دو مسوولیت شرکت‌ها در گردشگری
مدیریت زیست‌محیطی و به حداقل رساندن اثرات بیشترین توجه را درباره فعالیت‌های CSR در گردشگری به خود جلب کرده‌اند. طی دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، CSR گردشگری به میزان زیادی به‌صورت توسعه طرح‌های عملکرد داوطلبانه‌ای نظیر برچسب زیست‌محیطی و نظام‌نامه‌های رفتار درآمد که صنعت گردشگری از آنها برای نشان دادن رفتارهایی درباره عملکرد غیرمالی فراتر از الزامات قانونی استفاده کرده است. صنعت گردشگری نظام‌نامه رفتار را، هرچند همیشه به‌عنوان ابتکار CSR نامیده نشده، به مقررات وضع و اجرا شده ترجیح داده است. تدوین‌کنندگان اصلی نظام‌نامه رفتار برای گردشگری، دولت‌ها، جمعیت‌های صنفی حرفه، سازمان‌های مردم‌نهاد و گروه‌های چند ذی‌نفع هستند.
در سال ۱۹۹۵، برنامه محیط‌زیست سازمان ملل متحد (یوان‌ای‌پی) از بیش از ۳۰ نظام‌نامه رفتار موجود در آن زمان ارزیابی کرد. به دنبال این بررسی، ۲۸ طرح برچسب‌زنی دیگر نیز در ۱۹۹۸ ارزیابی شد و عناصر مشترک راستی‌آزمایی و پایش به‌عنوان نقاط ضعف مشترک کلیه این ابتکارات مشخص شدند. در ۱۹۹۹ در اروپا و به‌تنهایی در کشورهای نوردیک، حداقل ۱۷ برنامه برچسب‌زنی وجود داشتند و پنج برنامه دیگر در جریان بودند. یکی از پژوهشگران به حدود ۶۰ گواهی و جایزه زیست‌محیطی به‌تنهایی در اروپای ۲۰۰۱ برخورد کرد که تقریبا کلیه انواع تامین‌کنندگان گردشگری را پوشش می‌دادند و اکثریت آنها یعنی بیش از ۳۰ مورد، اقامتگاه‌های گردشگری دارای گواهی بودند. هرچند این نوع اشکال CSR زیست‌محیطی هنوز رایجند، از برخی از طرح‌های موجود نیز به‌خاطر تشکیلات بد، پایداری مالی متزلزل و آسیب‌پذیری در مقابل منافع تجاری انتقاد شده است.
اما هرچند درباره نقش گردشگری در کاهش فقر به‌طوری گسترده تحقیق شده، در محیطی جهانی، فقر با دیگر مسائل اجتماعی که ممکن است در توسعه گردشگری اخلال ایجادکنند، پیوند دارد و دست در دست آنها حرکت می‌کنند. این مسائل شامل تبعیض جنسیتی، استثمار نیروی کار، مهاجرت نیروی کار و قاچاق انسان برای خدمت در مقصدهای گردشگری، گردشگری استثمار جنسی کودکان و ... می‌شود. یکی از پژوهشگان در ترسیم نقشه جنسیت و گردشگری، متوجه شد طیف پیچیده‌ای از مسائل گردشگری مرتبط با جنسیت وجود دارد که در آنها از تبعیض استخدام، محدودیت زنان برای مشاغل تهیه غذا و خدمت در اقامتگاه، نبود مشارکت در تصمیم‌گیری تا نابرابری در دستمزد، اشکال افراطی قرار گرفتن در معرض سوءاستفاده‌های شخصی یا جنسی یا تن‌فروشی به چشم می‌خورد. از سال ۲۰۰۰ به این سو تنها مشتی ابتکار گردشگری CSR در زمینه مسائل اجتماعی به اجرا درآمده است. نمونه‌های آن شامل گروه ضربت سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) درباره حفاظت از کودکان در گردشگری که به قاچاق و کار کودکان و استثمار جنسی کودکان می‌پردازد؛ نظام‌نامه رفتار ACPAT برای حراست از کودکان در مقابل استثمار جنسی در سفر و گردشگری؛ اقدامات اکور علیه اچ‌آی‌وی و مالاریا و ... می‌شود. جامع‌ترین سند مرجع درباره روابط میان گردشگری پایدار و اخلاقیات اجتماعی CSR، نظام‌نامه اخلاقیات جهانی UNWTO در گردشگری است که این نهاد بین‌المللی در مشاوره با ذی‌نفعان در سال ۱۹۹۷ تدوین و در سال ۲۰۰۱ سازمان ملل آن را تصویب کرد.
تحولات آتی
اما در پی انتشار اعلامیه هزاره که در سپتامبر ۲۰۰۰ به امضای ۱۸۹ کشور رسید و در هماهنگی با تحول سازمان تجارت جهانی و تبدیل شدن به یک موسسه تخصصی سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۵ و حمایت بعدی آن از اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد، کاهش فقر به اولویت اصلی CSR تبدیل شد. هرچند پیکره علمی کاری که شالوده اهمیت گردشگری برای کاهش فقر را تبیین کند، همیشه مهم بوده است، فقر تنها هنگامی به هدف اصلی توسعه هزاره تبدیل شد که UNWTO ابتکار «گردشگری پایدار- برچیدن فقر» را در سپتامبر ۲۰۰۲ مطرح کرد. هدف این برنامه پیشبرد گردشگری پایدار به‌عنوان نیرویی برای رشد اقتصادی و کاهش فقر، به‌ویژه در آفریقا و کشورهای درحال توسعه است. خوب است توجه کنیم حتی ابتکارات کنونی CSR به میزان زیادی بر آن تاثیرات گردشگری تمرکز دارند که در تحقیقات دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ پیش از مشاهده پدیده‌های جدید مدون شدند.
حیطه کار ابتکارات CSR آینده احتمالا بیشتر دربردارنده مسائلی نظیر تجارت منصفانه در گردشگری، روش‌های قیمت‌گذاری و استفاده از نیروی کار، مهاجرت نیروی کار، قاچاق انسان به‌منظور بهره‌کشی از کار یا اهداف استثمارگرانه دیگر، همگی در متن کاهش فقر خواهد بود. در سال‌های اخیر چند شرکت گردشگری، به‌طور عمده شرکت‌های بزرگ، جوایز CSR را در مسائل متنوعی که از مدیریت زیست‌محیطی فراتر می‌رود، به‌دست آورده‌اند. این شرکت‌ها ازجمله عبارتند از: هتل‌های اکور که جایزه کار برای مبارزه با سل، مالاریا و پیشگیری از ایدز را گرفت؛ شورای جهانی سفر و گردشگری که «جایزه گردشگری برای فردا» را به‌دست آورد؛ ایرفرانس که به‌خاطر کار روی کاهش انتشار دی‌اکسید کربن و نیز تامین تعهد و مشارکت جامعه، در راس شاخص پایداری داو جونز قرار گرفت؛ ماریلین کارلسون نلسون مدیرعامل شرکت‌های کارلسون که از او به‌خاطر کارش علیه قاچاق انسان و استثمار جنسی قدردانی شد.
ارسال نظر