تاثیر بیمه عمر بر توسعه بازارهای مالی و رشد اقتصادی

سجاد غلامپورراد

کارشناس بیمه

بیمه به‌عنوان یکی از عوامل تاثیرگذار، نقش مهمی در رشد اقتصادی وعدالت اجتماعی دارد. اهمیت بیمه در سال‌های اخیر در فعالیت‌های اقتصادی بیشتر شده است‌. اهمیت بیمه نه فقط در سال‌های اخیر بلکه همواره مورد تاکید بوده است. در اولین همایش UNCTADدر سال۱۹۴۶تاثیر بیمه در اقتصاد مورد بررسی قرار گرفت و کارشناسان به اتفاق، رونق بیمه و بازارهای آن‌را یکی از ویژگی‌های رشد اقتصادی برشمردند. بحث در خصوص بیمه و رشد اقتصادی از آنجایی ضروری به نظر می‌رسد که بیمه‌ از یکسو نهادی مالی است که در تقویت بنیه اقتصادی جامعه نقش دارد و از سوی دیگر با ایجاد امنیت و اطمینان‌خاطر زمینه گسترش فعالیت‌های تولیدی و خدماتی را فراهم می‌کند. به بیان دیگر شرکت‌های بیمه می‌توانند به ایجاد ثبات مالی کمک کنند، همچنین شرکت‌های بیمه از طریق فعالیت‌های سرمایه‌گذاری باعث تخصیص بهینه منابع می‌شوند. بیمه در کلیه زمینه‌‌ها و شاخه‌های اقتصادی به گسترش اطمینان کمک می‌کند. یکی از این زمینه‌ها بازارهای مالی است که بیمه‌ها دارای نقش فعالی در آن هستند. بیمه، بورس و بانک را می‌توان سه ضلع توسعه مالی در هر کشوری نامید. توسعه مالی در حقیقت توسعه نظام یا بخش مالی یعنی بازارها، نهادها و ابزارهای مالی است. براساس مطالعات اقتصادی‌، توسعه مالی بر پس‌انداز و سرمایه‌گذاری تاثیر می‌گذارد.

این تاثیرات از طریق چند کارکرد اساسی شامل پایین آوردن هزینه‌های جست‌وجو برای سرمایه‌گذاری بالقوه، اعمال حاکمیت شرکتی‌، تنوع بخشی، مدیریت ریسک، تجهیز و ادغام پس‌اندازها، معاوضه کالا و خدمات و کاهش پیامدهای منفی شوک‌ها بر سرمایه‌گذاری است. این کارکردها به جبران نقایص بازار کمک می‌کنند و هزینه‌های معاملات را کاهش می‌دهند و از طریق افزایش کارآیی در تخصیص منابع، رشد اقتصادی را بهبود می‌بخشند. در امر تهیه محصولات مالی بلندمدت بیمه عمر باعث تسهیل توسعه و ساختار بازارهای مالی می‌شود. بیمه عمر، تفاوت بین نرخ بلند‌مدت و کوتاه‌مدت را کاهش می‌دهد که این خود باعث بهبود ساختار مالی کسب‌وکار شرکت‌ها شده و امکان هزینه پایین‌تر سرمایه را فراهم کرده و باعث کاهش ریسک ناشی از بهره می‌شود.
بیمه عمر می‌تواند با بسیج پس‌انداز بیمه‌گذاران که به‌صورت بلند‌مدت در اختیار بیمه‌گر قرار می‌گیردیکی از گزینه‌های مناسب برای مدیریت بدهی‌های دولت و کاهش تورم باشد. در بیمه عمر تسهیل معاملات اقتصادی از طریق انتقال خطر انجام می‌شود که نه‌تنها پرداخت غرامت درآن دیده شده بلکه علاوه‌بر ترویج واسطه‌گری مالی، تاثیرات خاصی مانند ثبات مالی و تجهیز پس‌انداز را ایجاد می‌کند. گسترش بیمه‌های عمر آثار و پیامدهای مختلف اقتصادی از جمله:ایجاد ثبات مالی در بین خانوارها با پرداخت خسارت‌، تکمیل‌کنندگی برنامه‌های تامین اجتماعی دولت‌، تسهیل در تجارت و معاملات، تحریک پس‌اندازها از طریق دریافت حق بیمه از بیمه‌گذاران، تسهیل در مدیریت ریسک، کاهش خسارت با استفاده از تدابیر لازم و تخصیص کارآمد سرمایه را به‌دنبال خواهد داشت.

گسترش بیمه‌های عمر با هدف فراهم‌سازی منابع مالی بیشتر، برای اقتصاد است. سرمایه‌گذاران و سایر عوامل اقتصادی که فاقد منابع کافی هستند شامل خانوارها، کسب‌وکارها و در برخی موارد دولت‌ می‌توانند از این منابع بهره‌مند شوند. ظهور بیمه‌های زندگی به‌عنوان واسطه‌های مالی‌، با ویژگی‌های متفاوت از بانک‌ها با توجه به سرمایه‌گذاری‌ها باعث توسعه بازارهای مالی می‌شوند. در کشورهای پیشرفته شرکت‌های بیمه از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران نهادی هستند. بیمه‌های عمر دارای اثرات مثبت روی پس‌انداز کل یعنی تعهدات بلند‌مدت و ثبات جریان نقدی بوده و منبع ایده‌آل در تامین مالی بلند‌مدت برای کسب‌وکار و دولت قلمداد می‌شوند. بر این اساس برخی محققان به صراحت اظهار می‌دارند ترتیبات مالی که منابع خود را از محل پس‌اندازهای ناهمگون تامین می‌کنند و آن را در پرتفوی متنوع سرمایه‌گذاری می‌کنند، تخصیص مجدد منابع سرمایه‌گذاری را به سوی فعالیت‌های با بازدهی بالاتر و تاثیرات زیاد بر رشد اقتصادی سوق می‌دهند. بیمه عمربه شرط فوت‌، به شرط حیات و بیمه عمر و سر‌مایه‌گذاری انواع مختلف بیمه عمر را تشکیل می‌دهند.

در بین این موارد امروزه بیمه عمر وسرمایه‌گذاری با استقبال بیشتری مواجه شده است چون ترکیبی از بیمه‌نامه عمر به شرط فوت و به شرط حیات است که در آن علاوه بر پوشش بیمه عمر‌، سود تضمینی مرکب نیز همراه سود مشارکت (واریز ۸۵ درصد سود مشارکت در منافع به حساب بیمه‌گذار) به‌عنوان سود به وی تعلق می‌گیرد. بیمه عمر انگیزه‌ای برای کنترل ضرر و زیان بوده ویک منفعت اجتماعی قابل توجه است و در رشد اقتصادی و افزایش بهره‌وری نقش بسزایی دارد و می‌تواند تاثیر غیرمستقیمی روی کاهش اتلاف منابع و همچنین کاهش خطر برای کل اقتصاد داشته باشد. در مجموع می‌توان گفت شرکت‌های بیمه می‌توانند مبالغ پس‌انداز شده توسط افراد را تجهیز و هدایت کنند و پس‌انداز خانواده‌ها را جمع‌آوری و به بخش عمومی و شرکت‌های سرمایه‌گذاری منتقل کنند. با توجه به اینکه هرچه پس‌انداز بیشتر باشد منجر به رشد اقتصادی سریع‌تر می‌شود، بنابراین می‌توان از طریق تشویق پس‌انداز موجبات افزایش رشد اقتصادی را فراهم کرد. بیمه عمر یک باز‌تولید سیگنال قیمت به کل اقتصاد و کمک به تخصیص منابع در جهت استفاده بهینه‌تر است.