وضعیت آتی متانول در بازارهای جهانی بررسی شد(بخش اول)
ستون‌های اصلی صعود قیمت
ظرفیت تولید متانول در جهان
ظرفیت جهانی تولید متانول در سال ۲۰۱۹، تقریبا ۱۴۶ میلیون تن بوده که ۷/ ۱۸ میلیون تن از آن در خاورمیانه قرار دارد. حجم تولید جهانی متانول در این سال ۹/ ۹۷ میلیون تن بوده است و تولید واقعی متانول خاورمیانه ۱/ ۱۷ میلیون تن بوده است که نسبت به سال ۲۰۱۸، رشد ۵/ ۱۲درصدی را ثبت کرده است. چین با ظرفیت تولید ۷/ ۶۷ میلیون تن، بزرگ‌ترین تولیدکننده متانول در جهان است که سهم ۴۶ درصدی از تولید جهان را دارد. تولید واقعی چین، ۵/ ۳۸ میلیون تن است.
انتظار می‌رود تا ۲۰۳۰، ظرفیت تولید متانول در جهان به ۳۱۱ میلیون تن افزایش پیدا کند. بازار جهانی متانول در سال ۲۰۲۰، ۴/ ۲۰ میلیارد دلار ارزیابی شده و انتظار می‌رود تا ۲۰۲۵ با رشد ۵/ ۵ درصدی همراه شده و به ۶/ ۲۶ میلیارد دلار برسد. شرکت متانکس بزرگ‌ترین تولیدکننده متانول در جهان است. ظرفیت تولید متانول تمامی کارخانه‌های این شرکت ۱۳/ ۸ میلیون تن بوده است که سهم ۶ درصدی از ظرفیت تولید جهانی را به خود اختصاص داده است. پتروشیمی زاگرس پنجمین تولیدکننده بزرگ جهان است که تقریبا سهم ۲ درصدی از ظرفیت اسمی تولید جهان و سهم ۳ درصدی از تولید واقعی را داراست.
چشم‌انداز عرضه و تقاضای متانول
بررسی‌ها حاکی از آن است که با شیوع ویروس کرونا، تقاضای جهانی متانول با افت ۴ میلیون تنی مواجه شده و به ۷۸ میلیون تن رسیده است. تقاضای متانول در سال ۲۰۱۹ با رشد سالانه ۴/ ۴ درصد طی ۵ سال به ۸۳ میلیون تن رسید. چین با دارا بودن سهم ۵۹درصدی از تقاضای جهانی، بزرگ‌ترین مصرف کننده متانول در جهان است. مصرف متانول چین در سال ۲۰۱۹، تقریبا ۶/ ۴۸ میلیون تن بوده است که حدود ۱۰ میلیون تن آن از طریق واردات تامین شده و مابقی آن تولید داخلی بوده است. بزرگ‌ترین بخش‌های مصرف کننده این محصول، صنعت فرمالدهید، اسید استیک وMTO به ترتیب با سهم های۲۷ درصد، ۱۶درصد و ۱۶ درصد است. تقاضای جهانی متانول انتظار می‌رود تحت تاثیر شیوع کرونا ۵ درصد در میان مدت (۲۰۱۹ تا ۲۰۲۲) رشد کند، اما با توجه به سرمایه‌گذاری محدود انتظار می‌رود ظرفیت عرضه تا ۲۰۲۲ رشد کمتری داشته باشد. براساس ارزیابی صورت گرفته، حدود ۸/ ۵ میلیون تن رشد عرضه مربوط به چین است. باتوجه به تاخیر در راه‌اندازی پروژه‌ها و توقف‌های برنامه‌ریزی شده و نشده، تعادل عرضه و تقاضا می‌تواند تحت تاثیر قرار گیرد. در بلندمدت با توجه به ظرفیت‌های جدید انتظار می‌رود توازن عرضه و تقاضا برقرار شود.
چشم‌انداز قیمت متانول
متانول برپایه گاز طبیعی و زغال سنگ تولید می‌شود. براساس داده‌های ۱۹۸۰ تا ۲۰۲۰، قیمت متانول با قیمت این دو محصول همبستگی مثبت بالایی دارد. بنابراین برای پیش‌بینی قیمت متانول از روند قیمتی این دو محصول استفاده شده است. قیمت متانول از سال ۲۰۰۰ تاکنون، در یک روند خنثی بین ۱۶۰ تا ۳۶۰ دلار، با نوسانات قابل توجهی همراه بوده است. قیمت این محصول از اواخر ۲۰۱۸ به دلیل شروع جنگ تجاری آمریکا و چین، مازاد عرضه و افت قیمت نفت، روند نزولی دیگری را از قیمت ۳۴۴ دلار (فوب اروپا) آغاز کرد. با شیوع ویروس کرونا و سقوط سنگین قیمت نفت، قیمت متانول در فصل دوم ۲۰۲۰ به ۱۵۱ دلار افت کرد. قیمت این محصول با کنترل ویروس کرونا در چین و بازگشت اقتصاد این کشور به چرخه تولید، رشدش را آغاز کرده و در فصل سوم ۲۰۲۰ به محدوده ۱۹۰ دلار رسیده است. با توجه به انتظار بر افزایش تقاضا و محدودیت عرضه، پیش‌بینی می‌شود قیمت متانول در میان مدت روند صعودی خود را حفظ کند. متوسط قیمت متانول در سال ۲۰۲۰، تقریبا ۲۰۰ دلار و از ابتدای ۲۰۲۱ تاکنون متوسط قیمت محصول ۳۰۸ دلار بوده است. انتظار می‌رود در سال۲۰۲۱ متوسط قیمت این محصول بر حسب سی اف آر چین به محدوده ۳۲۵ دلار افزایش پیدا کند.
ظرفیت تولید متانول در داخل کشور و چشم‌انداز بازار این محصول
ظرفیت اسمی تولید متانول بعد از وارد شدن دو پتروشیمی کاوه و مرجان به مدار تولید، به ۹/ ۸ میلیون تن رسیده است که ۳/ ۳ میلیون تن آن متعلق به پتروشیمی زاگرس است که پنجمین تولیدکننده بزرگ جهان است. انتظار می‌رود ظرفیت تولید متانول ایران با ورود پتروشیمی کیمیای پارس خاورمیانه به مدار تولید، به ۶/ ۱۰ میلیون تن افزایش پیدا کند. ورود پتروشیمی‌های بعدی نیز ظرفیت تولید ایران را به بیش از ۲۳ میلیون تن در سال ۲۰۲۴ خواهد رساند. عرضه متانول ایران طی این مدت زمان به ۱۵ میلیون تن خواهد رسید. ایران در حال حاضر سهم ۱۲ درصدی از بازار این محصول را دارد. برای اینکه بتواند تمام مازاد محصول خود را به فروش برساند (۲میلیون تن از متانول تولیدی در بازار داخلی می‌تواند عرضه شود) باید سهم خود را به ۲۳ درصد برساند.
باتوجه به افزایش ظرفیت قابل توجهی که در انتظار بازار داخلی متانول است، متانول‌سازهای ایرانی با ریسک کاهش حاشیه سود مواجه هستند. در حال حاضر مقصد اصلی صادراتی متانول ایران، بازار چین است که انتظار می‌رود با افزایش ظرفیت تولید ایران، مقدار بیشتری به این کشور صادر کند. با این حال اگر برای حل مشکل تحریم‌های آمریکا و برنامه‌ریزی برای افزایش طرح‌های پایین دستی در داخل کشور، تمهیداتی صورت نگیرد، کاهش سود تولیدکنندگان متانول اجتناب‌ناپذیر است. تولید واقعی ۳ تولیدکننده بورسی متانول، ۳/ ۴ میلیون تن بوده است. پتروشیمی زاگرس، خارک و فن‌آوران، ۹۱درصد از محصول متانول معادل ۸۸/ ۳ میلیون از محصولشان را به خارج صادر می‌کنند. علت پایین بودن فروش داخلی، کم بودن مصرف‌کننده در صنایع پایین‌دستی است.
