درهای بسته بانک‌های آمریکایی

باربارا اسلوین

منبع: المانیتور

جیکوب لیو، وزیر خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا، مدتی پیش، در میانه ماه آوریل گفت که این کشور بر سر تعهدات خود در مورد تسهیل تحریم‌ها در چارچوب توافق اتمی پایبند است، اما تاکید کرد که دولت باراک اوباما اجازه هیچ‌گونه دسترسی، هرچند محدود به سیستم مالی آمریکا را (از سوی ایران) نخواهد داد.ایالات متحده با عدم صدور اجازه دسترسی ایران به «تراکنش‌های برگردان» (معادل فارسی برای همان واژه U-turn است) برای نقل و انتقال‌های بانکی دلاری، توانایی ایران را برای استفاده از امکان تسهیل تحریم‌ها، محدود می‌کند. اظهارات لیو در واکنش به سوال المانیتور در شورای روابط خارجی گفته شد. این اظهارات موجب شد سردرگمی درباره چگونگی مواجهه ایران با تجارت بین‌الملل و دسترسی به منابع ارزی، (به‌ویژه در مورد بانک‌های آسیایی)، عمیق‌تر شود.

کارشناسان امور بانکی می‌گویند که با توجه به نفوذ دلار آمریکا به‌عنوان اصلی‌ترین منبع ارزی جهان در عرصه امور مالی و تجارت بین‌الملل، ایران بدون دسترسی محدود به سیستم موسوم به تراکنش‌های برگردان، برای استفاده کامل از مزایایی که در جریان توافق اتمی به آنها دست یافته، دچار مشکل خواهد شد. تراکنش‌های برگردان (U-turn) به آن دسته از نقل و انتقال‌های دلاری گفته می‌شود (برای مثال، خرید و فروش نفت) که باید از طریق یک موسسه مالی آمریکایی تسویه شوند، حتی اگر پول لزوماً در بانک آمریکایی نباشد.مساله تراکنش‌های برگردان باعث چالش سیاسی شده و لوایحی در کنگره آمریکا مطرح شده‌اند که می‌توانند این تراکنش‌ها را برای ایران غیرقانونی کنند. با توجه به پاسخ لیو به المانیتور، به نظر می‌رسد که او می‌خواهد از این‌گونه تلاش‌ها جلوگیری کند. لیو گفت: «ما پیشنهاد نمی‌کنیم که تغییری در تراکنش‌های برگردان صورت بگیرد».وزیر خرانه‌داری گفت که مشکل ایران در جلب سرمایه‌گذاران خارجی مربوط به سیاست‌های دیگر داخلی و خارجی جمهوری اسلامی ایران است.لیو با ذکر اینکه «ایران چالش‌های بسیاری در زمینه تجارت دارد»، گفت: «برخی از آنها به رفتارهای ایران در این زمینه بازمی‌گردد. برخی از آنها به فعالیت‌های ایران خارج از حوزه هسته‌ای مربوط است.» لیو این موارد را ناشی از ادامه آنچه که وی حمایت‌ از تروریسم، بی‌ثبات کردن منطقه و آزمایش‌های موشکی خارج از عرف می‌خواند، ذکر می‌کند. او همچنین به مساله حقوق بشر اشاره کرده و گفت که دولت آمریکا تحریم‌هایی در این زمینه‌ها اعمال کرده است.

لیو همچنین تاکید کرد: «ما بر تعهدات خود (در توافق اتمی) پایبند هستیم، اما سیستم مالی ایالات متحده به روی ایران باز نیست و این چیزی نیست که تغییر کند. بنابراین، چالش اینجا است که چگونه با یک سیستم مالی پیچیده‌ کار کنیم، در حالی که توجه بسیاری معطوف به ملزومات قانونی آمریکا شده است».وی به یک سوال درباره اینکه چه میزان از ۱۰۰ میلیارد دلار درآمد نفتی و سایر دارایی‌های ایران که بین سال ۲۰۱۲ و ژانویه گذشته در بانک‌های خارجی بلوکه شده‌اند، به دلار ذخیره شده است، پاسخ نداد.الیزابت روزنبرگ، یک مقام پیشین وزارت خزانه‌داری و عضو ارشد «مرکز امنیت نوین آمریکا»، به المانیتور گفت که در صورت وجود چنین مبلغی به دلار و «بدون دسترسیِ هرچند محدود به تراکنش‌های برگردان، برای ایران بسیار دشوار خواهد بود که بتواند به منابع دلاری‌اش دست یابد».او گفت که همچنین برای ایران دشوار خواهد بود اگر بخواهد از ارزهایی با قابلیت تبدیل پایین‌تر مانند روپیه هند برای معاملات بزرگ استفاده کند بدون اینکه منبع آن دلار آمریکا باشد. در گذشته، ایران از روش تهاتر برای دور زدن این محدودیت‌ها استفاده می‌کرد، اما اکنون ترجیح می‌دهد که محصولات اروپایی را با دلار یا یورو بخرد تا اینکه بخواهد مبادله پایاپای با کالاهای هندی و چینی انجام دهد.

جیکوب لیو هنگام حضورش در شورای روابط خارجی، از برتری دلار که نتیجه چالش‌ با سایر ارزها بود، مغرور به نظر می‌رسید. دلار برتری خود را نسبت به ارزهایی مانند رنمینبی(پول رسمی چین) و یورو به دلیل افت اقتصاد چین و مشکلات حوزه یورو، تثبیت کرده است.او گفت: «در واقع هیچ رقیب محتملی وجود ندارد که بتواند جای آمریکا و دلار را بگیرد». لیو با ذکر اینکه «چنین دارایی باید محافظت شود»، گفت که این امر به ایالات متحده «اقتدار و تسلط خارق‌العاده‌ای در جهان» می‌بخشد.اما در حالی که این شرایط به آمریکا امکان می‌دهند تا از تحریم‌های اقتصادی به‌عنوان حربه‌ای دیپلماتیک استفاده کند، همان تحریم‌ها واشنگتن را نیز به یک هدف تبدیل می‌کنند. ایران همچنین با چالشی دیگر روبه‌رو است آن هم این که بانک‌های اروپایی تمایل چندانی به ایجاد خطوط اعتباری یا سرمایه‌گذاری مالی در ایران ندارند. آنها نگران عدم شفافیت در اقتصاد ایران هستند و از سوی دیگر هراس دارند که با نقض تحریم‌های آمریکا درخصوص اشخاصی مواجه شوند که به ادعای آمریکا به خاطر برنامه‌های موشکی ایران، حمایت از تروریسم یا نقض حقوق بشر، تحریم شده‌اند.بانک‌های بزرگ که پیشتر با جریمه‌های چند میلیارد دلاری برای نقض تحریم‌ها روبه‌رو شدند، نگرانند که ناخواسته تحریم‌هایی را بشکنند که هنوز موجود هستند یا با تحریم‌های جدیدی مواجه شوند که دولت بعدی آمریکا آنها را اعمال کند.

مقام‌های آمریکایی می‌گویند که در سفرهایشان به کشورهای مختلف، برای دولت‌های خارجی و بانک‌ها روشن می‌کنند که اکنون تجارت عادی با ایران آزاد است.لیو گفت: «ما به‌طور جدی کار می‌کنیم تا مطمئن شویم که نهادهای مالی و دولت‌ها دریافته‌اند که برداشتن تحریم‌های اتمی به چه معنا است و راهنمایی لازم برای ایران را فراهم خواهیم کرد تا بتواند به منابع و تراکنش‌هایی که محق آن است، دسترسی پیدا کند».با این حال، این خطر وجود دارد که اگر ایران سود خاصی از توافق اتمی نبرد، دلیلی برای ماندن بر سر تعهدات خود درباره عدم توسعه سلاح‌های هسته‌ای نبیند.روزنبرگ با اشاره به تفوق وزارت خزانه‌داری بر امور خارجی گفت: «این مسیر بسیار سختی برای پیمودن است».