«دنیای‌اقتصاد» بررسی کرد
سایه روشنهای صنعت دامداری
در ایران صنعت کشاورزی سهم بیش از 8درصدی از تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص داده و صنعت دامپروری سهم 30درصدی از این بخش دارد. طبق آخرین آمار، تعداد گاوداری‌‌‌های صنعتی کشور 26 هزار و 983 واحد است که 71درصد از ظرفیت آن فعال است. تعداد گاوداری‌‌‌های صنعتی تولید شیر نیز 16 هزار و 836 واحد است که شامل 2/ 4 میلیون راس گاو است. طبق آخرین آمار منتشر شده مقدار تولید شیر در ایران، در سال 97 حدود 5میلیون تن گزارش شده است. این رقم در سال 99 به 5/ 8میلیون تن رسیده است. نحوه قیمت‌گذاری شیر در ایران بر اساس بهای تمام شده و حاشیه سود تولیدکننده توسط سازمان حمایت تعیین می‌شود. برای محاسبه قیمت تمام شده شیر، ابتدا تمام درآمدهای دامداری از قبیل فروش گوساله نر و تلیسه‌‌‌های مازاد، گاوهای حذفی و کود دامداری محاسبه و از کل هزینه‌‌‌ها کسر و باقی‌مانده هزینه‌‌‌ها به کل تولید شیر تقسیم می‌شود تا قیمت تمام شده یک کیلوگرم شیر به دست آید. تا قبل از سال 97 با توجه به ثبات ارزی و عدم تغییر هزینه‌‌‌ها نرخ شیر در حدود 1200تومان به ثبات رسیده بود که با افزایش نرخ ارز به 4200 تومان و افزایش سایر هزینه‌‌‌ها در سه سال اخیر نرخ هر کیلو شیر در فصل اول 1400 به حدود 5هزار تومان رسید و در مرداد ماه 1400 نرخ جدید6500تومان نهایی شد.
شرکت‌های بورسی
سهام حدود 20 شرکت در حوزه زراعت و کشاورزی و صنایع وابسته به آن از جمله دامپروری و مرغداری در بازار سرمایه ایران معامله می‌شود. برخی شرکت‌ها در زمینه تولید مرغ و تخم‌‌‌مرغ فعالیت می‌کنند و برخی نیز هلدینگ‌‌‌های شرکت‌های فوق هستند.
از میان این 20 شرکت حدود 12 مورد به صورت تخصصی‌‌‌تری در حوزه دامپروری فعالیت می‌کنند که محصول بیشتر آنها شیر خام است. عمده این شرکت‌ها با در اختیار داشتن زمین، بخشی از خوراک دام موردنیاز خود را نیز تامین کرده و مازاد آن را به فروش می‌‌‌رسانند. «زپارس» در این بخش جزو معدود شرکت‌هایی است که فروش بالایی در نهادههای دامی دارد. «زشریف» نیز از معدود واحدهایی در حوزه دامپروری است که واحد فرآوری محصولات لبنی و تولید محصولات مختلف از جمله پنیر و خامه را در اختیار دارد.
در این گزارش نمادهای«زپارس»، «زکشت»، «زملارد»، «زمگسا»، «زبینا»، «زگلدشت»، «زدشت»، «تلیسه»، «زفکا»، «زشریف» و «زقیام» به عنوان شرکت‌های فعال این صنعت در بازار سرمایه از نظر درآمد عملیاتی آنها در 6 ماه ابتدایی امسال مورد بررسی قرار گرفته‌‌‌اند که نشان می‌دهد شرکت کشت و دام قیام اصفهان بیشترین درآمد عملیاتی را طی این مدت به دست آورده است. از سوی دیگر این شرکت‌ها معمولا حاشیه سود خالصی بین 17 تا 25درصد دارند. اما با این حال نسبت قیمت بر سود این شرکت‌ها نسبت به بازار بالاتر است. در حالی که نسبت قیمت به سود بازار بورس و فرابورس در محدوده 5/ 8 واحد قرار دارد، نسبت قیمت به سود شرکت‌های مورد بررسی در محدوده 12 واحد قرار دارد که این موضوع می‌تواند یکی از ریسک‌های عمده این صنعت به حساب آید، هرچند که کارشناسان معتقدند با افزایش قیمت محصولات امکان کاهش این نسبت از طریق افزایش سود وجود دارد.
ریسک‌های صنعت
یکی ا ز تهدیدهای پیش روی این صنعت گرایش ذائقه مردم به مصرف فرآورده‌های خوراکی و آشامیدنی ناسالم است که جهت مقابله با این تهدید باید مردم را به جنبه‌های مفید مصرف فرآورده‌های لبنی و جنبه‌های منفی مصرف فرآورده‌های ناسالم آشنا کرد. دومین ریسک، قیمت بالای محصولات لبنی و کاهش منابع درآمدی اقشار مردم به نسبت افزایش قیمت‌ها و هزینه‌های زندگی است و این امر منتج به کاهش سرانه مصرف شیر خواهد شد.
در ادامه به صورت تشریحی‌‌‌تر به برخی از ریسک‌های این صنعت می‌‌‌پردازیم.
ریسک بازاریابی و فروش: نداشتن قدرت چانه‌زنی مناسب تولیدکنندگان، بازار محصولات کشاورزی و دامپروری به‌ویژه بازار شیرخام را با ریسک قیمتی و نااطمینانی در درآمد تولیدکنندگان دچار کرده است. قطع یکباره یارانه شیر خانوارها، رکود اقتصادی و کاهش نسبی تقاضا و افزایش نسبی قیمت محصولات لبنی منجر به کاهش تقاضا برای این محصولات در سال‌های اخیر شده است. از نمونه دیگر ریسک‌های بازاریابی و فروش نامشخص بودن سیاست‌های حمایتی دولتی در قیمت‌گذاری شیر، سایر محصولات و محدودیت در امکان تعیین نرخ فروش شیر متناسب با افزایش هزینه‌های تولید و اعمال سقف‌های قیمتی توسط سازمان حمایت از مصرف‌کننده و تولیدکننده و نبود تشکل‌های صنفی کارآمد در راستای اجرای قانون تضمینی محصولات کشاورزی و دامپروری اشاره کرد.
یکی دیگر از ریسک‌های فروش مربوط به عدم‌فروش محصول اصلی تولیدی این شرکت‌ها شامل شیر و محصولات لبنی است. این محصولات به دلیل فسادپذیری و ماندگاری کم، ریسک فروش شرکت محسوب می‌‌‌شوند.
ریسک نرخ تورم: ریسک نرخ تورم به معنی کاهش ارزش سرمایه به دلیل کاهش قدرت خرید پول است. افزایش قیمت کالاهای مصرفی و سرمایه‌‌‌ای بر بهای تمام‌‌‌شده تاثیر گذاشته و حاشیه سود را کاهش می‌دهد. در این راستا شرکت‌ها سعی می‌کنند عمده مواد اولیه و کالاها را از مراجع دولتی با نرخ ثابت و به صورت پیش خرید و عمده خریداری کنند.
ریسک حوادث طبیعی: پدیده زیان‌بار خشکسالی در اراضی دیم به طور متوسط هر 5 سال یک‌بار اتفاق می‌‌‌افتد و حداکثر 60درصد خسارت به اراضی دیم وارد می‌کند. همچنین سرمازدگی محصولات پاییز به‌طور متوسط هر 4سال یک‌بار اتفاق می‌‌‌افتد و 5 تا 6درصد به مزارع خسارت وارد می‌کند.
ریسک نقدینگی: ساختار بازار شیر و محصولات لبنی به صورتی است که تعداد زیادی از دامداری‌‌‌ها در مقابل تعداد اندکی از کارخانه‌‌‌های لبنی قرار گرفته‌‌‌اند. این موضوع نقش قابل‌توجهی در تعیین قیمت و نحوه پرداخت شیر خام دارد. تغییر در نحوه پرداخت وجه شیر توسط کارخانه‌ها در کنار خریدهای فصلی علوفه ذرت و یونجه که در مقاطعی از سال نقدینگی بسیار زیادی را به خود اختصاص می‌دهند بسیار بر نقدینگی اثرگذار است.
ریسک تغییرات نرخ ارز و افزایش هزینه‌های تولید: افزایش نرخ ارز و افزایش جهانی نرخ مواد اولیه موجب افزایش نرخ خرید مواد اولیه و به‌تبع آن افزایش نرخ مصرف مواد اولیه و در نهایت موجب افزایش بهای تمام شده می‌شود هرچند که نرخ ارز به طور مستقیم بر نهادههای دامی شرکت تاثیر ندارد. با اینکه در صنعت دامپروری بخش عمده خوراک دام به صورت وارداتی بوده و نوسانات نرخ ارز بالطبع اثرات مستقیمی بر نرخ نهاده‌‌‌ها خواهد داشت، اما دولت همواره در خصوص سه قلم اصلی خوراک دام (جو، ذرت، کنجاله سویا) که بالغ بر 40درصد خوارک غیر‌علوفه‌ای را به خود اختصاص می‌دهد ارز تخصیص داده و تا حد امکان این ریسک را کاهش داده است.
ریسک تامین منابع آبی و عدم‌استفاده بهینه از اراضی: با توجه به توسعه بخش کشاورزی و صنعت و افزایش برداشت از منابع آب زیرزمینی و به‌تبع آن کاهش مخازن سفره‌های آب زیرزمینی، میزان تغذیه آب‌خوان جوابگوی برداشت نبوده و سطح آب زیرزمینی به شدت افت کند که این افت سطح آب، باعث مشکلاتی مانند خشک شدن چاه‌‌‌های آب، کاهش دبی رودخانه‌ها و تنزیل کیفیت آب چاه‌‌‌ها می‌شود.
ریسک تامین مواد اولیه و تحریم‌های بین‌المللی: با توجه به تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه کشور و با توجه به اینکه این تحریم‌ها باعث ایجاد چالش‌های جدی در زمینه انتقال ارز در خریدهای خارجی می‌شود و با در نظر گرفتن این موضوع که عمده نهادههای مصرفی دامداری وارداتی بوده، بنابراین مسائل فوق می‌تواند باعث به وجود آمدن چالش در زمینه تامین مواد اولیه و نیز افزایش قیمت‌های تمام شده محصولات شود.
