عملکرد مالی بورس‌‌‌های چهارگانه بررسی شد
فراکاب‌‌ها زیر ذرهبین تحلیل
بورس و فرابورس به صورت ویژه بر روی معاملات اوراق بهادار خصوصا سهام شرکت‌ها متمرکز هستند. بورس کالا بر روی تبادل کالاهای مختلف از جمله محصولات معدنی، فلزات اساسی، فرآورده‌های پتروشیمی محصولات کشاورزی و همچنین اوراق مبتنی بر کالا (اوراق مشتقه) تمرکز دارد. بورس انرژی نیز شبیه بورس کالایی است اما بیشتر بر روی حامل‌های انرژی و فرآورده‌های نفتی متمرکز شده است. این چهار شرکت فرابورس، کالا، انرژی و بورس علاوه بر اینکه سازوکار معاملات را فراهم می‌کنند خود نیز دارای نمادهایی جهت معامله هستند. این شرکت‌ها ساختار انحصاری و یکتایی دارند و نمونه‌های مشابهی ندارند و همین ماهیت انحصارگونه باعث شده که جایگاه ویژه‌ای در بین نمادهای بورسی پیدا کنند و البته به‌رغم بالا رفتن نسبت قیمت به سود سالیانه (P/ e) و رشد‌های بسیار بالا در طول سالیان اخیر کماکان هم نسبتا پرتقاضا و پر گردش بر روی تابلوی معاملات ظاهر شوند. همچنین گفتنی است درآمدهای این شرکت‌ها مبتنی بر درآمد حاصل از ارائه خدمات و اخذ کارمزد معاملات است.
بخشی از تقاضا و پایداری آن در طی دوره بلندمدت بازار سرمایه به خاطر تکالیف قانونی و محدود بودن خدمات این حوزه به همین 4 شرکت است که در حال گسترش هستند. به عنوان آخرین مثال سیمان در ابتدای سال‌جاری وارد بورس کالا شد و اقداماتی به منظور تکلیف خودروسازان به فروش محصولاتشان در بورس کالا از طریق وزارت صمت در حال پیگیری است. تقریبا تمام مشتقات انرژی (برق، سوخت و... ) نیز در بورس انرژی در حال معامله است و هر ماه شاهد الزام خریداران جدیدی به معامله در این بازار شفاف هستیم. همین‌طور بورس و فرابورس نیز که تا حدودی شناخته شده‌تر هستند، دائما در حال گسترش نمادهای پذیرش شده خود بود و البته علاوه بر آن توسعه مدل‌های دیگر از جمله پذیره‌نویسی شرکت‌های پروژه و صندوق‌های نوآورانه جدید را در دستور کار دارند.
وضعیت درآمدهای عملیاتی
این چهار بورس بزرگ خودشان شرکت‌های سهامی عام بوده و سهام این شرکت‌ها نیز در بورس و فرابورس قابل معامله است. درآمد این شرکت‌ها از محل کارمزد انجام معاملات در شرکت‌های زیرگروه است و هزینه‌های این شرکت‌ها نیز مشمول هزینه عادی و هزینه سازوکارهای انجام معاملات است. انجام معاملات در هرکدام از این چهار بورس مشمول کارمزد است. این کارمزد در هنگام خرید یا فروش از خریدار و فروشنده اخذ می‌شود، وجوهی که بابت کارمزد از انجام معاملات اخذ می‌شود با درصدهای مشخصی بین کارگزاری، شرکت، سازمان بورس و مالیات دولتی تقسیم می‌شود. با توجه به اینکه کارمزدها هم از خریدار و هم از فروشنده اخذ می‌شود تا زمانی که حجم معاملات بالا باشد درآمد این شرکت‌ها بهتر می‌شود و بر همین اساس عده‌ای بر این عقیده هستند که سهام این شرکت‌ها در درازمدت سود خوبی به سهامداران خود می‌دهد، هرچند باز هم توصیه می‌شود که در هنگام ورود و خروج به تحلیل‌های تکنیکالی نیز توجه شود.
بررسی گزارش ۶ ماه منتهی به شهریور ۱۴۰۰ نماد کالا نشان می‌دهد که این نماد در سودسازی کماکان رو به رشد بوده و درآمدهای عملیاتی بورس کالا در شهریور سال گذشته هزار و ۶۰میلیارد تومان بوده که در شهریور امسال با افزایش ۷۲درصدی به یک‌هزار و ۸۲۳میلیارد تومان رسیده است، سود ناخالص نماد کالا ۸۷۱میلیارد تومان در شهریور سال گذشته بوده که با افزایش ۷۳درصدی به هزار و ۵۳۵میلیارد تومان در شهریور سال‌جاری رسیده است.
بورس انرژی هم در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۹۹ افزایش سودسازی کرده اما به اندازه بورس کالا نبوده است (بورس انرژی با شرایط ویژه تحریمی کشور مواجه بوده اما باز هم با این شرایط توانسته سودسازی خود را ادامه دهد). درآمدهای عملیاتی بورس انرژی در شهریور سال گذشته ۱۸۵میلیارد تومان بوده که با افزایش ۲۱درصدی به ۲۲۳میلیارد تومان رسیده و سود خالص در حال تداوم بورس انرژی نیز با افزایش ۳۴درصدی مواجه بوده است.
درآمدهای عملیاتی و سودناخالص نماد فرابورس اما با کاهش ۶۴درصدی نسبت به شهریور سال گذشته مواجه بوده و دلیل آن کاهش حجم معاملات و کاهش کارمزد نمادهای فرابورس و بورس بوده است، البته ذکر این نکته ضروری است که نمادهای فرابورس و بورس نسبت به سال ۹۸ و سال‌های قبل درآمدهای چند برابری را تجربه کرده‌اند که این درآمدها وضعیت فرابورس و بورس را از لحاظ درآمدی از بورس کالا و بورس انرژی بسیار بیشتر کرده است. به عنوان مثال درآمد عملیاتی فرابورس هزار و ۲۳۷ میلیارد تومان بوده که نسبت به بورس کالا با هزار و ۸۲۳میلیارد تومان است که اختلاف ۵۰درصدی دارد.
نماد بورس هم به همین وضعیت بوده اما انتشار اخبار مربوط به بدهی هزار میلیارد تومانی بورس تهران به شهرداری و استخراج رمزارز تاثیر منفی ذهنی بر روند معاملات داشت و موجب شد که پس از بازگشایی مثبت 60درصدی در بیست‌و‌پنجم آبان ماه سال‌جاری با فشار فروش نسبتا سنگینی روبه‌رو شده و از قیمت 1600 تومان تا حوالی 1000 تومان افت قیمت داشته باشد.
بازدهی شرکت‌های فراکاب
بررسی و مقایسه بازدهی این نماد‌ها نشان می‌دهد که در این بین کالا وضعیت بهتری در یک سال گذشته داشته است زیرا با فروکش کردن هیجانات خریداران بورسی در مرداد 99 شاخص کل و وضعیت عمومی نماد‌ها وارد فاز ریزشی شد که به‌تبع آن ارزش معاملات و درآمدهای حاصل از آن برای بورس و فرابورس نیز کاهش داشت. نماد انرژی 3 البته وضعیت نسبتا بهتری نسبت به بورس و فرابورس داشته است و موفق شد بخش بیشتری از ریزش خودش را جبران کند. در جدول مقایسه وضعیت ماهیانه بازدهی 4 شرکت موردنظر را از ابتدای سال 98 تاکنون مشاهده می‌کنید. بیشترین رشد قیمتی و نوسانات آن را به ترتیب فرابورس و بورس در اختیار داشتند و در مقابل کالا و انرژی با نوسانات کمتر رو به بالا در حرکت بوده‌اند.
در تابلوی بورس کالا، معاملات رونق مناسبی داشته است تا جایی که میزان محصولات معامله شده در 9 ماه ابتدایی سال‌جاری از نظر حجمی بیش از کل معاملات سال گذشته بوده و با توجه به تورم قیمت‌ها، سود اکتسابی بورس کالا به‌صورت فزاینده رشد داشته است. هرچند ذکر این نکته ضروری است که نسبت قیمت به سود هر 4 شرکت اختلاف معناداری با میانگین شرکت‌های پذیرش شده بورسی دارد که ریسک سرمایه‌گذاری را متاثر می‌کند.
جمع بندی
درآمد اصلی شرکت‌های بورس کالا، فرابورس و بورس از محل کارمزد معاملات است. بنابراین هرچه ارزش معاملات در این بازارها افزایش یابد یا این بازارها گسترش پیدا کنند، درآمد این شرکت‌ها افزایش پیدا می‌کند. همان‌طور که مشهود است ارزش معاملات به دلیل ریزش‌های پیاپی و رکود‌های متعاقب افت چشمگیری داشته است اما انتظار می‌رود با خروج احتمالی از وضعیت رکودی فعلی و افزایش تقاضا در بازار سرمایه (با توجه به برنامه‌های حمایتی دولت) مجددا درآمدزایی شرکت‌های بورس و فرابورس روند صعودی به خود بگیرد. در خصوص کالا نیز انتظار تقویت حجم معاملات با توجه به برنامه‌های در دست اقدام را داریم که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به بخش زمین و املاک و همچنین خودرو اشاره کرد که نگرانی سهامداران این نماد را از این منظر بسیار کاهش داده است و در نهایت انرژی نیز وضعیت مشابهی داشته و برنامه‌ریزی‌ها برای تنوع بخشی بیشتر و همچنین الزام خریداران داخلی (واحتمالا خارجی در آینده) در دستور کار است. نکته مهمی که باید در خصوص شرکت‌های فراکاب بر آن تاکید کرد نسبت بالای قیمت به سود سالیانه است که ریسک سرمایه‌گذاری در این نماد‌ها را قابل‌توجه کرده است البته لازم به ذکر است که به دلیل انحصاری بودن حوزه کاری این شرکت‌ها و چشم‌انداز روبه‌رشد آنها با توجه به قوانین و دستورالعمل‌های آتی، اقبال معامله‌گران به این نماد‌ها کماکان قابل‌توجه است، تا جایی که در ماه‌های اخیر شاهد رشد قابل‌توجه ارزش معاملات در خود این نماد‌ها بوده‌ایم. راه‌اندازی بورس بین‌الملل نیز می‌تواند به تقویت تعاملات خارجی این شرکت‌ها کمک کند و چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در آنها را بهبود ببخشد. در انتها، بررسی نمادهای فراکابی در شرایط تکنیکالی مناسب و البته به عنوان بخش کوچک و پر ریسک پرتفو می‌تواند مدنظر معامله‌گران قرار بگیرد.
