«دنیای‌اقتصاد» گزارش می‌دهد
تاثیر تخفیف خوراک بر پالایشی‌ها
پالایشی‌ها زیر سایه صندوق
پس از حواشی عرضه صندوق دوم دولت یا همان پالایش یکم، بازار سرمایه وارد فاز نزولی شد و در نمادهایی که در این صندوق قرار گرفته بودند در یک دوره یک ماهه بین ۲۵ تا ۳۵ درصد روند نزولی را تجربه کردند و خریدارانی که تجربه خوبی از خرید نمادهای صندوق دارا یکم در زمان عرضه داشتند؛ در آن زمان نیز با امید اینکه صندوق پالایش یکم رشد خوبی خواهد داشت تصمیم به خرید نمادهای صندوق پالایش یکم کردند اما دچار ضرر ۳۰ تا ۳۵ درصدی در بازه یک‌ماه شدند.
پذیره‌نویسی صندوق پالایشی یکم که متشکل از سهام پالایشگاه نفت تهران، نفت اصفهان، نفت تبریز و نفت بندرعباس است؛ از روز ۵ شهریور تا ۱۹ شهریور اجرایی شد و دولت مانند دارا یکم ۲۰ درصد تخفیف برای خریداران در نظر گرفت اما با ریزش قیمت سهام شرکت‌های پالایشی تخفیف داده شده کارآیی خود را برای جذب خریداران از دست داد. همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد خریداران زیادی که قصد خرید این صندوق را داشتند با توجه به حواشی و همچنین کاهش قیمت پالایشی‌ها از خرید این صندوق منصرف شدند. در همان زمان دولت برای اینکه خریداران را جذب کند و همچنین سودآوری شرکت‌ها را افزایش دهد تخفیف ویژه‌ای برای نرخ خوراک این شرکت‌ها در نظر گرفت. بیژن زنگنه، وزیر نفت نیز پیش‌تر گفته بود که نرخ خوراک پتروشیمی را کاهش داده و قیمت خوراک پالایشگاه را اصلاح کردیم که این موضوع باعث بهتر شدن وضعیت این شرکت‌ها در بورس می‌شود.
شایعات دوباره
حواشی صنعت پالایشگاهی همچنان ادامه داشت. در ۸ بهمن ۹۹ بازار سرمایه با افت ۷ هزار واحدی کانال یک میلیون و ۲۰۰ هزار واحدی را از دست داد اما به یکباره صنعت پالایشگاهی مورد استقبال سهامداران قرار گرفت. دلیل افزایش تقاضا در این گروه و به صف شدن نماد‌ها گمانه‌زنی تخفیف خوراک پالایشی‌ها بود که توانست افت بازار را تا حدودی کنترل کند.
روز گذشته نیز بار دیگر تنور این شایعه داغ شد و صف‌های فروش گروه پالایشی را جمع و حتی نماد «شبریز» در دقایق آخر مثبت نیز شد. با انتشار گزارش مپنا این شایعه به واقعیت پیوست و به صورت کتبی اعلام شد.
تاثیر تخفیف
اگرچه کاملا مشخص نیست که تخفیف‌ها برای چه شرکت‌هایی و به چه نحوی اعمال می‌شود اما با توجه به گزارش‌های مپنا می‌توان دریافت که با توجه به تخفیف‌های اعمالی برای مشتریان خارجی شرکت ملی نفت که حداقل ٢ دلار در هر بشکه است، شرکت‌های پالایشی نیز از این امتیاز برخوردار شده و با کاهش بهای خوراک مواجه خواهند شد. برای مثال شرکت پالایش نفت تهران روزانه ۲۵۰ هزار بشکه نفت مصرف می‌کند؛ اگر این شرکت از تخفیف یک دلاری در دستورالعمل جدید وزارت نفت برخوردار شود، سالانه بیش از ٩١ میلیون دلار در خوراک خود مشمول تخفیف خواهد شد؛ از آنجا که ملاک تسویه پول خوراک، ارز نیمایی است، باقیمت فعلی دلار نیمایی – ۲۴ هزار و ۸۰۰ تومان- حدود ۲۵/ ۲ هزار میلیارد تومان تخفیف دریافت می‌کند. اگر این تخفیف سه دلار باشد، تخفیف خوراک این واحد پالایشی بیش از ۵ هزار میلیارد تومان خواهد بود که رقم بزرگ و جذابی برای این پالایشگاه است. همین اتفاق برای دیگر پالایشگاهی‌ها نیز رخ می‌دهد. با این حال به اعتقاد بسیاری از کارشناسان این تخفیف‌ها با توجه با ماهیت دولتی خود نمی‌توانند در بلند‌مدت اثری قابل توجه در این شرکت‌ها ایجاد کند.
کارشناسان چه می‌گویند؟
محمود کلانتری، در این باره به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: دولت برای سودآور شدن صنایع پالایشی بورسی تخفیف ویژه‌ای در نرخ خوراک به آنها اعطا کرده در حالی که این تصمیم منجر به ایجاد رانت در اقتصاد نفتی کشور می‌شود. وی افزود: به جای اینکه فعالیت این بنگاه‌ها عامل سود سازی باشد، تخفیف‌ها و رانت‌های حمایتی عامل آن شده است.
وی با انتقاد از این تصمیم می‌گوید: خوراک پتروشیمی که گاز و آب و برق می‌شود همگی افزایش داشته‌اند و این تصمیم تنها فشار بیشتری بر صنعت پتروشیمی می‌آورد که باید نرخ فروش خود را کاهش دهد. وی افزود: ما نمی‌گوییم که نباید به صنعت پالایشگاهی تخفیف دهند حرف ما این است که اگر به شرکت پالایشی تخفیف می‌دهید به شرکت‌های پتروشیمی نیز سوبسید دهید.
محمد نوربخش دیگر کارشناس بازار سرمایه نیز در این باره می‌گوید: این اتفاق صحبت‌های تازه‌ای نیست و پیش‌تر از این خبر استقبال و تاثیرات آن پیش‌خور شده بود اما در حال حاضر رسمیت یافته است. وی افزود: این تخفیف‌ها تاثیر زیادی در سودآوری شرکت‌ها ندارد و آنچه که در سودآوری شرکت‌ها تاثیرگذار است نرخ کرک اسپرد است. کرک اسپرد تفاوت قیمت یک بشکه محصول با یک بشکه نفت خام است. این فاصله قیمتی در محصولات یکسان نبوده و شرکت‌ها می‌توانند با تغییرات ساختاری به تولید محصولی بپردازند که بازدهی بیشتری را ایجاد کند. وی افزود: در تابستان که سفرها افزایش پیدا می‌کند و نرخ بنزین گران‌تر می‌شود نرخ کرک اسپرد افزایش می‌یابد که این به نفع شرکت‌های پالایشی است اما در حال حاضر با توجه به شیوع ویروس کرونا و کاهش سفرها به خصوص سفر‌های زمینی درآمد حاصل از کرک اسپرد کاهش زیادی پیدا کرده است که این اصلا به نفع شرکت‌ها نیست.
ابهام در ماهیت تخفیف
حمید مرتضی کوشکی دیگر کارشناس بازار سرمایه نیز می‌گوید: اگر دولت می‌خواهد سودآوری شرکت‌های پالایشی افزایش یابد، افزایش تخفیف نرخ خوراک را باید برای ۴ تا ۵ سال امتداد دهد نه اینکه مقطعی باشد زیرا منجر به تفاوت زیادی در صورت‌های مالی شرکت‌ها می‌شود. وی افزود: این خبرها بیشتر برای تغییر نوسان منفی به نوسان مثبت استفاده می‌شود که روند معاملات را تا حدودی تغییر دهند.
او در ادامه می‌گوید: در مورد تخفیف خوراک پالایشگاه تصور این است که توضیحات شبریز رجوع به همان مصوبه تابستان است.
در تابستان گفته شد محموله صادراتی ایران به دلیل تحریم ارزان است و قرار شد قیمت نفت تحویلی به پالایشگاه از طریق یک فرمول که اثرات محموله‌های صادراتی نیز در آن لحاظ شده باشد تعیین شود. ضمن اینکه در صورت وجود هرگونه تخفیف به پالایشگاه باید به صورت مجزا شفاف‌سازی شود چون اثرات قابل توجهی دارد، بنابراین آنچه در گزارش شبریز است به احتمال بالا همان مصوبه تابستان است.
