سناریوهای نافرجام ارزان‌سازی سفر

در خصوص این طرح، معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» ضمن یاد کردن از طرح قسط‌بندی سفر به عنوان سرآمد طرح‌های ارزان‌سازی سفر که به نوعی طرح‌های گذشته را در خود خلاصه می‌کند، اظهار کرد: «جامعه هدف در مرحله نخست این طرح کارمندان هستند و در گام بعدی این طرح برای دانش‌آموزان ارائه می‌شود. طرح قسط‌بندی سفر اکنون با مشارکت سازمان آموزش و پرورش و شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران در حال پیگیری و تدوین است و در تلاش هستیم تا با موفقیت در هر مرحله، طیف برخوردار از این سیاست ارزان‌سازی سفر را گسترش دهیم.» محمد محب‌خدایی البته از ذکر جزئیات این طرح خودداری کرد.

 ۳ طرح در بن‌بست

اما پیش از طرح قسط‌بندی هزینه‌های سفر که به‌منظور ارزان‌سازی سفر ایرانیان از سوی سازمان میراث فرهنگی پیشنهاد شده، در دوره‌های پیشین این سازمان طرح‌های دیگری به این منظور مطرح شده بودند که هیچ‌کدام تاکنون به ثمر نرسیده‌اند. در اواسط دهه ۸۰ و در زمان ریاست اسفندیار رحیم مشایی در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ابتدا طرحی مطرح شد که به موجب آن پس از سهمیه‌بندی بنزین در کشور، با لحاظ کردن ۱۰۰ لیتر بنزین بیشتر در کارت‌های سوخت، سهمیه‌ای ویژه برای سفر خانواده‌ها در نظر گرفته می‌شد؛ طرحی که پس از کش و قوس‌های فراوان به اجرا نرسید. پس از آن و در سال ۸۷ بود که طرح «سفرکارت ملی» مطرح شد. در این طرح با صدور کارت‌های اعتباری مخصوصی، مشمولان می‌توانستند از تخفیف‌هایی در خدمات گردشگری بهره ببرند. قرار بود این کارت‌های اعتباری در دستگاه‌های کارتخوان هتل‌ها، مهمانسراها، مراکز فروش صنایع دستی و بنگاه‌های گردشگری مشابه مورد استفاده قرار بگیرد و حتی سامانه‌ای اینترنتی برای درخواست این کارت‌ها احداث شد.

اما به‌رغم اینکه سایت این طرح همچنان قابل دسترسی است این طرح نیز هیچ‌گاه عملی نشد و گردشگران ایرانی از «سفرکارت ملی» استفاده نکردند. مورد سوم که حوالی اردیبهشت ماه سال گذشته مطرح شد، طرح «یارانه سفر» بود. این طرح برخلاف دیگر رویه‌های سازمان که ارائه مستقیم تسهیلات به مردم را در دستور کار خود داشت، ارزان‌سازی سفر را از طریق ارائه تسهیلات و یارانه‌هایی به بنگاه‌های فعال گردشگری پیگیری می‌کرد و مقرر شده بود که از محل بودجه حمایت و پشتیبانی از صنعت گردشگری، اعتباراتی به بسته‌های سفر آژانس‌های مسافرتی اختصاص پیدا کند تا مردم این تورهای یارانه‌دار را از آژانس‌ها تهیه کنند. اما این طرح نیز که بنا بود با تمرکز بر توزیع سفرهای داخلی در سراسر کشور و تشویق مردم به سفر به مناطق کمتر شناخته‌شده‌ای که از جاذبه‌های گردشگری برخوردار هستند از پاییز ۹۵ عملی شود، تاکنون به مرحله اجرا نرسیده است.

 ابهام در طرح جدید

با وجود اینکه طرح «یارانه سفر» به‌دلیل معرفی مناطق کمتر شناخته شده گردشگری کشور به مردم و توأمان ارزان‌سازی سفر برای آنان بدون پرداخت یارانه مستقیم با استقبال کارشناسان روبه‌رو شده بود، اما مجموعه مدیریت کنونی سازمان بدون اشاره به سرانجام این طرح، از طرحی جدید رونمایی کرده‌اند که با قسط‌بندی هزینه‌های سفر به دنبال ارزان‌سازی گردشگری برای ایرانیان است. با این حال معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» ذکر جزئیات در نظر گرفته شده در این طرح را به آینده موکول می‌کند و می‌گوید: «طی این طرح و با بهره‌گیری از ظرفیت‌های خالی استان‌ها در فصول غیراوج سفر، بسته‌های سفری منحصربه‌فردی از طرف هر استان طراحی شده که با بهره‌گیری از ظرفیت کم بودن تقاضای سفر در ایام پیش‌بینی شده، قیمت این بسته‌ها ارزان‌تر از حالت عادی است.»

محب‌خدایی می‌افزاید: «جزئیات این طرح و به تفکیک، هفته آینده و از طرف استان‌ها اعلام خواهد شد.» با وجود صحبت‌های معاون گردشگری که خالی از جزئیات و آمیخته به ابهام است، کارشناسان امیدوارند در گام نخست جزئیات سیاست جدید دولت برای ارزان‌سازی سفر سیاستی اجرایی باشد که بر اثر آن سفرهای داخلی مجددا برای گردشگران ایرانی جذاب شود. اما گام حساس بعدی اجرایی شدن است و سابقه ناموفق دولت‌ها در اجرایی کردن سیاست‌های ارزان‌سازی سفرهای داخلی، قدری بر ابهام موجود از سرانجام طرح پیشنهادشده جدید می‌افزاید. با این حال باید منتظر ماند و دید که آیا مدیریت کنونی سازمان با طرح قسط‌بندی سفر، طلسم ارزان‌سازی گردشگری ایرانیان را خواهد شکست یا خیر.