ویژه نامه سراسری صنعت برق

• چالش تولید

  صنعت برق یکی از مهم‌ترین صنایع اقتصاد بوده که هم به‌طور مستقیم و هم به‌طور غیرمستقیم در ایجاد ارزش‌افزوده و مسیر رشد اقتصاد نقش می‌آفریند. اگرچه صنعت برق نقش حائز اهمیتی در توسعه اقتصادی ایران ایفا می‌کند اما مسائلی چون ارزانی برق و نظام تعرفه‌ای و انباشت بدهی‌های دولت به تولیدکنندگان باعث شده تا چرخه تولید در این صنعت با چالش‌های اساسی مواجه شود. به این بهانه در فصل پیش‌رو به بررسی ابعاد و چالش‌های تولید برق پرداخته‌ایم و راهکار خروج از مشکلات صنعت برق را بررسی کرده‌ایم.

• رنج تولید

  صنعت برق یکی از مهم‌ترین صنایع اقتصاد بوده که هم به‌طور مستقیم و هم به‌طور غیرمستقیم در ایجاد ارزش‌افزوده و مسیر رشد اقتصاد نقش می‌آفریند. بر مبنای گزارش‌های منتشرشده از سوی توانیر در مجموع در سال گذشته قدرت نامی منصوبه نیروگاه‌های کشور با افزایش ۲۳۶۶ مگاواتی نسبت به سال قبل از آن، به ۷۸۷۹۴ مگاوات رسید؛ به این معنی که نسبت به سال قبل از آن حدود ۱/ ۳ درصد رشد داشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در مجموع سه نوع نیروگاه «بخاری»، «گازی» و «چرخه ترکیبی» در سال گذشته حدود ۸۳ درصد از مجموع قدرت نامی کشور را شامل می‌شوند. با وجود اینکه صنعت برق نقش اجتناب‌ناپذیری در اقتصاد ایفا می‌کند اما این صنعت از سه چالش «هزینه بالای تولید»، «تولید نسبتاً غیربهینه» و «قیمت مصرف پایین» رنج می‌برد.

• ستاره‌های بی‌فروغ برق

  

  در ایران با وجودی که اصلاحات در صنعت برق از سال‌ها قبل و از برنامه سوم توسعه آغاز شده، اما هنوز به سرانجام نرسیده است. هر چند هنوز هم مشکلات و چالش‌هایی برای تجدید ساختار و خصوصی‌سازی صنعت برق وجود دارد. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد تعیین شفاف تعرفه‌ها و ایجاد مقررات و سازوکار روشن برای تغییر در تعرفه‌ها به همراه پرداخت به موقع مطالبات بخش خصوصی، جایگاه هیات تنظیم مقررات و نقش بخش خصوصی در آن، مدت زمان اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها و تبعات آن، قیمت‌گذاری نیروگاه‌ها، نبود قانون جامع برای تجدید ساختار بخش برق، محدودیت‌های متعدد بانکی، ناتمام بودن اقدامات انجام‌یافته در قالب بازار برق و بورس برق برای ایجاد فضای رقابتی و تعیین قیمت برق در این فضا از جمله چالش‌های این صنعت است که بخش خصوصی با آن مواجه است. تحلیلگران معتقدند چالش‌های یادشده دو ریشه مجزا دارند. یا در نتیجه خصوصی‌سازی ناقص و عدم انجام تعهدات وزارت نیرو در دوره‌های مختلف به وجود آمده یا برخاسته از واقعیت‌های اقتصاد ایران و مشکلات فرابخشی از جمله وجود انحرافات قیمتی، مشکلات بانکی و بیمه‌ای و مسائل دیگر است که بر نگرانی‌های بخش خصوصی می‌افزاید و به منزله عاملی بازدارنده مانع از ورود همه‌جانبه بخش خصوصی به این صنعت می‌شود. ضمن اینکه تجارب جهانی نشان می‌دهد به دلیل حساسیت صنعت برق خصوصی‌سازی در آن زمان‌بر بوده و در میان‌مدت قابل انجام نیست. در گفت‌وگو با محسن طرزطلب، مدیرعامل شرکت مادرتخصصی تولید نیروی برق حرارتی مهم‌ترین چالش‌های بخش خصوصی در صنعت برق مورد بررسی قرار گرفته و به سوالاتی همچون تعیین تکلیف بدهی‌ها، تاثیر نوسانات نرخ ارز بر کسب‌وکارهای این صنعت، روند انعقاد قراردادها و ساختار فعلی صنعت برق پاسخ داده شده است که در ادامه می‌خوانید.

• جای خالی رگولاتوری

  

  رئیس هیات‌مدیره سندیکای شرکت‌های تولیدکننده برق کشور بر این باور است که بخشی از چالش‌های فعلی در صنعت برق به فعالیت‌های تصدی‌گرایانه دولت بازمی‌گردد. او می‌گوید انتظار فعالان صنعت برق از دولت این است که مطابق با قوانینی که وضع شده تصدی‌گری خود را کاهش دهد تا بخش خصوصی که ۶۰ درصد تامین برق کشور را بر عهده دارد، در فضای بازتری به فعالیت‌های خود ادامه دهد. تشکیل رگولاتور مستقل که به گفته محمدعلی وحدتی در حال حاضر اساسنامه آن هم مصوب شده است، یکی دیگر از مسائلی است که فعالان برای توسعه صنعت برق از دولت انتظار دارند؛ زیرا به اعتقاد وی این نهاد می‌تواند بخشی از اختلافاتی را که بین سیاستگذار و فعالان اقتصادی وجود دارد از طریق شیوه‌های منطقی و بدون جانبداری حل و فصل کند. چراکه نهاد تنظیم‌گر بخشی یا رگولاتوری در همه مواردی که بخش خصوصی و دولت به ‌صورت همزمان در یک مساله همکاری دارند ضرورت دارد. در شرایط فعلی در تولید برق هم نیروگاه‌های دولتی فعال‌اند و هم نیروگاه‌های بخش غیردولتی. وزارت نیرو هم به‌ عنوان خریدار برق از نیروگاه‌ها خصوصی و هم به ‌عنوان متولی تنظیم روابط مسوولیت دارد. در همه جای دنیا در این‌گونه موارد، اقدام به تشکیل نهاد مستقلی به ‌عنوان رگولاتور یا نهاد تنظیم‌گر در آن بخش می‌کنند تا به صورت غیرجانبدارانه عمل کند. وجود این نهاد برای هر دو طرف موضوع می‌تواند موثر و راهگشا باشد. وحدتی در ادامه این گفت‌وگو توسعه مبادلات در بورس انرژی و انعقاد قراردادهای دوجانبه را از دیگر راهکارهای توسعه‌ای در این بخش می‌داند و اعتقاد دارد که می‌تواند تا حد بسیار زیادی برای حل چالش‌های موجود در صنعت برق راهگشا باشد.

• ریشه‌یابی مشکلات

  

  برق یک کالای استراتژیک است و اگرچه در ایران ساختار مناسب و زیرساخت باکیفیتی دارد اما به گفته مدیرعامل گروه مپنا با توجه به شرایط حاکم بر اقتصاد برق؛ اساساً در ایران برق، کالایی اقتصادی نیست چراکه هزینه فروش نه‌تنها با هزینه تولید برابری نمی‌کند، بلکه وضعیت پیچیده‌ای را به وجود می‌آورد که حتی باید به نقد بحث توزیع عادلانه آن نیز نشست. از سوی دیگر وجود پاره‌ای موانع دیگر سبب شده تا برق مازاد کشور در مسیر صادرات با چالش‌هایی مواجه شود. با این حال فراتر از جنبه‌های اقتصادی، برق کالایی با ضریب اهمیت بسیار بالاست و ارزیابی عباس علی‌آبادی مدیرعامل گروه مپنا از وضعیت صنعت برق در این گفت‌وگو بر ضرورت چاره‌اندیشی برای اقتصادی شدن عرضه و تقاضای کالای برق استوار است. گروه مپنا مجموعه‌ای است که ابتدای امر برای تامین نیاز برق کشور شکل گرفت. این گروه البته اکنون مجموعه بزرگی از چندین شرکت است. گروه مپنا امروز به عنوان یک مجموعه تولیدی، صنعتی و بازرگانی بین‌المللی به همراه شرکت‌های زیرمجموعه خود، در زمینه طراحی، ساخت تجهیزات، احداث و بهره‌برداری نیروگاه‌های حرارتی و تجدیدپذیر، همچنین ساخت تجهیزات، اجرای پروژه و ارائه خدمات در صنایع نفت و گاز و نیز حمل‌ونقل ریلی و سلامت همچنین به عنوان حوزه سرمایه‌گذار خصوصی در این صنایع، هم به صورت پیمانکار اجرایی کلید در دست (EPC) و هم سرمایه‌گذار خصوصی (IPP) در سطح بازار ایران و منطقه فعالیت می‌کند.

• اقتصاد برق متاثر از اقتصاد کشور است

  

  وضعیت فعلی اقتصاد صنعت برق و چالش‌های پیش ‌روی آن، دست‌اندازهای جذب سرمایه در این صنعت استراتژیک، نحوه واگذاری نیروگاه‌ها و معضلات فعلی این فرآیند از جمله مهم‌ترین سرفصل‌هایی است که در گفت‌وگو با علی وکیلی، مدیرعامل شرکت فراب، مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

• تحفه خصوصی‌سازی نامعقول

  

  وزارت نیرو از سال ۷۲ قصد داشت بخش خدمات را از بدنه وزارت نیرو و شرکت‌های دولتی جدا و به صورت مرحله‌ای به بخش خصوصی واگذار کند. عملیات اجرایی این مهم با تاسیس شرکت‌های تولید نیروی برق و شرکت‌های توزیع در سال ۷۲ انجام شد.بر این اساس مقرر شد ابتدا خدمات به شکل خصوصی اجرا شود که در عمل، این اقدام فقط در ظاهر صورت گرفت و شرکت‌های تولید و توزیع استانی تاسیس شده با سهامداری ۴۰ درصد توانیر و ۶۰ درصد شرکت سرمایه‌گذاری صبا (ساتکاب) فقط نام خصوصی را یدک کشیدند.

• نسخه نجات

  

  مشکلات صنعت برق هر روز ابعاد تازه‌تری پیدا می‌کند. از نوسانات نرخ ارز گرفته تا اقتصاد نامتوازن برق، عدم وصول مطالبات تولیدکنندگان و ناتوانی فعالان خصوصی دردریافت تسهیلات صندوق توسعه ملی از جمله دست‌اندازهایی هستند که چند سالی است دست و پای فعالان بخش خصوصی صنعت برق را برای طی کردن مسیر توسعه کسب‌وکارهای‌شان بسته است. به این بهانه با غلامرضا شافعی وزیر پیشین صنایع و رئیس هیات‌مدیره شرکت توسعه برق و انرژی سپهر به گفت‌وگو پرداختیم.

• کسی صدای ما را نمی‌شنود

  

  در ایران همواره توان و هزینه زیادی برای توسعه نیروگاه‌های سنتی به‌کار گرفته شده، اما به‌کارگیری شیوه‌های نوین تولید برق و نیروگاه‌های CHP کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. یکی از شرکت‌های فعال در این حوزه، شرکت تانیر است که علاوه بر تولید برق، توزیع برق را هم انجام می‌دهد. در گفت‌وگو با محمدعلی علایی، مدیرعامل شرکت تانیر و عضو هیات‌مدیره انجمن تولید پراکنده ایران (CHP)، درباره تولید برق به روش CHP، توزیع برق در شهرک‌های صنعتی و چالش‌های کنونی این صنعت به بحث نشسته‌ایم.

• نگاه جامع تولید برق

  

  اهمیت و نقش برق در دنیای امروز به حدی زیاد است که نه‌تنها فعالیت در بخش‌های مختلف صنعت و کشاورزی مکانیزه شده بلکه حتی فعالیت‌های اجتماعی نیز بدون برق امکان‌پذیر نیست. اولین مولد برق حدود ۱۲۰ سال پیش وارد ایران شده اما با این تاریخچه کوتاه امروز دسترسی به برق از زیرساخت‌های اساسی و حیاتی و یکی از شرایط توسعه‌ای در بخش‌های مختلف و صنایع بزرگ است. با وجود گره خوردن تولیدات صنایع مختلف به برق اما شرایط نیروگاه‌های برقی در کشور چندان مساعد نیست و سرمایه‌گذاری مناسبی در آنها انجام نشده، به طوری که ۲۰ درصد نیروگاه‌های نصب‌شده بیشتر از ۳۵ سال عمر دارند و ۱۰ درصد آنها ۴۰ سال از فعالیت‌شان گذشته است. بر این اساس قدمت نیروگاه‌ها و عدم به‌روزرسانی تجهیزات آنها به شدت باعث کاهش راندمان تولید و افزایش هزینه تولید برق شده و هزینه‌ها را سرسام‌آور کرده است و اگر نیاز شدید ما به مصرف برق در تابستان نباشد منطقی این است که این نیروگاه‌ها تعطیل شوند یعنی این نیروگاه‌ها با این راندمان تولید به هیچ عنوان مقرون‌به‌صرفه نیستند. تنها راه این است که با سرمایه‌گذاری مناسب میانگین راندمان کنونی نیروگاه‌ها را از کمتر از ۳۸ درصد به حداقل ۵۰ درصد برسانیم تا متناسب با راندمان تولید در منطقه باشد. این امر قطعاً باعث صرفه‌جویی در چرخه تولید و به ویژه مصرف سوخت خواهد بود اما تحقق آن همت مضاعف تولیدکنندگان بزرگ صنعتی را در کنار دولت می‌طلبد تا از این بحران عبور کنیم. در همین حال سرمایه‌گذاری در بخش نیروگاهی با توجه به اهمیتی که در تولید دارد در کنترل هزینه‌ها و نیز تامین برق مورد نیاز واحدها بسیار مهم است تا نه‌تنها در کار واحدهای تولیدی خللی وارد نشود بلکه امکان صادرات برق را نیز در کشور فراهم کند. تمام این موارد وقتی اهمیت دوچندان می‌یابد که بدانیم در کشور ما انرژی ارزان است و اگر روزی دولت بخواهد قیمت‌ها را شفاف کند قطعاً در قیمت تمام‌شده محصول نهایی میزان هزینه برق به میزان قابل توجهی افزایش خواهد یافت. هلدینگ سرمایه‌گذاری معادن و فلزات از شرکت‌هایی است که با توجه به زیرمجموعه‌های انرژی‌بر خود در صنعت نیروگاهی وارد شده و در این گفت‌وگو مهدی پورهاشم مدیرعامل شرکت پویاانرژی نگین سبز خاورمیانه از اقدامات این شرکت برای تامین برق مورد نیاز در این هلدینگ و چالش‌های صنعت برق سخن گفته است.

• بازی برد - برد

  عدم درک متقابل ذی‌نفعان صنعت برق از مفهوم و کارکرد اقتصادی انرژی همواره به عنوان یک چالش جدی مطرح بوده است. آنچه برای تولیدکنندگان برق حائز اهمیت است، جبران کامل هزینه‌های تولید انرژی الکتریکی و البته دستیابی به سودی معقول است؛ در مقابل، مصرف‌کنندگان می‌خواهند درک بهتری از میزان انرژی مصرفی خود داشته باشند و بتوانند بودجه خود را در این زمینه بهتر مدیریت کنند. وجود یک مکانیسم فروش اعتباری (پیش‌پرداخت) برق می‌تواند به این دو نیاز مهم پاسخ مناسبی ارائه دهد. در این روش، مصرف‌کننده معادل پولی انرژی مورد نیاز خود را به صورت پیش‌پرداخت می‌پردازد. در این صورت شرکت تولیدکننده، بهای برق تولیدی خود را قبل از مصرف آن به‌طورکامل دریافت می‌کند و مصرف‌کنندگان نیز در مقابل، از میزان انرژی خریداری‌شده خود و مقدار هزینه‌ای که در قبال این میزان از انرژی پرداخته‌اند مطلع هستند. بنابراین مصرف‌کننده می‌تواند با اتخاذ یک برنامه‌ریزی مناسب هم انرژی مصرفی و هم بودجه خود را بهتر مدیریت کند.

• زیان عدم شفافیت

  

  دولت‌ها ممکن است به دلایل گوناگون و حسب مصلحتی که می‌پندارند، بنگاه‌های کشور را ناچار کنند تا محصول تولیدی خود را به بهایی کمتر از قیمت تمام‌شده اقتصادی عرضه کنند. بدیهی است که ادامه این امر در صورت عدم چاره‌اندیشی مناسب منجر به توقف فعالیت یا ورشکستگی بنگاه‌های مزبور و کمبود کالا یا خدمت مربوطه می‌شود.

• تحول اساسی

  

  افزایش جمعیت، ارتقای تکنولوژی و تغییر سبک زندگی در جامعه، ضرورت توجه جدی به توسعه زیرساخت‌های صنعت برق کشور را برای پاسخگویی به نیازهای روزافزون، آشکار می‌کند. از چند دهه گذشته تاکنون، سیاست توسعه نیروگاه‌ها و زیرساخت‌های صنعت برق کشور، مورد توجه قرار گرفته است، به‌طوری که در اجرای این سیاست، پست‌های فشار قوی و خطوط انتقال نیروی برق، افتتاح شده و به بهره‌برداری رسیده که این توسعه در حال فزونی است.

• بازگشت به قله تولید

  نیروگاه شهید مفتح یکی از نیروگاه‌های بخار با سیستم خنک‌کن ‌تر است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ‌صورت «غیرکلید در دست» با ظرفیت هزار مگاوات در منطقه غرب کشور (شهرستان کبودر‌آهنگ) در سال ۱۳۷۳ به بهره‌برداری رسید. در آن زمان کشور در صنعت نیروگاهی خودکفا نبود و هر دو نوع برج تر و خشک توسط کمپانی‌های خارجی ساخته و نصب می‌شد و برج خشک دو برابر برج تر نیاز به منابع ارزی داشت.

• تولید مطمئن و پایدار

  

  نیروگاه زرند در شمال غربی استان کرمان در مجاورت شهرستان زرند واقع شده است. مساحت سایت نیروگاه ۵/ ۱۹ هکتار بوده که با احتساب شهرک‌های آن به ۲۰۰ هکتار می‌رسد. این نیروگاه شامل دو واحد ۳۰ مگاواتی بخار است که از سوخت مازوت استفاده می‌کند. در اوایل سال ۱۳۴۷ طرح احداث نیروگاهی در دل کویر در شهر دیرپا و کهن زرند آغاز شد. هدف از ایجاد این نیروگاه علاوه بر تامین انرژی برق جنوب شرق ایران استفاده از سوخت زغال‌سنگ معادن این شهرستان بود و طراحی اولیه آن به نوعی بود که از دو نوع سوخت (زغال‌سنگ و مازوت) استفاده کند، اما به دلایل اقتصادی از همان ابتدا فقط از سوخت مازوت استفاده شده است.

• آمادگی تولید پایدار برق

  

  نیروگاه رامین اهواز نیروگاهی ۱۸۵۰ مگاواتی با تمرکز بر برنامه‌های پیشگیرانه و تعمیراتی و همچنین رفع محدودیت‌های فنی برخی از واحدهای تولیدی است که خود را برای تولید پایدار انرژی حیاتی برق در تابستان و پیک سال ۹۸ آماده می‌کند.

• ارتقای راندمان

  

  شرکت بهره برداری نیروگاه طرشت به مثابه قدیمی‌ترین نیروگاه کشور با سپری کردن قریب به شش‌دهه بهره‌برداری پیوسته، نماد توانمندی صنعت برق ایران است. این نیروگاه با اجرای مدون پروژه‌های بهبود و بهینه‌سازی همواره سعی در حفظ ضریب بالای آمادگی و ارتقای راندمان و ظرفیت خود دارد. در واقع هدف اصلی حفظ و ارتقای راندمان واحدهای بخار موجود در حد راندمان طراحی است که عمده فعالیت آن شامل‌:

• هزینه سنگین

  یکی از بخش‌های کلیدی و استراتژیک صنعت برق شبکه انتقال و توزیع برق است. به‌رغم رشد و توسعه این بخش اما میزان هدررفت انرژی در این شبکه حجم بالایی دارد. در این زمینه چه باید کرد و چه شیوه‌هایی باید به‌کار گرفت تا برق تولیدی در مسیر انتقال از نیروگاه برای توزیع و مصرف با کمترین تلفات مواجه شود؟ به این بهانه در فصل پیش‌رو به بررسی ساختار و مشکلات شبکه انتقال و توزیع برق پرداختیم و علاوه بر آن مسائل اقتصاد برق را هم مورد واکاوی قرار دادیم.

• راه‌های کاهش تلفات

  یکی از چالش‌های مهم صنعت برق کشور، در بخش توزیع و انتقال قرار دارد. چراکه شبکه توزیع و انتقال برق ایران، سهم قابل توجهی در هدررفت برق تولیدی کشور داراست. در این گزارش ضمن بررسی سیستم انتقال و توزیع برق کشور و آخرین آمارهای ارائه‌شده در این رابطه، برخی روش‌های کاهش تلفات انرژی از مسیر نیروگاه تا مصرف، جمع‌آوری شده است.

• یک بام و دو هوا

  

  در دنیای امروز یکی از مهم‌ترین دلایل خصوصی‌سازی به هزینه‌های تولید بالا و عملکرد ضعیف صنایع شبکه‌ای تحت مالکیت دولت بازمی‌گردد. روال هم عموماً این‌گونه است که این صنایع در بیشتر نقاط دنیا به دلایل مختلف با نرخ کم قیمت‌گذاری می‌شوند. بنابراین نه‌تنها از عهده تامین مخارج خودشان برنمی‌آیند، بلکه جذب سرمایه‌گذاری بیشتر برای توسعه خدمات‌رسانی این صنایع نیز همواره با مشکلاتی روبه‌رو است. در این میان معمولاً اصلاح ساختار در صنایع زیرساختی تا جایی عقب می‌افتد که دیگر دولت‌ها توان اعطای یارانه‌ها را نداشته باشند و در نتیجه چاره‌ای جز انتقال مالکیت و واگذاری آنها به بخش خصوصی برایشان باقی نمی‌ماند. در سال‌های اخیر به دلیل رشد تقاضا، کمبود منابع مالی دولت برای تولید برق و عدم مشارکت کافی بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در تولید برق، مراحل تجدید ساختار صنعت برق در مراحل نخست و اولیه باقی مانده است. برای تکمیل فرآیند تجدید ساختار، اقداماتی نظیر ایجاد فضای رقابتی، نهاد تنظیم مقررات، شفافیت هزینه‌ها و حضور فعال بخش غیردولتی هنوز تحقق نیافته است. محمودرضا حقی‌فام، معاون هماهنگی توزیع توانیر معتقد است تشکیل نهاد تنظیم مقررات، یکی از الزامات یا به تعبیر بهتر یکی از پیش‌نیازهای اساسی فرآیند خصوصی‌سازی است و بدون وجود یک نهاد رگولاتوری کارآمد، عمده اهداف اصلی خصوصی‌سازی محقق نشده و چه‌بسا نتایج معکوسی نیز حاصل شود. سخنگوی صنعت برق کشور در این گفت‌وگو نه‌تنها مهم‌ترین گلوگاه‌های صنعت برق را شناسایی کرده است، بلکه به این سوال پاسخ داده که انحراف واگذاری شرکت‌های توزیع به سهامداران واقعی از کجا آغاز شده و هم‌اکنون این شرکت‌ها با چه مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کنند. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.

• آفت‏های نظام تعرفه‏ای

  

  ارزیابی‏ها حاکی از آن است که اصلاح تعرفه برق به منظور اصلاح الگوی مصرف یک اقدام اجتناب‏ناپذیر است و زمینه را برای حل بحران خاموشی و بهبود وضعیت اقتصاد صنعت برق فراهم می‏کند. بر اساس آمارهای وزارت نیرو بیش از ۵۰ درصد از مصرف برق در زمان اوج بار، مربوط به بخش خانگی است که می‏توان این بخش را موثرترین مولفه در شکل‏گیری افزایش مصرف برق دانست. متولیان و سیاستگذاران صنعت برق معتقدند عامل اصلی که باعث شده مشترکان پرمصرف تمایلی به کنترل مصرف برق خود نداشته باشند، ارزان بودن قیمت برق است، بنابراین اتخاذ سیاست مناسب در قیمت‏گذاری و اصلاح تعرفه برق، اقدامی است که طبق تجربیات جهانی می‏تواند در کاهش مصرف بخش خانگی اثرگذار باشد. این سیاست علاوه بر سوق دادن مصرف‏کنندگان به کنترل مصرف خود، منجر به کاهش زیان‏های تولید برق بیش از حد برای صنعت برق کشور و اقتصادی شدن تولید برق در گام بعدی خواهد شد. در این راستا، مشترکان پرمصرف خانگی به دلیل سهم بالایی که از مصرف برق در ساعات اوج بار دارند، اصلی‏ترین گزینه برای اصلاح تعرفه برق بوده و در نتیجه لازم نیست قیمت برق برای همه مردم افزایش پیدا کند. این سازوکار دقیقاً همان فرآیندی است که به اعتقاد مدیرعامل توانیر در دستور کار سیاستگذاران صنعت برق قرار گرفته است. به گفته محمدحسن متولی‏زاده می‏توان بدون افزایش قیمت برق برای همه اقشار و با جلوگیری از وارد آمدن فشار به عموم جامعه و همچنین تولیدکنندگان که متضرر اصلی بحران خاموشی برق هستند، برای اصلاح تعرفه برق اقدام کرد. در این گفت‏وگو با مدیرعامل توانیر علاوه بر اینکه روند اصلاح تعرفه برق بدمصرف‏ها به تفصیل مورد واکاوی قرار گرفته است، موضوعات دیگری همچون «چگونگی مدیریت پیک تابستان»، «آخرین وضعیت بدهی وزارت نیرو به تولیدکنندگان»، «آثار تحریم‏ها بر صنعت برق» و «تسهیل صادرات خدمات فنی و مهندسی» مورد پرسش قرار گرفته که در ادامه این گپ و گفت می‏خوانید.

• ترکه تثبیت قیمت‌ها بر تن صنعت برق

  

  پیشرفت تکنولوژی‌های مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات، زمینه مناسبی برای پیدایش شبکه هوشمند برق به وجود آورده است. شبکه هوشمند برق قادر به پیش‌بینی مشکلات، پیشگیری و رفع آنها بوده و برق را با کیفیت و اطمینان بالا برای مشترکان تامین می‌کند. یکی از مهم‌ترین ابعاد شبکه هوشمند برق، وجود زیرساخت اندازه‌گیری هوشمند است. اصلی‌ترین هدف در پیاده‌سازی این زیرساخت، ارسال داده‌های قرائت‌شده از سمت کنتور هوشمند برق مشترکان به سمت سیستم مرکزی به منظور مدیریت داده‌هاست. در ایران چند سالی است که نصب کنتورهای هوشمند برق بر سر زبان‌ها افتاده است. اما به راستی جانمایی این کنتورها با چه چالش‌هایی روبه‌رو است؟ به این بهانه جمشید بردبار، عضو هیات‌مدیره سندیکای صنعت برق دست‌اندازهای جایگزینی و تعویض کنتورهای قدیمی و فرسوده با کنتورهای هوشمند در کشور را مورد بررسی قرار داده است. مدیرعامل شرکت الکترونیک افزار آزما که بزرگ‌ترین تولیدکننده دانش‌بنیان کنتورهای برق دیجیتال و هوشمند است، معتقد است؛ هنوز مطالعات و ارزیابی‌های توجیه اقتصادی دقیقی متناسب با زیرساخت‌های موجود و بسترسازی برای ورود این کنتورها به ایران انجام نشده است. رئیس کمیته تولیدکنندگان ساخت داخل سندیکای صنعت برق معتقد است مطابق با ایده «همکارپذیری»، سیستم و ساختار باید به‌گونه‌ای طراحی شود که مساله انحصار شکل نگیرد تا مصرف‌کنندگان برای خرید و استفاده از کنتور، قدرت انتخاب داشته باشند. به باور وی، این موضوع در حال حاضر مهم‌ترین چالشی است که در مسیر بهره‌برداری از کنتورهای هوشمند به چشم می‌خورد.

• قربانی سیاست‏های دولتی

  

  شرکت‏های بی‏شناسنامه صنعت سیم و کابل، التهابات اقتصادی و بها دادن بیش از حد به صنایع بالادستی از جمله مشکلاتی هستند که صنعت سیم و کابل را با دست‏اندازهای بی‏شماری روبه‏رو کرده‏اند. علیرضا کلاهی‏صمدی، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران و رئیس کمیته سیم و کابل سندیکای صنعت برق با بیان این جمله از مهم‏ترین دست‏اندازهای توسعه صنعت سیم و کابل در اقتصاد ایران می‏گوید.

• مساله کمبود نقدینگی

  

  وجود معادن مس و تجربه تولید محصولات مرتبط با صنعت سیم و کابل سبب شده شرکت‌های موفقی مثل شرکت سیم و کابل شاهین در کشور به‌رغم همه ناملایمات سال‌های اخیر وجود داشته باشند. شرکت سیم و کابل شاهین را قدیمی‌های این صنعت به خوبی می‌شناسند. دلیل این شناخت هم تجربه موفق و نوآوری و خلاقیت آنها در طول چند دهه گذشته بوده است. شرکتی که ۲۶ سال پیش کار خود را شروع کرد و دوره‌های موفقی را پشت سر گذاشت و تا به امروز به‌رغم مشکلاتی که پیش روی تمامی تولیدکنندگان وجود دارد، مشغول فعالیت بوده و سهم مهمی در بازار این صنعت دارد. سهمی که برای بیشتر شدنش باید همه دست‌های یاریگر کنار هم قرار گیرند. در گفت‌وگو با امیررضا اکبریان مدیر اجرایی این شرکت، از روند تولید در سال‌های اخیر و چالش‌های کنونی صنعت سیم و کابل و البته چالش‌هایی از جمله وجود شرکت‌های بی‌نام و نشان و بی‌شناسنامه پرسیدیم و اینکه در شرایط سخت تولید صنایع چه موانعی بر سر راه دارند و اینکه برای گذر از این موانع چه باید کرد. او در پاسخ به شرایط نامناسب و رکود حاکم بر بازار اشاره می‌کند و معتقد است؛ شرایط بورس به گونه‌ای است که به شرکت ما که شرکتی بزرگ در منطقه محروم سرخه (استان سمنان) و با پروژه‌های متعدد هستیم، اجازه حضور در بورس را نمی‌دهند.

• کالای ایرانی و بومی‌سازی در اولویت باشد

  

  از زمان ورود برق به ایران توسط مرحوم حاج امین‌الضرب تاکنون، صنعت برق در ایران با فرازونشیب‌های زیادی همراه بوده، اما بدون شک در حال حاضر به عنوان یک حوزه مادر، نقش مهمی در حرکت چرخ‌های اقتصاد کشور ایفا می‌کند. با توجه به طیف گسترده محصولات و فعالیت‌های این صنعت، شرکت‌های زیادی در این حوزه مشغول به کار هستند، اما در حوزه تابلو برق و سیستم‌های کنترل صنعتی شاید کمتر کسی نام کرمان تابلو را نشنیده باشد، شرکتی که سال‌هاست در حوزه تولید تابلوهای برق و سیستم‌های کنترل صنعتی فعالیت می‌کند و به یکی از برندهای شناخته‌شده این صنعت تبدیل شده است. به منظور آشنایی بیشتر با فعالیت‌های کرمان تابلو و شناخت بیشتر دغدغه‌های فعالان حوزه صنعت برق با بهروز حیدری‌نسب رئیس هیات‌مدیره این شرکت به گفت‌وگو نشسته‌ایم.

• صنعتگر خائن نیست

  

  «خودتحریمی‌ها و اعمال سیاست‌های غیرمسوولانه‌ای که در داخل داریم اثر زیان‌بارتری از تحریم‌های خارجی بر صنایع کشور دارد. در حال حاضر طراحی و ساخت تابلوهای برق در داخل انجام می‌شود و تا حد قابل قبولی می‌توانیم به فعالیت‌های خود ادامه دهیم، اما مشکل اینجاست که عملاً با برخی سیاست‌ها و تنگ‌نظری‌ها مانند پیمان‌سپاری ارزی در حال ضربه زدن به تولید کشور هستیم.» این جملات را سیدعلی‌ کهفی‌قانع رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی کارفرمایی تابلو برق ایران پیرامون وضعیت تولید در صنعت برق می‌گوید. او معتقد است که اعمال فشار بر صنعتگر برای بازگشت پول و به‌کارگیری پیمان‌سپاری ارزی که پیش از این هم امتحان شده بود و نتایج آن مشخص است، نه‌تنها مشکلی را حل نمی‌کند که چالش‌آفرین است.

• دام انحصار

  

  یکی از مهم‌ترین اجزای پازل صنعت برق، تجهیزات مورد نیاز خطوط توزیع و انتقال است. مفتول‌های مسی، مقاطع آلومینیومی و مسی، میلگردها و انواع‌ هادی‌ها پیش‌نیاز بسیاری از طرح‌ها و زیرساخت‌های برقی در کشور است. برای آشنایی بیشتر با این صنعت و شنیدن مشکلات و چالش‌های فعالان آن با احسان رحمانی مدیرعامل شرکت «مسبارکاوه» گفت‌وگویی انجام دادیم که از نظرتان می‌گذرد.

• مسیر مه‌آلود یک صنعت

  

  سندیکای صنعت برق ایران یک نهاد صنفی، متشکل از ۵۳۰ شرکت سازنده تجهیزات، پیمانکار و مشاور صنعت برق است که در راستای دفاع از منافع مشروع اعضای خود و بر اساس نقش و جایگاه تشکل‌های صنفی در سند چشم‌انداز ۲۰ساله کشور، افزایش اثربخشی سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در صنعت برق از طریق ساماندهی بخش خصوصی و تعمیق مشارکت و شکل‌دهی به سرمایه اجتماعی در میان خانواده صنعت برق کشور را دنبال می‌کند. این تشکل از زمان تاسیس در سال ۱۳۷۹ تاکنون، در مسیر دستیابی به اهداف و آرمان‌های اجماعی اعضای خود، توانسته است با تکیه بر ظرفیت‌ها و امکانات گسترده موجود در صنعت برق و حمایت و همراهی اعضای خود بر بسیاری از مشکلات و گلوگاه‌های موجود در این صنعت فائق آمده و زمینه دستیابی به موفقیت‌های مهمی را آماده کند. اما در چند سال اخیر، این تشکل صنفی بزرگ با مشکلات و دست‌اندازهایی روبه‌رو شده که مسیر توسعه خود را مه‌آلود و مبهم می‌بیند. در میزگردی با حضور علی بخشی، رئیس هیات‌مدیره، پیام باقری، نایب‌رئیس و سپهر برزی‌مهر، دبیر سندیکای صنعت برق ایران، سرفصل مهم‌ترین چالش‌های فعلی مورد بررسی قرار گرفته است.

• فرصت توسعه

  

  بیش از ۸۰ سال از بهره‌برداری از هادی‌های تمام‌آلومینیوم آلیاژی یا AAAC All Aluminum Alloy Conductor در دنیا گذشته و متاسفانه به‌رغم تمامی نقاط مثبت این هادی‌ها به‌خصوص در خطوط توزیع و انتقال، استفاده از آنها در ایران پس از انقلاب، جایگاه خود را نیافته است.

• در مسیر توسعه

  

  اولین شرکت پیمانکاری رتبه یک رشته نیرو در خارج از تهران، ابداع، اختراع و معرفی تیپ جدیدی از دکل‌های انتقال نیروی برق به نام دکل‌های تک‌پایه خود ایستای بتنی سانتریفیوژ، ثبت اختراع جهانی در سال ۲۰۱۰ میلادی و کسب مدال طلای اختراعات نوین کاربردی در ژنو سوئیس در سال ۲۰۱۱ در کنار پروژه‌های بسیاری که اغلب اولویت‌دار صنعت برق بودند جزو کارنامه فعالیت‌های جلیل نواده‌اباذر بنیانگذار و مدیرعامل شرکت پارس ساختار است. او متولد سال ۱۳۳۷ در تبریز، فارغ‌التحصیل لیسانس و فوق‌لیسانس رشته مهندسی سازه از دانشگاه شیراز بوده و پس از طی مدارج عالی دانشگاهی در سال‌های قبل و بعد از انقلاب و اجرای چند پروژه در صنعت آب و برق، شرکت پارس ساختار را راه‌اندازی کرد. به این بهانه طی این گفت‌وگو مروری داریم بر فعالیت‌های چند دهه جلیل نواده‌اباذر در صنعت برق و پروژه‌هایی که شرکت پارس ساختار در جهت توسعه برق به سرانجام رساند.

• الکترواقتصاد

  ادیسون برق را اختراع کرد اما کاری که بشر از آن زمان با برق کرده است نیز به اندازه اختراع آن از اهمیت برخوردار است. امروزه صنعت برق، چه در حوزه تولید و چه در حوزه توزیع، انتقال و مصرف آنقدر تخصصی ‌شده است که حتی اگر خود ادیسون نیز زنده بود نمی‌توانست سر از کار جزئیات این صنعت درآورد. ما در این پرونده سعی کرده‌ایم به این سوالات پاسخ دهیم که تقاضا و تولید برق در جهان تاکنون چه سمت‌وسویی داشته و به کدام سو در حرکت است. اینکه منابع مختلف مورد استفاده در جهان در تولید برق کدام‌ها هستند و سهم منابع تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر در تولید چیزی که امروزه به یکی از نیازهای اساسی بشر تبدیل شده است، چیست. همچنین به این سوالات پاسخ خواهیم داد که کم‌مصرف‌ترین کشورهای جهان در حوزه برق کدام‌اند و اینکه چرا در اقتصادهای دولتی برق بیشتری هدر می‌رود.

• الکتریسیته غیرساکن

  زمانی که برق به معنای امروزی آن وجود نداشت، تقاضایی هم برای آن نبود و مردم می‌توانستند بدون نیاز به آن، زندگی خود را بگذرانند و شاید اگر کسی دنیای امروز را برای آنها به تصویر می‌کشید، او را به سخره می‌گرفتند. شاید اگر باور می‌کردند که روزی برق به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی آیندگان تبدیل می‌شود، احساس ناخوشایندی از این تغییر به آنها دست می‌داد. اما در دنیای امروز، شاید بتوان گفت که زندگی بدون برق دیگر ممکن نیست. تصور کنید که در دنیای امروز یک ساعت هیچ برقی در سراسر دنیا وجود نداشته باشد. هرج و مرجی که در نتیجه این «یک ساعت بدون برق» به وجود خواهد آمد باورکردنی نیست. آیا تاکنون به این فکر کرده‌اید که سه دهه بعد، چه تغییراتی در حوزه تولید و مصرف برق به وجود می‌آید؟

• صرفه‌جویی اجباری

  تولید برق در سراسر جهان در سال ۲۰۱۷ حدود ۱/ ۳ درصد یا ۷۸۰ تراوات بر ساعت افزایش یافته که ناشی از تقویت سریع‌تر تقاضای برق در مقایسه با رشد تقاضای جهانی انرژی بوده است. رشد تقاضای برق در بازارهای نوظهور همچنان رابطه قدرتمندی با افزایش تولید اقتصادی دارد. در چین، رشد اقتصادی قدرتمند نزدیک به هفت‌درصدی و تابستان گرم منجر به افزایش شش‌درصدی تقاضای برق (۳۶۰ تراوات‌ساعتی) شد. در هند افزایش تقاضای ۱۲درصدی (۱۸۰ تراوات‌ساعتی) از رشد هفت‌درصدی فعالیت‌های اقتصادی پیشی گرفت. در مجموع چین و هند ۷۰ درصد از رشد تقاضای جهانی برق را به خود اختصاص دادند و ۱۰ درصد دیگر تقاضا نیز از سوی اقتصادهای نوظهور آسیا صورت گرفته است. هند تلاش‌های چشمگیری در بهبود دسترسی به برق انجام داده و از سال ۲۰۰۰ تاکنون نیم میلیارد نفر از مردم این کشور به برق دسترسی پیدا کرده و نرخ دسترسی تقریباً دو برابر شد. در حال حاضر بیش از ۸۲ درصد از کل جمعیت هند می‌توانند از اکتشاف ادیسون استفاده کنند.

• بدمصرف‌ها

  اقتصادهای دولتی ناکارا عمل می‌کنند. این ناکارایی را می‌توان در همه حوزه‌ها دید. سیاستگذاری در اقتصادهای دولتی اثربخشی پایینی دارد و قوانینی که برای اجرای این سیاست‌ها تنظیم می‌شوند مناسب نیستند. در واقع ناکارایی عملکرد اقتصادهای دولتی را می‌توان در سیستم بانکی، آموزش، بهداشت، ارائه خدمات عمومی، رشد کسب‌وکارها و موارد دیگر دید. از جمله مواردی که اقتصادهای دولتی در آن بسیار ناکارا عمل می‌کنند مصرف انرژی و به‌خصوص برق است.