«دنیای‌اقتصاد» وضعیت صنعت بانکی را بررسی می‌کند
ارزش زمینی سهام بانک‌ها
مقایسه شاخص‌های مالی ۵ بانک منتخب در بازار سرمایه کشور می‌تواند حائز نکات مهمی در زمینه ارزندگی سهام آنها در آینده باشد. کارشناسان معتقدند با توجه به زمینه فعالیت بانک‌ها و همین‌طور شرایط تورمی کشور مهم‌ترین این شاخص‌ها شامل «شکاف بین ارزش جایگزینی و ارزش بازاری سهام»، «دارایی‌های ثابت مشهود»، «سرمایه‌گذاری در اوراق»، «خالص دارایی ارزی»، «نسبت کفایت سرمایه»، «نسبت مطالبات مشکوک‌الوصول به کل تسهیلات» و «سود خالص» می‌شود. مقایسه این بانک‌ها از نظر شاخص اول یعنی شکاف بین حقوق صاحبان سهام و ارزش بازاری سهام آنها نشان می‌دهد ارزش سهام بانک ملت بیشترین فاصله را با ارزش خالص دارایی‌های آن دارد. این رقم به میزان ۵/ ۹۲ هزار میلیارد است. همان‌طور که در جدول مشخص است بانک‌های تجارت، پارسیان و صادرات در این شاخص به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار دارند. حقوق صاحبان سهام حاصل باقیمانده منافع مالکان از دارایی‌های شرکت پس از کسر بدهی‌های آن است که شامل زمین، سرمایه اولیه و سودهای انباشت‌شده طی سال‌های فعالیت اقتصادی آن می‌شود. اهمیت این شاخص در آن است که ارزش واقعی و بنیادین شرکت را فارغ از قیمت بازاری سهام‌اش نشان می‌دهد و به همین دلیل با ارزش جایگزینی شرکت‌ها که به عنوان یکی از روش‌های ارزش‌گذاری سهام کاربرد دارد، تطابق دارد. به این معنا با رقم ارزش آن امکان احداث یک دارایی مشابه وجود خواهد داشت. [اگر فرض کنیم یک شرکت سهامی که ۱۰ سال پیش تأسیس‌شده، قصد جایگزینی دارایی‌های خود را به تاریخ امروز داشته باشد، به مبلغی که باید بپردازد تا بتواند همان دارایی را تهیه کند، ارزش جایگزینی گفته می‌شود.] بنابراین ارزش جایگزینی، ارزش یک سهم شرکت با قیمت روز است و از همین رو انتظار می‌رود که به ارزش بازاری سهام آن شرکت نزدیک باشد. هرقدر فاصله این شاخص با ارزش بازاری شرکت کمتر باشد، گویای نزدیکی قیمت سهام با ارزش واقعی آن شرکت است، لذا می‌تواند مقیاس بسیار بااهمیتی برای ارزندگی و بالطبع انگیزه خرید آن به شمار آید.
البته نکته حائز اهمیت در این مقایسه این است که باید در تاریخ تجدید ارزیابی دارایی‌ها، سودهای آتی را هم درنظر داشته باشیم. هرقدر فاصله تجدید ارزیابی با روز محاسبه بیشتر باشد، با توجه به میزان تورم تجربه شده در اقتصاد، پتانسیل پر شدن شکاف دو شاخص ارزش جایگزینی و ارزش بازاری بیشتر می‌شود. آخرین دوره تجدید ارزیابی دارایی‌های بانک ملت در سال ۹۸ و مبلغ آن ۱۷ هزار میلیارد تومان بوده است. اما در مقابل بانک‌های صادرات و تجارت آخرین بار در سال ۹۷ اقدام به تجدید ارزیابی دارایی کردند، از این جهت می‌توان گفت که بانک صادرات پتانسیل بیشتری برای رساندن رشد ارزش جایگزینی به ارزش بازاری سهام خود را دارد. بانک رفاه هم دو سال است که اقدام به تجدید ارزیابی دارایی نکرده است.
از سوی دیگر هرقدر سودهای آتی شرکت بیشتر باشد باز می‌توان انتظار داشت که در زمان کمتری شاهد پر شدن این شکاف باشیم. در اینجا دو بانک صادرات و ملت که سال گذشته سود خالص نسبتا بالایی داشتند را درنظر می‌گیریم. در ترازنامه این دو بانک به ترتیب رقم‌های سود ۲ هزار و ۷۰۰ میلیارد و ۶ هزار میلیارد تومان شناسایی شده است، در مقابل شکاف بین ارزش جایگزینی و دارایی این دو بانک به ترتیب ۵۴ و ۹۲ هزار میلیارد تومان بوده است، رقم‌هایی که تراز کردن آن نیاز به حدود ۱۵ تا ۲۰ سال انباشت سود به میزان یادشده در سال گذشته دارد.
خواص سهام بانکی
سهام بانک‌ها از منظر وضعیت تورمی کنونی، تفاوتی اساسی با دیگر شرکت‌های بورسی دارد. این تفاوت به نوع فعالیت آنها برمی‌گردد؛ سود بانک‌ها برخلاف دیگر صنایع که محصولاتشان یک کالا یا خدمت ملموس به حساب می‌آید، ناشی از کارمزد و واسطه‌گری مالی یا همان خالص درآمد تسهیلات و سپرده است. از همین رو دارایی بانک‌ها به جای تجسد در سرمایه‌های ثابتی مانند ماشین‌آلات، زمین و امثالهم، بیشتر در وام‌های پرداخت شده خلاصه می‌شود، هرچند بانک‌ها نیز از محل درآمدهای خود سرمایه‌گذاری زیادی در بخش‌های تولیدی و خدماتی انجام می‌دهند، اما نسبت آنها به درآمدهای عملیاتی آنها کمتر است. از همین رو در شرایط تورمی کنونی که قیمت دارایی‌های مشهود افزایش می‌یابد، این تنها دارایی‌های بانک‌ها است که ثابت می‌ماند، زیرا تسهیلات پرداخت شده (در هر دو مورد بخش دولتی و خصوصی) به جز میزانی سود تعیین شده به بانک‌ها برنخواهد گشت. با این حال همان‌طور که گفته شد درصد کوچکی از دارایی بانک‌ها شامل دارایی‌های مشهود مثل زمین و مستغلات و دارایی ارزی می‌شود که در شرایط تورمی اهمیت بسیاری در رشد حقوق صاحبان سهام و همین‌طور قیمت آینده سهام آنها دارد. بنابراین می‌توان گفت قیمت سهام آن دسته از بانک‌هایی که دارایی‌های مشهود بیشتری دارند، همزمان با رشد تورم هم افزایش خواهد یافت. صورت‌های مالی اخیر ۵ بانک منتخب این گزارش نشان می‌دهد که دو بانک صادرات و ملت در مجموع با بالغ بر ۳۱ هزار میلیارد تومان دارایی مشهود و اوراق سهام، بیشترین دارایی ملموس را دارند. همان‌طور که گفته شد بانک صادرات از سال ۹۷ نسبت به به‌روزآوری ارزش این دارایی‌ها اقدام نکرده است و از همین رو ظرفیت بالایی در رشد سهام این بانک در این زمینه وجود دارد.
یکی دیگر از دارایی‌هایی که بانک‌ها را از نظر میزان ارزندگی سهام قابل مقایسه می‌سازد، خالص دارایی ارزی است. آخرین دستورالعمل بانک مرکزی برای تعیین نرخ اقلام پولی ارزی ۲۸ اسفند ۹۸ بوده که در آن نرخ دلار ۹ هزار تومان و یورو ۱۰ هزار و ۲۰۰ تومان مقرر شده است.
آمارها نشان می‌دهد که بر مبنای این نرخ دارایی خالص بانک ملت ۶۳ هزار میلیارد تومان است که شامل موجودی نقد، مطالبات از بانک‌ها و شرکت‌ها، تسهیلات دولتی و غیردولتی و ... می‌شود. با تغییر نرخ این ارز‌ها به هر میزانی، دارایی این بانک به همان میزان افزایش خواهد یافت. البته این بانک ۲ میلیارد و ۷۹۳ میلیون دلار نزد بانک مرکزی کره‌جنوبی و ۶۷۱ میلیون دلار معادل ۷ هزار میلیارد تومان سپرده‌گذاری دیداری نزد بانک‌های خارجی دارد که هر دو آنها به دلیل تحریم‌ها دارایی محدودشده تلقی می‌شوند.
