«دنیای‌اقتصاد» صنعت مخابرات را بررسی می‌کند
صنعت عصر جدید
احمد اتحاد - مدیرسرمایه‌گذاری سبدگردان آرمان اقتصاد
رشد مستمر تعداد مشترکان تلفن‌همراه و وجود فرصت‌های قابل‌ملاحظه رشد ارگانیک،راه‌اندازی خدمات نسل سوم و چهارم تلفن همراه و فزونی گرفتن جمعیت آشنا به امور فناوری را می‌توان به‌عنوان نقاط قوت صنعت تلفن همراه شناخت. پایین بودن میزان متوسط هزینه کرد هر مشتری، نظارت شدید دولت روی خدمات داده تلفن‌همراه و محدودیت سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی را هم می‌توان از نقاط ضعف این صنعت دانست. با این حال این صنعت فرصت‌های مهمی را در اختیار دارد.
به‌عنوان مثال سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نسل بعدی مانند اف‌تی‌تی‌اچ که به کمک آن فیبرهای نوری به خانه‌ها می‌آید باعث افزایش تقاضای ارتباطات با سرعت بالا می‌شود. همچنین تداوم استفاده از شبکه‌های تلفن‌ثابت و تلفن‌همراه به اپراتورهای تلفن‌همراه این امکان را می‌دهد که بر سر قیمت، کیفیت خدمات و نوآوری رقابت کنند. این در شرایطی است که انتظار می‌رود نرخ بالای نفوذ گوشی‌های هوشمند و تقاضای اضافه بر ظرفیت برای خدمات نسل سوم و نسل چهارم زمینه‌ساز افزایش تعداد مشترکان و رشد درآمد‌ها شود.
همچنین عرضه خدمات دیتا پیشرفته فرصت‌های تازه‌ای در اختیار اپراتورها و نهادهای ثالت قرار می‌دهد تا خدمات داده‌محور را برای مصرف‌کنندگان و بنگاه‌های اقتصادی توسعه دهند. از سوی دیگر تخصیص مجوزهای پهنای باند و وایرلس به‌صورت یکجا و اپراتور مجازی شبکه تلفن‌همراه فرصت ورود رقبای تازه به این بازار را فراهم می‌کند.
آخرین تغییرات صنعت
در بازار تلفن‌همراه ایران هفت بازیگر اصلی حضور دارند که این موضوع شامل اپراتورهای مجازی شبکه تلفن‌همراه نیز می‌شود. با این حال این بازار در انحصار شرکت‌های همراه‌اول و ایرانسل قرار دارد به‌طوری که این دو شرکت در پنج سال گذشته بیش از ۹۵ درصد از سهم بازار را در اختیار خود داشته‌اند. از سال ۲۰۱۴ تا به امروز شرکت ایرانسل و شرکت همراه اول سرمایه‌گذاری‌های کلانی در بخش راه‌اندازی خدمات نسل سوم و چهارم شبکه تلفن‌همراه انجام داده‌اند. از همان ابتدا این دو شرکت به‌صورت مستمر و با سرعت زیاد اقدام به توسعه هرچه بیشتر دامنه پوشش‌دهی این خدمات کرده‌اند تا بدین وسیله به تقاضای مهار شده‌ای که برای خدمات پیشرفته داده‌محور وجود دارد، پاسخ دهند. این اقدامات باعث می‌شود سیطره این دو شرکت بر بازار تلفن‌همراه بیش از پیش تقویت شود. تحریم‌ها، دسترسی محدود به سرمایه و تجهیزات و علاوه بر آن، سطح پایین مخارج مصرف‌کننده همگی عواملی هستند که باعث خواهند شد شبکه نسل سوم تلفن همراه تا سال ۲۰۲۳ رشد کافی را تجربه کند و رشد در بخش نسل چهارم شبکه همراه با سرعت کمتری پیش برود. در این زمان است که به تدریج از تعداد مشترکین نسل سوم کاسته شده و در مقابل با سرعت بیشتری بر تعداد مشترکان نسل چهارم تلفن‌همراه افزوده خواهد شد. کارشناسان بر این باورند که تعداد مشترکان نسل چهارم تلفن‌همراه در سال ۲۰۲۹ برابر با 1/ 56 درصد از کل مشترکین خواهد بود. علاوه بر این شبکه نسل دوم نیز به نفع توسعه خدمات در مناطق روستایی و مناطقی است که سال‌ها در محرومیت اقتصادی به‌سر برده‌اند.
روندها و محرک‌های بازار
کارشناسان برآورد می‌کنند تا دسامبر سال ۲۰۱۹ تعداد سیم‌کارت‌های مشترکان تلفن همراه در ایران به 7/ 88 میلیون رسیده باشد. این رقم در مقایسه با فصل گذشته 5/ 0 درصد و نسبت به مدت مشابه یک سال گذشته به میزان یک درصد افزایش یافته است. این رشد به‌رغم آن اتفاق افتاده است که در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ بازار تلفن‌همراه شاهد نوسانات فصلی در خالص افزایش تعداد مشترکان بود اما این بازار کماکان رشد خواهد کرد.
در آگوست ۲۰۱۷ شرکت مخابرات ایران اعلام کرد که این شرکت قصد دارد ظرف دو سال آینده مبلغ ۱۰ هزار میلیارد ریال (معادل با ۳۰۶ میلیون دلار) در پروژه‌های زیربنایی سرمایه‌گذاری کند. این سرمایه‌گذاری به توسعه شبکه انتقال فیبر نوری و زیرساخت‌های پروتکل اینترنت کمک خواهد کرد. در این راستا شرکت مخابرات ایران به منظور ارتقا و توسعه زیرساخت‌های فیبرنوری خود و کارگزاری تکنولوژی اف‌تی‌تی‌اچ فیبرنوری (تا درب منازل) اخیرا قراردادهایی را با شرکت هوآوی، شرکت فایبرهوم و شرکت نوکیا امضا کرده است. در می ۲۰۱۷ شرکت ام‌تی‌ان آفریقای‌جنوبی ۴۹ درصد از سهام شرکت ایرانیان‌نت را که در زمینه ارائه خدمات پهن باند فعالیت می‌کند تقریبا به ارزش ۲۹۵ میلیون دلار خریداری کرد. شرکت از امتیاز بیشتر از سرمایه‌گذاری کلان خود در بخش فناوری اف‌تی‌تی‌اچ خبر داده بود اما به واسطه فشار تحریم‌های ایالات‌متحده آمریکا این شرکت در جولای ۲۰۱۸ این سرمایه‌گذاری را متوقف کرد. تعداد فرصت‌های سرمایه‌گذاری در صنعت ایران محدود است و علت آن تحریم‌های وضع شده علیه کشورمان و محدودیت‌های اعمال شده از سوی دولت است.
شاخص ریسک بازده صنعت ایران
امتیاز ایران در شاخص ریسک و بازده صنعت مخابرات منطقه خاورمیانه و شمال‌آفریقا بسیار کمتر از میانگین امتیاز منطقه‌ای است. تحت‌تاثیر عوامل متعددی از جمله اشباع‌شدگی بازار تلفن‌همراه، سرانه پایین تولید ناخالص داخلی و فشارهای ناشی از نرخ بالای تورم در جهت کاهش متوسط درآمد به ازای هر کاربر، امتیاز ایران در مولفه بازده‌ها کاهش یافته است.
در این فصل امتیاز بازده ایران 5/ 44 از 100 برآورد شده که از عوامل تاثیرگذار بر آن می‌توان به تشدید تحریم‌های آمریکایی، چشم‌انداز رشد محدود تعداد مشترکان تلفن‌همراه به‌ویژه آنکه بخش اعظم این مشترکان را کاربران خدمات پیش پرداخت ارزان قیمت تشکیل خواهند داد و... اشاره کرد. همچنین ایران ریسک امتیاز 5/ 18 را کسب کرده که امتیازی ضعیف محسوب می‌شود و همچنان از میانگین منطقه‌ای (6/ 34) پایین‌تر است. افزایش تنش‌ها با همسایگان و نیز ذی‌نفعان جهانی به‌ویژه ایالات‌متحده آمریکا، باعث شده تا از اواخر سال ۲۰۱۹ تاکنون، ریسک‌های اقتصادی و سیاسی کوتاه‌مدت در ایران به‌شدت افزایش یابند و این مساله در سال 2020 تشدید نیز شده است.
