ابر‌های تیره بر‌ فراز مذاکرات خاورمیانه

از راست به چپ: عباس، اوباما، نتانیاهو- عکس: رویترز

مساله شهرک‌سازی‌ها مهمترین معضل بر سر راه صلح است احسان ابطحی

محمود عباس، رییس تشکیلات خودگردان فلسطینی و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی روز پنجشنبه توافق کردند که دو هفته دیگر در مصر مذاکرات خود را از سر بگیرند. این در شرایطی است که به اعتقاد تحلیلگران امور خاورمیانه، موضوع شهرک‌سازی‌ها در کرانه باختری معضلی بسیار بزرگ بر سر راه روند صلح خاورمیانه است و مانع از تحقق صلحی جامع در منطقه خواهد شد. به گزارش روزنامه نیویورک‌تایمز از واشنگتن، اگرچه عباس و نتانیاهو تلاش کردند تا آداب دیپلماسی را بیش از همیشه رعایت کنند و وعده‌‌های به ظاهر زیبا برای حل مشکلات پیش‌رو بدهند، اما دست‌کم یک معضل بزرگ میان آنها وجود دارد که می‌تواند مذاکرات صلح را در آینده‌ای نزدیک ناکام کند. موضوع شهرک‌‌سازی‌ها و تمدید دستور توقف آنها مهمترین مانع بر سر راه صلح به شمار می‌رود.این در شرایطی است که عباس پیش از این تهدید کرده بود که اگر دستور تمدید توقف شهرک‌سازی‌ها توسط دولت اسرائیل صادر نشود، از مذاکرات کنار خواهد کشید. اما مقامات نزدیک به مذاکرات گفتند که عباس و نتانیاهو در جریان مذاکرات سه ساعته خود به طور صریح در مورد این موضوع و دیگر مسایلی که برای دهه‌ها است میان دو طرف شکاف ایجاد کرده است گفت‌و‌گو کردند.به گفته مقامات رسمی دو طرف همچنین در مورد «‌چارچوب توافق» که بتواند موانع را برای تاسیس یک دولت مستقل فلسطینی در سرزمین‌های اشغالی کرانه باختری رود اردن از میان بردارد، توافق کردند. این در حالی است که قرار است هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه ایالات‌متحده و جورج میچل، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور اعراب و اسرائیل، در نشست آینده میان عباس و نتانیاهو که به احتمال بسیار زیاد در استراحتگاه ساحلی شرم الشیخ در کرانه دریای سرخ در مصر برگزار خواهد شد شرکت خواهند کرد، موضوعی که به اعتقاد تحلیلگران امور خاورمیانه حاکی از این است که دولت اوباما قصد دارد تا نقشی چشمگیر در روند مذاکرات داشته باشد.هیلاری کلینتون پنجشنبه صبح در ساختمان وزارت‌خارجه ایالات‌متحده با اعتراف به دشواری‌های پیش‌رو برای تحقق صلح گفت: «‌ما پیشتر هم اینجا بودیم و می‌دانیم که چه راه دشواری پیش روی ماست.» با این همه کلینتون ابراز اطمینان کرد که مناقشات اصلی که دو طرف را از یکدیگر جدا کرده است، ظرف مدت یک‌سال حل و فصل شود.

تحلیلگران امور خاورمیانه مساله مرز‌ها، امنیت، وضعیت سیاسی بیت‌المقدس، شهرک‌سازی‌ها و حقوق آوارگان فلسطینی را مهمترین موانع بر سر راه صلح خاورمیانه قلمداد می‌کنند.

عباس در جریان مذاکره خود با نتانیاهو تلاش کرد تا او را از مذاکراتی که دو سال پیش با ایهود اولمرت، نخست‌وزیر وقت رژیم صهیونیستی انجام داده‌بود، مطلع کند. اولمرت در جریان آن مذاکرات، امتیازاتی به طرف فلسطینی داده بود که البته هیچگاه از سوی دولت اسرائیل تایید نشد. اما عباس تلاش می‌کرد تا بر مبنای آن امتیازات، مذاکرات با نتانیاهو را پیش ببرد در حالی که پیش از این نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی آشکارا از دادن امتیاز‌های اولمرت به طرف فلسطینی امتناع کرده بود.نبیل شعث، مسوول روابط خارجی حزب فتح - حزبی که رهبری آن را عباس بر عهده دارد- درباره مذاکرات واشنگتن گفت: «‌جو مذاکرات مثبت بود و دو طرف مجدانه در آن شرکت داشتند.» شعث با این حال اضافه کرد: «‌اما ابر‌ها هنوز بر فراز این مذاکرات وجود دارد؛ چرا که اسرائیلی‌ها هیچ نشانه امیدوارکننده‌ای از خود بروز نداده‌اند که قصد دارند دستور توقف شهرک‌سازی‌ها در کرانه باختری را تمدید کنند.»این در حالی است که به گفته مقامات رسمی، روز چهارشنبه، باراک اوباما، رییس‌جمهوری ایالات‌متحده به عباس و نتانیاهو هشدار داد تا اجازه ندهند مانعی جدی بر سر راه مذاکرات ایجاد شود. اما نتانیاهو هیچ نشانه‌ای که حاکی از قصد او برای نرمش باشد از خود بروز نداد. به گفته تحلیلگران امور سیاسی نتانیاهو این موضوع را می‌داند که اعضای بسیار افراطی کابینه رژیم صهیونیستی که حتی از شخص او هم افراطی‌تر هستند در صورت تمدید دستور توقف شهرک‌سازی‌ها از کابینه راست‌گرای این رژیم خارج خواهند شد و در نهایت دولت اسرائیل متلاشی خواهد شد.سازشی که ممکن است رخ دهد این است که رژیم صهیونیستی موافقت کند تا شهرک‌سازی‌ها را محدود کند اما مناطقی از کرانه‌باختری را که مطمئن است بر اساس توافق صلح بخشی از اسرائیل خواهند بود از این موضوع مستثنی کند. همچنین ممکن است توقف گسترش شهرک‌سازی‌ها بر اساس مرز‌های تعیین شده در مذاکرات انجام شود.

در جریان مذاکرات روز پنجشنبه، هیلاری کلینتون انتقاد تلویحی از کشورهای عرب را تکرار کرد. پیش از او اوباما با انتقاد غیر‌مستقیم از کشورهای عرب گفته بود: «‌ما گاهی صدا‌هایی از منطقه می‌شنویم که تاکید می‌کنند موضوع صلح خاورمیانه در اولویت، ماست اما اقدامات بسیار اندکی از روند مذاکرات که منجر به تشکیل دولت مستقل فلسطینی شود انجام می‌دهند.»این در شرایطی است که به گفته نزدیکان محمود عباس، عربستان سعودی و دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس در تحقق وعده‌های مالی خود به تشکیلات خود‌گردان فلسطین تعلل می‌کنند و این تشکیلات با کسری بودجه بسیار وحشتناکی مواجه شده است.