« دنیای اقتصاد» بررسی کرد

تولیدکنندگان زغال سنگ از لنز بورس

الهه ظفری تحلیلگر بازار سرمایه منابع زغال‌سنگ از منظر میزان کربن و انرژی و شاخص‌هایی مثل فراریت و رطوبت به دو دسته کلی و ریزشاخه تقسیم‌بندی می‌شوند؛ دسته اول زغال‌سنگ سخت است که ۵۳‌درصد از ذخایر جهان را تشکیل داده است و دو نوع آنتراسیت و بیتومینه دارد. آنتراسیت، یک‌درصد از کل ذخایر زغال‌سنگ است و به سوخت بدون دود معروف است. بیتومینه، حدود ۵۵درصد از ذخایر جهانی زغال‌سنگ را به خوداختصاص داده است. دسته دوم زغال‌سنگ نرم (قهوه‌ای) است که ۴۷درصد ذخایر جهانی را در اختیار دارد و به دو دسته لیگنایت، با ۱۷درصد از ذخایر جهانی و شبه بیتومینه، با ۳۰درصد از ذخایر زغال‌سنگ در دنیا تقسیم می‌شود. عمده مصرف این دو نوع زغال‌سنگ در نیروگاه‌هاست.

زغال‌سنگ شبه بیتومینه، در صنایعی مثل صنعت سیمان کاربرد دارد.  از نظر میزان ذخایر زغال‌سنگ دردنیا، ایالات متحده، روسیه، استرالیا و چین بیشترین میزان ذخایر را در دنیا دارند، اما از منظر تولید، چین، هند و اندونزی بیشترین تولید را در سال 2020 به خود اختصاص داده‌اند. قیمت زغال‌سنگ در دنیا عمدتا تحت‌تاثیر سایر سوخت‌ها قرار می‌گیرد؛ به طوری که اگر سایر سوخت‌ها قیمت‌های مناسبی برای مصرف داشته باشند، تقاضا برای زغال‌سنگ کاهش پیدا می‌کند و زمانی که قیمت سایر سوخت‌ها افزایش پیدا کند، زغال‌سنگ جذاب‌تر خواهد بود. هرچند به دلیل قوانین زیست‌محیطی فعلی، به‌ویژه رسیدن به شرایط کربن خنثی در دنیا و آلایندگی بالای سوخت بر پایه زغال‌سنگ، به طور کلی تقاضا و مصرف آن به‌ویژه در نیمکره غربی طی سال‌های آینده کاهشی برآورد شده است؛ به طوری که چین به عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده زغال‌سنگ در جهان سهم استفاده از آن را در ترکیب انرژی اولیه خود از 68‌درصد در ابتدای دهه قبل به 8/ 56 درصد در سال 2020 کاهش داده است.  کاربرد زغال‌سنگ در ایران به منظور استفاده در صنعت فولاد و پیرو راه‌اندازی کارخانه ذوب آهن اصفهان تعریف شده است. بیشترین ذخایر اکتشاف شده مربوط به چهار ناحیه طبس (75درصد)، کرمان (8درصد)، البرز مرکزی (13درصد) و البرز شرقی (3درصد) است. ایران حدودا 13/ 0 درصد از کل ذخایر زغال‌سنگ جهان را در اختیار دارد. میزان قطعی زغال‌سنگ کشور حدود 23/ 1 میلیارد تن و میزان ذخایر احتمالی حدود 13میلیارد تن برآورد می‌شود. از کل میزان قطعی زغال‌سنگ کشور حدود 400میلیون تن ذخایر زغال‌سنگ حرارتی است و زغال‌سنگ کک‌شو بخش عمده تولید کشور را به خود اختصاص داده است. حدود 80درصد مصرف زغال‌سنگ در دنیا از نوع زغال‌سنگ حرارتی است؛ اما در ایران بیشترین مصرف زغال‌سنگ از نوع کک‌شو است که در صنعت فولاد‌سازی و در روش کوره بلند مورد استفاده قرار می‌گیرد. ایران سالانه حدود 25 تا 30‌درصد از مصرف خود را از طریق واردات و از کشورهای استرالیا، آلمان، اوکراین، روسیه و چین تامین می‌کند و عمده صادرات ایران زغال‌سنگ حرارتی و به کشور ترکیه است. در نیمه اول سال 1400 میزان واردات کشور 335هزارتن (109میلیون دلار) بوده است و صادراتی گزارش نشده است.  طی زنجیره ارزش زغال‌سنگ، ابتدا زغال‌سنگ خام از معدن استخراج شده و طی یک مرحله فرآورش پس از زغال‌شویی به کنسانتره زغال‌سنگ تبدیل می‌شود. پس از آن تحت حرارت در فرآیند کک‌سازی به کک متالورژی تبدیل می‌شود که در نهایت در احیا و تولید چدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. به طور متوسط از هر 8/ 1 تن زغال‌سنگ خام 9/ 0 تن کنسانتره زغال‌سنگ و 55/ 0 تن کک متالوژی برای یک تن چدن به دست می‌آید. عمده مصرف‌کنندگان زغال‌سنگ کک‌شو در کشور ذوب‌آهن اصفهان، فولاد زرند، کک‌سازی کرمان و کک‌سازی طبس هستند. قیمت زغال‌سنگ کنسانتره از آذرماه سال 1397 بر اساس 5/ 26 درصد شمش فولاد خوزستان در بورس کالا به صورت ماهانه (شناور) و بر پایه مشخصات فنی (مورد توافق بین ذوب آهن اصفهان و انجمن زغال‌سنگ ایران) تعیین خواهد شد. زغال‌سنگ یکی از مواداولیه و ضروری تولید فولاد به روش کوره بلند است که با توجه به بهره‌برداری کک‌ساز طرح توازن ذوب آهن، کک‌سازی زرند و کک‌سازی هلدینگ میدکو؛ تقاضا جهت کنسانتره زغال‌سنگ به میزان قابل‌توجهی افزایش خواهد داشت. با بهره‌برداری از کک‌سازی‌های فعال کشور میزان نیاز به زغال‌سنگ کنسانتره به حدود 4میلیون تن در سال خواهد رسید که با توجه به تولید 7/ 1 میلیون تنی فعلی، کسری عرضه وجود خواهد داشت.

   شرکت زغال‌سنگ نگین طبس

این شرکت یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان زغال‌سنگ خام کک‌شو در ایران است. سهم بازار این شرکت از کل تولید بازار داخلی در 6 ماه ابتدای سال 3درصد بوده است. مقدار فروش 6 ماه شرکت 122هزار تن بوده است که تقریبا 50درصد کل تولید سال گذشته شرکت است. با توجه به مبنای قیمت‌گذاری در صنعت، نرخ فروش زغال‌سنگ در دوره مذکور 6/ 8 درصد شمش فولاد خوزستان بوده است. بر اساس تکرار مقدار فروش 6 ماه اول شرکت و شمش 570 دلاری سود هرسهم این شرکت برای سال 1400معادل 8779 ریال برآورد می‌شود.

   شرکت صنعتی و معدنی شمال‌شرق شاهرود

از نظر رتبه‌بندی بر اساس ظرفیت و میزان تولید، شرکت شمال‌شرق در رده پنجم قرار دارد. محصولات این شرکت در سه دسته کلی زغال‌سنگ کک‌شو کیفی، دانه‌بندی شده و کک‌شو کیفی درجه یک؛ دسته‌بندی می‌شوند که در مجموع شرکت در شش ماه ابتدای سال 33هزارتن فروش داشته است که 42درصد کل محقق سال گذشته بوده است. همچنین میانگین نرخ فروش زغال‌سنگ کک‌شو کیفی نسبت به شمش فولاد خوزستان، طی مدت زمان مذکور 7/ 8 درصد بوده است. با فرض فروش کل سال‌جاری معادل سال 1399 و نسبت 1/ 9 درصد (میانگین 2ساله)، زغال‌سنگ کک‌شو کیفی از شمش فخوز، سود هر سهم شرکت برای سال 1400 معادل 6164 ریال برآورد می‌شود.

   شرکت فرآوری زغال‌سنگ پروده طبس

این شرکت با شست‌وشو و فرآوری زغال‌سنگ خام، محصول کنسانتره زغال‌سنگ را تولید می‌کند. کپرور، محصول خود را به شرکت‌های ذوب آهن اصفهان، تولید مواد معدنی ایران و فولاد زرند ارائه می‌کند. محصول این شرکت امکان استفاده به عنوان ورودی مستقیم کک‌سازی ذوب آهن اصفهان را داشته و طی ماه سال‌جاری نسبت نرخ فروش کنسانتره زغال‌سنگ آن 29درصد شمش فخوز بوده است. بر اساس میانگین چهار سال ضریب شمش فخوز، به منظور برآورد سود‌آوری شرکت این نسبت 9/ 27 درصد لحاظ شده است. سود هر سهم شرکت معادل 4800 ریال برای سال 1400 برآورد می‌شود.

   شرکت زغال‌سنگ پروده طبس

بهره‌برداری فاز یک طرح تجهیز معدن زغال‌سنگ طبس با هدف استخراج 5/ 1میلیون تن زغال‌سنگ خام (750هزارتن کنسانتره) از سال 1387 به عنوان تنها معدن مکانیزه کشور آغاز شد. محصول اصلی این شرکت کنستانتره زغال‌سنگ است که طی 6ماه ابتدای سال‌جاری معادل 226هزارتن فروش محقق کرده است که تنها 36درصد کل فروش سال گذشته شرکت بوده است. میانگین نسبت فروش کنسانتره زغال‌سنگ شرکت نسبت به شمش فخوز در سال گذشته 5/ 29 درصد و در 6ماه سال‌جاری 28درصد بوده است که برای برآورد ادامه سال از نسبت 6 ماه ابتدای سال استفاده شده است. برهمین اساس سودهر سهم شرکت معادل 5 هزار ریال برآورد می‌شود.