در تحلیلی بررسی شد

زیروبم روغنی‏‏‌ها از زاویه بورس

الهه ظفری / تحلیلگر بازار سرمایه منبع اصلی تولید روغن‌های گیاهی، دانه‌های روغنی گیاهان یک‌ساله مانند سویا، آفتابگردان، کلزا (کانولا)، ذرت و میوه‌های درختی مانند پالم، زیتون و نارگیل هستند که سویا، پالم، کلزا و آفتابگردان اساس تجارت جهانی روغن را تشکیل می‌دهند. دانه‌های روغنی (حاوی روغن نباتی)، زمین‌های زیرکشت وسیعی را در سراسر دنیا به خود اختصاص داده‌اند چراکه نه تنها به دلیل ارزش و اهمیت تولید روغن خوراکی مورد توجه هستند بلکه به دلیل ماده پروتئینی با ارزشی که پس از روغن‌کشی از آنها باقی می‌ماند اهمیت زیادی دارند. این اهمیت تا جایی است که پس از غلات، دانه‌های روغنی دومین ذخایر جهانی غذایی را در دنیا به خود اختصاص داده‌اند و در اقتصادها در زمره صنایع راهبردی قرار گرفته‌اند.

در صنعت روغن‌نباتی، دانه‌های روغنی به عنوان مواد اولیه، وارد کارخانه‌های روغن‌کشی شده و تبدیل به روغن خام و کنجاله می‌شود. روغن خام در کارخانه‌‌‌های تصفیه روغن پس از فرآوری به روغن خوراکی تبدیل شده و به عنوان محصول نهایی به بازار عرضه می‌شود. کنجاله نیز به عنوان خوراک دام و طیور به مرغداری‌ها و گاوداری‌ها عرضه می‌شود.

دانه‌های روغنی به میزان روغن قابل استحصال از هریک از انواع آن در صنعت روغن نباتی از اهمیت متفاوتی برخوردار هستند. به عنوان مثال دانه سویا و تخم پنبه دارای ضریب تولید 18 تا 20درصد، دانه آفتابگردان و کلزا دارای ضریب تولید 35 تا 45‌درصد و پالم دارای ضریب تولید 45 تا 50‌درصد است. بیشترین ضریب تولید را مغز نارگیل (65تا68درصد) دارد. به طور کلی بیش از 95درصد روغن نباتی تولید شده در دنیا از دانه‌های روغنی به دست می‌آید. برهمین اساس می‌توان گفت روغن‌ها با توجه به ارزش غذایی آنها در سه گروه اصلی طبقه‌بندی می‌شوند. گروه اول (نظیر روغن‌های بذرکتان، کانولا، سویا و زیتون)، گروه دوم (نظیر گلرنگ، آفتابگردان و ذرت) و گروه سوم (پنبه‌دانه و پالم که عموما چربی اشباع زیادی دارند). به طور کلی روغن حاصل از دانه سویا و سایر دانه‌های روغنی حدود 55درصد و روغن پالم حدود 35درصد از تولید جهانی روغن نباتی را به خود اختصاص داده‌اند.  چین با تولید حدود 17میلیون تن روغن سویا در جایگاه اول و پس ازآن ایالات متحده با تولید 12میلیون تن در جایگاه دوم جهان قرار دارند. در بخش صادرات، آرژانتین با 6میلیون تن و برزیل با 05 /1 میلیون تن در صدر صادرکنندگان قرار گرفته‌اند و هند با 2 /3 میلیون تن بیشترین واردات روغن را در سال 2020 داشته است. به طور کلی توسعه دانه سویا و روغن پالم به میزان دسترسی به زمین‌های جدید بستگی داشته که با توجه به اعمال قوانین جدید به منظور حفاظت از محیط‌زیست می‌تواند در آینده محدود شود. این موضوع به‌ویژه در مورد زمین‌های کشت درختان پالم موضوعیت پیدا می‌کند. همچین سیاست‌های مرتبط با استفاده از سوخت‌زیستی (از منابع انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر) که طرح‌های مربوط به آن در آمریکا و اروپا و اندونزی به مرحله بهره‌برداری آزمایشی رسیده‌اند از دیگر موارد تاثیر‌گذار بر این صنعت خواهد بود.  در ایران مصرف سرانه روغن (19کیلوگرم) بالاتر از میزان مصرف استاندارد جهانی (12کیلوگرم) تخمین زده شده است به‌طوری که با افزایش واردات روغن و دانه‌های روغنی طی سال‌های اخیر روبه‌رو بوده است. درحال حاضر بیش از 88درصد مصرف روغن نباتی کشور از محل واردات تامین می‌شود. دو کشور آرژانتین و برزیل عمده صادرکننده روغن به ایران هستند. روغن خام موردنیاز کشور به طور میانگین سالانه 5 /1 میلیون تن برآورد شده است. با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از نیاز کشور به کنجاله و روغن از طریق واردات صورت می‌پذیرد، صادرات دانه‌های روغنی و کنجاله به صورت خام ممنوع است. در کشور 46شرکت در حوزه تصفیه، تولید و بسته‌بندی روغن‌های خوراکی فعالیت دارند که از این میان چهار شرکت در بورس و اوراق بهادار تهران پذیرفته شده‌‌اند؛ غبشهر با دو برند تجاری (لادن و بهار)، غمارگ (آفتاب)، غپونه (تبرک) و غکورش (فامیلا و اویلا). به ترتیب 3شرکت با بیشترین تولید در بازار صنعت غذایی مرتبط با تولید روغن نباتی خوراکی شرکت‌های کورش (16درصد)، صنعتی بهشهر (15درصد) و طبیعت سبز پارس کهن (9درصد) هستند.

   نگاهی به عملکرد روغنی‌‌‌ها

شرکت مارگارین (غمارگ): مارگارین اولین شرکت تولیدکننده روغن گیاهی در ایران است. برندهای تجاری این شرکت خروس، آفتاب و آفتاب طلایی هستند. ظرفیت تولیدی این شرکت هزار تن در روز است. نرخ فروش روغن نباتی شرکت طی 7 ماه سال 1400، 19درصد افزایش پیدا کرده است و مقدار فروش روغن شرکت به طور میانگین ماهانه 11هزارتن بوده است. برهمین اساس و با فرض محقق شدن فروش 3ماه پایانی سال مالی شرکت برابر با میانگین فروش مقداری 9ماه و نرخ فروش مهرماه سود هر سهم این شرکت برای سال 1400، حدود 140ریال (با سرمایه جدید) برآورد می‌شود.

شرکت صنعتی بهشهر (غبشهر): شرکت صنعتی بهشهر بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین شرکت تولید روغن گیاهی خوراکی کشور است. تولید روزانه شرکت بیش از هزار تن در روز است و حدود 15‌درصد از سهم بازار روغن کشور را به خود اختصاص داده است. برند تجاری روغن تولیدی این شرکت (لادن و بهار) است. نرخ فروش شرکت طی سال 1400 حدود 33درصد افزایش داشته است. با فرض تکرار نرخ فروش مهر ماه برای 3ماه پایانی سال مالی شرکت و همچنین مقدار فروش متناسب با عملکرد 9ماه، سود هر سهم شرکت برای سال مالی 1400 حدود 030 /2 ریال برآورد می‌شود.

شرکت غذایی کورش (غکورش): صنعت غذایی کورش، زیرمجموعه گروه صنعتی گلرنگ است. برندهای تجاری این شرکت اویلا، فامیلا و کیمبال و... هستند و سهم بازار این شرکت حدود 16درصد است. نرخ فروش روغن خوراکی شرکت طی سال مالی 1400، به طورمیانگین 30درصد افزایش داشته است و میانگین فروش مقداری شرکت ماهانه 25هزارتن بوده است. با فرض تکرار نرخ و مقدار فروش بر اساس میانگین 7ماه شرکت، سود هر سهم سال 1400 حدود 4هزار ریال برآورد می‌شود.