در گفت‌وگوی «دنیای‌اقتصاد» با محمدرضا زائری بررسی شد
تولید محتوای مخاطب‌پسند
صاحب امتیاز و مدیر مسوول ماهنامه خیمه در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» و در پاسخ به این پرسش که در تخصیص بودجه برای سیاستگذاری‌های کلان فرهنگی و حوزه کتاب و نشر، مخاطب در کجای این موضوع قرار دارد، عنوان کرد: در حقیقت این پرسش مهمی است که مخاطب در کجای ماجرا قرار دارد، چراکه موضوع مهم در حوزه رسانه و نشر، مخاطب است. نقطه آغاز برای تولید یک محتوا در حقیقت از علایق و سلیقه مخاطب شروع می‌شود. البته بدیهی است، قرار نیست تسلیم نظر مخاطب شویم، در هیچ کجای دنیا نیز روال این‌گونه نیست و هر کشوری قانون و خط قرمز خود را دارد، اما بحث بر سر این موضوع است که مخاطب کجای ماجرا قرار دارد و اگر مخاطب نخواست چه باید کرد؟ وی در ادامه تاکید کرد: زمانی که خداوند نیز بخواهد که با انسان صحبت کند، مساله او انسان است. این‌گونه نیست که در اتاق بسته‌ای، انبیا برای خودشان صحبت کنند. اگر مخاطب نبود، دین و پیامبران برای چه کسانی مبعوث می‌شدند؟
مخاطب نقطه آغاز است
این فعال حوزه فرهنگی ادامه داد: نقطه آغاز تمام اتفاق‌ها با مخاطب آغاز می‌شود، در حوزه تعلیم و تربیت نقطه آغاز دانش‌آموز و متربی است، اما تمام رسانه‌ها نقشه دارند که این مسیر را به کدام سمت و سو ببرند. تمام شبکه‌های خارجی و غربی نیز نقطه آغاز خود را مخاطب قرار می‌دهند و برای آن نقشه دارند. زائری در ادامه خاطرنشان کرد: باید فرصت رقابت به رسانه‌های مختلف داده شود، برای نمونه به همان اندازه که در نمایشگاه کتاب فرصت رقابت داده می‌شود، میزان برابری‌ها نیز تغییر می‌کند. توازن قوای مخاطب می‌تواند تکلیف ما را مشخص کند، برای نمونه سریال‌هایی که با قومیتی تعارض داشته باشد، صداوسیما به سرعت از پخش آن پیشگیری به عمل آورده است، از این‌رو توازن قوا تعیین‌کننده خواهد بود. اگر در هر نهادی امکان رقابت وجود نداشته باشد، بدون شک دچار مشکل خواهد شد.
زائری در پاسخ به این پرسش که آیا اگر بخواهیم به سمت تولید مخاطب‌پسند پیش برویم، این احتمال وجود نخواهد داشت که به سمت تولید محتوای زرد پیش برویم، گفت: این اتفاقی است که در تمام دنیا ممکن است روی بدهد. ممکن است ما یک تعریف از محتوای زرد داشته باشیم و در کشورهای دیگر، تعاریف دیگری مطرح باشد، اما کشورهای دیگر نیز خط قرمزهایی برای خود دارند. در کشور ما چون این سیاستگذاری‌ها را در نهادهای بالادستی تعریف کرده‌ایم، ضربه خورده‌ایم، برای نمونه در حوزه محتوای دینی معتقد هستم که این سختگیری‌های ما باعث شده سطح محتوای دینی نزول پیدا کند، چراکه به تصمیم خود مخاطب و ارتقای عمومی مخاطب واگذار نکرده‌ایم. اگر مطالبه عمومی مخاطب افزایش پیدا کند، سطح کیفی محتوا نیز افزایش پیدا می‌کند، اگر ناشر بفهمد که از محتوای باکیفیت استقبال نمی‌شود، سطح کیفی را پایین می‌آورد. در همه جای دنیا برخی محتوا با سطح کیفی بالا و برخی برای سطح پایین دارند. باید بتوان برای تمام سطوح تولید محتوا کرد. زمانی که نظارت و حضور نهادهای مردمی را دریغ کنیم، دچار آسیب خواهیم شد. زمانی که پدیده‌های نوظهور در جامعه شکل می‌گیرند، رسانه‌ها می‌توانند برای آن استانداردسازی کنند. در حوزه کتاب و رسانه می‌تواند این اتفاق روی دهد؛ اما زمانی که به صورت دستوری و فرمایشی این کار انجام می‌شود، هیچ‌گاه به نتیجه نمی‌رسیم.
این فعال حوزه فرهنگی در ادامه با اشاره به کتاب‌های تصویری عنوان کرد: کتاب‌های پی‌نما (تصویری) می‌توانند به مرور مخاطبان را به خواندن کتاب‌هایی با سطح بالاتر ترغیب کنند. البته تولید این اثر بسیار هزینه‌بر است. در ایران این کتاب‌ها توجیه ندارد، چون قیمت تمام‌شده آن بالاست و مخاطب حاضر به خرید کتاب با این قیمت بالا نیست. تنها راه بقا این است که نهادهای بالادستی حمایت کنند که در ایران این اتفاق روی نمی‌دهد. زائری با تاکید بر این موضوع که برای استقبال از یک کتاب باید چند اتفاق روی بدهد، گفت: برای فروش کتاب، باید تولید و تبلیغ خوب انجام گیرد. یک زمانی تولید انجام می‌شود اما تبلیغ هماهنگ نیست یا تبلیغ خودش را سازگار می‌کند، تولید عقب می‌ماند. تمام این بخش‌ها انجام می‌شود، ناگهان قیمت کاغذ گران می‌شود و نقدینگی پاسخگو نیست.
در فضای بین‌المللی باید زبان مخاطب را شناخت
وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به شرایط موجود، امکان فضای بین‌المللی تا چه اندازه برای ما وجود دارد، گفت: در همین بازار و در همین شرایط، نمونه‌های موفق از ناشران داشته‌ایم. اینجاست که «دنیای‌اقتصاد» می‌تواند از منظر پرسشگری و مطالعه جریان اقتصاد نشر و فرهنگ به آن بپردازد و تجربه‌های موفق را شناسایی و بررسی کند. اما در حوزه‌های بین‌الملل مشکل آن است که زبان مخاطب بین‌المللی را بلد نیستیم. البته وضعیت ما نسبت به ۱۵ سال قبل بهتر شده است، چراکه جوانان ما این روزها زبان انگلیسی و سایر زبان‌ها را یاد گرفته‌اند، اما مشکل زبان منطق و سلیقه مخاطب بین‌المللی است که ما با آنها ناآشنا هستیم.
