شرایط برد- برد برای کشاورزان و گردشگران بررسی شد

احیای کشاورزی با «مزرعه توریستی»

دنياي اقتصاد : گردشگری کشاورزی در بسیاری از کشورهای جهان یک مقصد توریستی ارزان‌‌قیمت محسوب می‌شود که در آن هزینه، اقامت، تفریح، غذا و سفر برای گردشگران بسیار کم و بهینه است که این مقرون به صرفه بودن دامنه بازار گردشگری را گسترش می‌دهد.گردشگری کشاورزی با ۱۳ نوع خدمات تفریحی شامل محصولات کشاورزی، غذاهای ارگانیک، گردشگری آشپزی، برگزاری جشنواره‌ها، ایجاد اقامتگاه، سوارکاری، قایقرانی، ماهیگیری، پیاده‌‌روی، شنا و پرورش پرندگان، حیوانات و گیاهان فرصت‌‌های تفریحی را برای تمامی گروه‌های سنی فراهم آورده و منجر به افزایش سفرهای خانوادگی شده است. عمده مزایای گردشگری کشاورزی برای کشورهای موفق در این عرصه در متنوع‌‌سازی اقتصاد مناطق روستایی، ایجاد مشاغل و افزایش درآمد جوامع روستایی، حفظ و ارتقای سنت‌‌ها، افزایش هماهنگی و همکاری بین جوامع روستایی و شهری بوده است. کشورهایی همچون استرالیا، کانادا، فیلیپین، لتونی، ایتالیا، ترکیه، سوئیس، آمریکا و انگلیس در به‌‌کارگیری گردشگری کشاورزی با موفقیت همراه بودند.

با این حال در ایران گردشگری کشاورزی مفهوم و ایده‌‌ای نو است که هنوز بسیاری از آژانس‌‌ها یا کسب‌‌‌‌وکارهای روستایی مرتبط با گردشگری سراغ آن نرفته‌‌اند. علی قربانی معاون امور دهیاری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» درباره این سبک از گردشگری می‌گوید: در دنیای امروزه صنعت توریسم یکی از پرسودترین صنایع به حساب می‌‌آید. گردشگری کشاورزی به عنوان یکی از شاخه‌های این صنعت یکی از راهبردهایی است که در چند دهه گذشته برای متنوع کردن تولیدات روستایی در دنیا انجام شده است. در ایران نیز این مقوله چند سالی است که در کشور مطرح شده و روز به روز هم بر رونق آن افزوده می‌شود. او با اشاره به اینکه متقاضیان گردشگری کشاورزی در ایران رو به توسعه است‌‌، می‌‌افزاید: ما نیازمند دستورالعملی از سوی وزارت میراث فرهنگی و گردشگری هستیم که علاقه‌‌‌‌مندان به این حوزه بر اساس آن وارد این حوزه شوند.

به گفته معاون امور دهیاری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور در ایران ما محصولاتی مانند زرشک، زعفران، پسته، گل محمدی، انار و... را داریم که در دنیا کم‌‌نظیر است. او با بیان این مطلب ادامه می‌دهد: ایجاد مزرعه‌هایی با هدف گردشگری کشاورزی، ارائه مجوز‌‌، تدوین دستورالعمل و متعاقب آن تبلیغ در فضای مجازی از طریق رسانه‌ها می‌تواند به توسعه این شیوه از توریسم در کشورمان کمک کند.

قربانی از استان گلستان به عنوان نخستین استانی که پیشگام در گردشگری کشاورزی شده نام می‌‌برد و می‌گوید: پیش از کرونا برای مزرعه‌‌ای در این استان مجوز گردشگری کشاورزی صادر شد. در آن زمان روزانه سه هزار نفر از این مزرعه بازدید می‌کردند. گردشگران علاقه‌‌مند می‌توانستند تمشک و توت فرنگی بچینند، شیر گوسفند بدوشند و در کار جمع‌آوری تخم‌‌مرغ مشارکت کنند. آنها برای ورود به مزرعه ورودیه‌‌ای پرداخت می‌کردند و در مقابل از خدمات مزرعه بهره می‌گرفتند.

او می‌‌افزاید: با توجه به شرایط اقلیمی ما‌‌، افزایش جمعیت و... کشاورزی سنتی نمی‌تواند به تنهایی پاسخگوی نیازهای روستاییان باشد و از این رو یکی از راهکارهایی که باید برای توسعه و رونق این مناطق از آن بهره بگیریم گردشگری کشاورزی است. در همین راستا نیز تاکنون ۷۰ مجوز در این زمینه صادر شده و امیدواریم بتوانیم با جلسات و نشست‌‌هایی که با جهاد کشاورزی و وزارت میراث فرهنگی و گردشگری داریم این امر را تسهیل کنیم. به گفته معاون امور دهیاری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، جهاد کشاورزی نگران تغییر کاربری زمین‌‌های کشاورزی و خارج شدن آنها از چرخه تولید با ورود آنها به عرصه گردشگری است، در همین راستا او می‌گوید: باید دستورالعمل‌‌های جامع برای توریسم تدوین کرده و نظارت دقیق داشته باشیم تا دغدغه‌های متولیان جهاد کشاورزی نیز برطرف شود.  قربانی معتقد است ورود گردشگر به مناطق روستایی می‌تواند درآمدزایی برای اهالی به دنبال داشته  باشد و خانه آنها را تبدیل به اقامتگاه‌های روستایی کند که همین موضوع می‌تواند رونق اقتصادی را به همراه داشته باشد.

نمونه چنین تجربه‌‌ای را در هند شاهد هستیم. گردشگری کشاورزی یک مفهوم نوین در بخش گردشگری هند است و طی چند سال اخیر با افزایش علاقه‌‌مندی به اقامت در مزارع این سبک سفر بسیار رونق یافت و هم‌‌اکنون اقامت در مزرعه، محصولات کشاورزی، سوارکاری، دوچرخه‌‌سواری، شنا، شیردوشی، صنایع‌‌دستی و هنری محلی‌‌ها، برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها و موسیقی محلی گردشگری کشاورزی را به بهترین انتخاب گردشگران برای گذران وقت در محیط‌‌های آرام بکر تبدیل کرده است. در هند مزارع از ۱۰ هکتار تا ۵۰ هکتار متغیر است و باتوجه به مساحت آن امکانات رفاهی و تفریحی و ارائه محصولات و خدمات نیز متفاوت است. براین اساس میزان اجاره شبانه در مزارع گردشگری از ۲۵ دلار تا ۲۰۰ دلار متغیر است. مزارع چای، نارگیل، فندق، موز، ادویه و عسل در هند به وفور یافت می‌شود. برخی از این مزارع در کنار ساخت اقامتگاه‌ها و ارائه خدمات رفاهی و تفریحی همچون شنا، سوارکاری، پیاده‌‌روی و... به آموزش آشپزی برای پخت غذاهای محلی، تولید محصولات کشاورزی و نحوه نگهداری حیوانات محلی می‌‌پردازند. مزارع گردشگری کشاورزی در هند تورهایی برای بازدید افراد از پرورش و کاشت فرآورده‌ها و غذاهای محلی همچون ذرت، نارگیل، نیشکر و آناناس برگزار می‌کند و کشاورزان امکان اقامت گردشگران در مزرعه و آموزش عمومی درباره عملکرد مزرعه را فراهم می‌کنند.

به گفته قربانی در ایران هم بسیاری از شهرنشین‌‌ها برای دوری از زندگی شهری، آلودگی‌‌ها و مشکلات آن ترجیح می‌دهند گردشگری روستایی و کشاورزی را تجربه کرده و به مناطقی سفر کنند که هم آب و هوای سالم داشته باشد و هم محصولات ارگانیک که به شکل مستقیم از تولیدکننده به مصرف‌کننده می‌‌رسد. او همچنین توریسم کشاورزی را راهکاری برای توسعه روستایی پایدار می‌‌داند و اضافه می‌کند: عدم شناخت پتانسیل‌‌‌‌های گردشگری کشاورزی از دلایلی است که هنوز برخی آژانس‌‌ها و فعالان این حوزه سراغ آن نرفته‌‌اند.

معاون امور دهیاری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور با اشاره به اینکه هنوز برخی مطلع نیستند باغ‌های زرشک در خراسان جنوبی  هر فصل یک رنگ است و توان جذب گردشگر را برای ۹ ماه در سال دارد یا باغ‌های گل محمدی و گلاب‌‌گیری یکی از جاذبه‌های روستاهای ماست، می‌گوید: باید در زمینه پتانسیل‌‌های ما در این زمینه اطلاع‌رسانی بیشتری صورت بگیرد‌‌، ما در ایران ۵۰۰ روستای هدف گردشگری داریم که معابر آن به شیوه سنتی بازسازی و زیرساخت‌‌های آنها نیز برای پذیرایی از گردشگران مهیا شده است. ایران جزو ۱۰ کشور اول دنیا به لحاظ جاذبه‌های گردشگری است و ما باید از این توان برای جلب نه تنها توریست‌های داخلی بلکه برای گردشگران خارجی نیز بهره بگیریم.

او ادامه می‌دهد: بدون تکیه به نفت با سرمایه‌های اندک نیز می‌توانیم به توسعه روستایی برسیم که راه آن از گردشگری کشاورزی می‌‌گذرد. ایران کشوری منحصر به فرد از لحاظ جاذبه‌های طبیعی و تنوع اقوام است و چنانچه بتوانیم آنها را به ایرانیان و جهانیان بشناسانیم قطعا آینده روشنی برای گردشگری کشاورزی و روستایی خواهیم داشت.