورمیانه لقب گرفته است و از همان ابتدای تولید، محصولات خود را به بازارهای روسیه صادر می‌کند، با تاسیس تعاونی گلخانه‌داران و افتتاح واحد سورتینگ محصولات دیگر گلخانه‌های ارس علاوه بر بازارهای داخلی به بازارهای خارجی از جمله بازار روسیه راه یافته است. این منطقه به علت وجود شرایط اقلیمی مناسب، رود پرآب ارس، مزیت‌های قانونی مناطق آزاد، دسترسی آسان به آب، معافیت‌های گمرکی، پایین بودن مصرف انرژی، کارآفرینی و اشتغال‌زایی، دسترسی به بازارهای جهانی و کشورهای حوزه CIS و امکان صادرات به این کشورها و سایر مزیت‌های ویژه و منحصربه‌فرد در زمینه کشاورزی در سال‌های اخیر مورد توجه ویژه مسوولان و سرمایه‌گذاران واقع شده است. ارس، امروز بزرگ‌ترین و مدرن‌ترین گلخانه شیشه‌ای هیدروپونیک ایران و غرب آسیا را داراست. در حال حاضر فناوری ساخت گلخانه‌های شیشه‌ای به همت مجتمع‌های گلخانه‌ای منطقه آزاد ارس بومی شده است تا جایی که می‌تواند در فناوری با اسپانیا برابری کند.
میزان تولید محصولات کشاورزی و گلخانه‌ای در ارس
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد ارس با اشاره به اینکه بخش کشاورزی ارس و به‌خصوص حوزه گلخانه‌ها در کنار بخش صنعت همچنان به روند رو به رشد خود ادامه می‌دهند، کل مساحت گلخانه‌های محدوده منطقه آزاد ارس را ۴۳۰ هکتار اعلام کرده و می‌گوید: از این میزان ۲۰۰ هکتار گلخانه به بهره‌برداری رسیده است و برای ۱۵۰۰ نفر شغل ایجاد شده است. محسن نریمان در ادامه حجم سرمایه‌گذاری‌های انجام‌یافته در صنعت گلخانه‌ای را ۱۸ هزار میلیارد ریال عنوان کرده و می‌گوید: میزان تولید محصولات کشاورزی در طول سال گذشته ۹۷ هزار تن بود که این رقم در ۱۰ ماه سال ۹۹ به ۱۰۳ هزار تن رسیده است، همچنین در طول ۱۰ ماه امسال ۲۸ هزار تن محصولات گلخانه‌ای تولید و روانه بازارهای داخلی و خارجی شده است. وی در ادامه به احداث شهرک آبزی‌پروری ۷۰واحدی در ارس اشاره کرده و اضافه می‌کند: یکی از طرح‌های بااهمیت در منطقه آزاد ارس پروژه شهرک ۷۰واحدی پرورش ماهی قزل‌آلا در حاشیه رودخانه ارس است که با تکمیل و بهره‌برداری از این طرح پیش‌بینی می‌شود دو هزار تن به ظرفیت تولیدی شهرستان و استان اضافه خواهد شد که به زودی به بهره‌برداری خواهد رسید.
صادرات ۳۱ میلیون‌دلاری محصولات گلخانه‌ای از منطقه آزاد ارس
نریمان همچنین میزان صادرات محصولات گلخانه‌ای منطقه آزاد ارس در ۱۰ ماه گذشته را ۲۲ هزار و ۴۰۰ تن محصول در ۲۰۰ هکتار فضای گلخانه‌ای و ارزش صادراتی آن را رقمی بالغ بر ۳۱ میلیون دلار عنوان کرد. به فارغ‌التحصیلان کشاورزی بومی در ارس زمین و تسهیلات ارائه می‌شود. مدیرعامل سازمان منطقه آزاد ارس همچنین در ادامه به واگذاری ۷۰هکتاری زمین به فارغ‌التحصیلان کشاورزی ارس اشاره کرده و یادآور می‌شود: با هدف استفاده از ایده‌های دانش‌آموختگان کشاورزی در زمینه تولید محصولات استاندارد و صادراتی و ایجاد اشتغال پایدار در ارس، در فاز اول ۷۰ هکتار زمین تجهیزشده به سیستم‌های نوین آبیاری با اعتباری بالغ بر ۷۰ میلیارد ریال به فارغ‌التحصیلان بومی و دامداران ارس اختصاص داده شده است.
سیر صعودی توسعه صنعت و جذب سرمایه‌گذاری در منطقه ارس
بررسی‌های اولیه آماری و گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که منطقه آزاد ارس جزو مناطق فعال کشور در حوزه صنعت بوده و رکود خاص حاکم بر بخش‌های صنعتی کشور و برخی از مشکلات عمومی باعث نشده است که از شتاب رشد صنعتی منطقه آزاد ارس کاسته شود.
توسعه زیرساخت‌های سرمایه‌گذاری
آنچه مبرهن است، جهش تولید و توسعه نیازمند پویا بودن واحدهای تولیدی و صنعت با حرکت جمعی است و با توجه به اتصال اجزای زنجیره ارزش فولاد به یکدیگر و برای ایجاد بستر توسعه باید از ابتدا تا انتهای زنجیره متعادل باشد. هر صنعتی برای توسعه و پیشرفت در آینده نیازمند زیرساخت‌های مناسب و لازم است. این قاعده برای توسعه صنعت و سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد ارس نیز مستثنی نبوده و تمام تلاش این سازمان در جهت توسعه زیرساخت‌ها و تسهیل سرمایه‌گذاری و افزایش ارزآوری است. منطقه آزاد ارس در سال‌های گذشته همواره در توسعه زیرساخت‌های سرمایه‌گذاری هم پیشگام بوده است. همچنان که هزینه‌های عمرانی سال ۱۳۹۸ نسبت به سال قبل از آن ۸۳ درصد رشد داشته و از ۴۵ میلیارد تومان به ۸۴ میلیارد تومان رسیده است.
سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد ارس
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد ارس در خصوص میزان سرانه سرمایه‌گذاری‌های جذب‌شده در این منطقه می‌گوید: ارس در جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی رشد خوبی داشته است. هدفی که ما در سال ۹۸ برای جذب سرمایه‌گذاری در نظر گرفته بودیم ۱۴۹۴۹ میلیارد ریال بود. این در حالی است که ارزش سرمایه‌گذاری داخلی تحقق‌یافته در کل سال ۹۸ معادل ۱۸۱۰۲ میلیارد ریال شد.
سرمایه‌گذاری داخلی تحقق‌یافته
ارزش سرمایه‌گذاری داخلی تحقق‌یافته در ۹ ماه اول سال ۹۹ برابر ۲۴۲۴۸ میلیارد ریال بوده است که این رقم به نسبت سال‌های گذشته رشد چشمگیری را نشان می‌دهد.
میزان سرمایه‌گذاری خارجی
میزان سرمایه‌گذاری خارجی در سال ۹۸ برابر ۱۴ میلیون دلار بوده است که در شش ماه اول سال ۹۹ به ۲۵ میلیون دلار رسیده است. به این ترتیب در سال ۹۹ نسبت به سال گذشته با ۷۸ درصد رشد در سرمایه‌گذاری خارجی در منطقه آزاد ارس مواجه هستیم و این نشان می‌دهد ما در جذب سرمایه‌گذاری موفق بوده‌ایم و در بین مناطق آزاد کشور عملکرد بهتری داشته‌ایم که خروجی آن نیز در افزایش صادرات و اشتغال‌زایی خود را نشان می‌دهد.
صادرات انجام‌شده در ارس در شش ماه اول سال
در طول ۹ ماه امسال ما صادرات ۲۴۰ میلیون‌دلاری شامل خشکبار، صیفی‌جات گلخانه‌ای، قیر، مصنوعات پلاستیکی، جامبوبگ و تسمه پروپیلن، کیسه پلی‌پروپیلنی، نخ پلی‌استر، هیدروکربن، شمش فولادی و انواع ماشین‌آلات خط تولید داشته‌ایم که عمده این محصولات به کشورهای آذربایجان، ترکیه، عراق، قزاقستان، افغانستان، امارات متحده عربی، ارمنستان، جمهوری چک و ازبکستان صادر شده است.
تراز تجاری
بررسی وضعیت تراز تجاری این منطقه هم حاکی از آن است که در شرایط تحریم سه سال متوالی رشد اقتصادی مثبت را تجربه کرده است. در سال ۱۳۹۶ تراز تجاری ۱۰۳ میلیون دلار، در سال ۱۳۹۷ معادل ۱۷۴ میلیون دلار و در سال ۱۳۹۸ معادل ۳۳۹ میلیون دلار مثبت بوده است و در شش ماه اول سال جاری نیز تراز تجاری ارس ۲۱۰ میلیون دلار بوده که در شرایط متاثر از شیوع ویروس کرونا و تحریم عملکرد موفقی است.
