روز جهانی بیابان‌زدایی
پس از دو چالش تغییرات جوی و کمبود آب شیرین، پدیده بیابان‌زایی سومین مشکل بزرگ جامعه جهانی در قرن ۲۱ به شمار می‌آید. بر‌اساس گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی، ۵میلیارد هکتار از اراضی جهان در ۱۱۰ کشور، با پدیده بیابان‌زایی روبه‌رو هستند. مقابله با این پدیده، یک مقوله ملی و بین‌المللی است.
۱۷ ژوئن برابر با ۲۷ خرداد روز جهانی بیابان‌زدایی بود. بیابان‌زایی در کنار تغییرات جوی، یکی از بزرگترین چالش‌های بشر در قرن اخیر است. با نامیدن یک روز در سال به این مناسبت، تلاش می‌شود تا علاوه بر آشنا کردن مردم با این مساله و جلب توجه جهانیان به مساله بیابان‌زایی در بسیاری از کشورهای جهان، راهکارهایی برای مهار این پدیده پیدا شود. ۱۹۱ کشور در جهان عضو کنوانسیون بین‌المللی مبارزه با بیابان‌زایی هستند. این کنوانسیون در کنار مهار بیابان‌زایی، به دنبال ریشه‌کن کردن فقر و رسیدن به توسعه پایدار در کشورهای مبتلا است.
نامگذاری یک روز در سال به این پدیده، بهانه‌ای است برای تحکیم و گسترش همکاری‌ها، در مبارزه با پدیده زایش بیابان و تاکید بر این نکته که با همکاری کشورهای عضو، می‌توان راه‌حلی برای این مشکل اساسی یافت. با نهایی شدن کنوانسیون بیابان‌زدایی سازمان ملل متحد در ۱۷ ژوئن سال ۱۹۹۴ ایران جزو نخستین کشورهایی بود که به عضویت این کنوانسیون درآمد.
بیابان‌زایی و عوامل بیابان‌زا
بیابان‌زایی به معنای تخریب سرزمین یا کاهش توان تولید بیولوژیک سرزمین‌های واقع در مناطق خشک و نیمه خشک است. پیدایش سرزمین‌های بیابانی، از یکسو زاییده عوامل محیطی است. عوامل محیطی اقلیمی مانند بارندگی‌های نامناسب و دمای بالای هوا که تبخیر شدید را به دنبال دارد و بادهایی با سرعت زیاد و بلایای طبیعی مانند سیل، در ایجاد بیابان سهم به سزایی دارند. از سوی دیگر عوامل انسانی در تشکیل بیابان را نباید نادیده گرفت. بهره‌برداری بیش از اندازه از سفره‌های آب زیرزمینی، آلوده‌کردن آب‌های زیرزمینی و تخریب و تبدیل غیر‌اصولی جنگل‌ها و مراتع از مهم‌ترین عوامل بیابان‌زا محسوب می‌شوند.
اراضی بیابانی در ایران
۶۱درصد از مساحت کشور ایران دارای اقلیم خشک و فراخشک است. به این ترتیب ایران ۰۸/۳درصد از مناطق بیابانی جهان را به خود اختصاص می‌دهد. غلامعباس عبدی‌نژاد، مدیر‌کل دفتر امور بیابان در ایران، گفته است که ۱۰۰هزار هکتار از اراضی در ایران در معرض پدیده بیابان‌زایی قرار دارند.
پیامدهای بیابانی‌شدن
کاهش توان بیولوژیک خاک، غیر قابل کشت شدن اراضی حاصل‌خیز و اثرات گسترده اکولوژیکی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی، فقر و تخریب منابع پایه، بخشی از آثار و پیامدهای جهانی پدیده بیابان‌زایی محسوب می‌گردد. از سوی دیگر افزایش حساسیت اراضی به فرسایش، افزایش سیل‌خیزی را به دنبال دارد. هدر رفت منابع پایه، یعنی خاک، آب و پوشش گیاهی با تشدید پدیده‌های فقر، مهاجرت و بیکاری ناپایداری‌های اکولوژیکی، اجتماعی، اقتصادی و زیستی را به همراه می‌آورد.
فرهنگ‌سازی مهم‌ترین عامل در مهار بیابان‌زایی
یکی از اقدامات ایران پس از پیوستن به کنوانسیون بیابان‌زدایی، تشکیل کمیته ملی بیابان‌زدایی کشور بود. به گفته عبدی‌نژاد، مدیر‌کل دفتر امور بیابان در ایران، فرهنگ‌سازی، فقر زدایی و توانمندسازی جوامع محلی (عشایری و روستایی) از مهم‌ترین اصول بیابان‌زدایی پایدار محسوب می‌گردد. به گفته این کارشناس، ایران در راه مهار بیابان‌زایی یکی از موفق‌ترین کشورهای جهان است که برای مثال با کنترل فرسایش بادی و مدیریت جنگل‌های دست‌کاشت بیابانی، احداث بادشکن‌ها و برنامه‌ریزی در جهت استفاده از انرژی خورشیدی به منظور کاهش بوته کنی که منجر به لخت کردن زمین از پوشش گیاهی می‌شود، به مبارزه با این چالش قرن رفته‌است.
اکنون مهار بیابان‌زایی در ردیف مساله‌ای مانند تغییرات جوی قرار گرفته و کنوانسیون بین‌المللی بیابان‌زایی تلاش می‌کند که از یکسو به آگاهی دولت‌ها و مردم پرداخته و از سوی دیگر با ارائه راهکارها و برگزاری نشست‌ها جهانیان را در مبارزه با این پدیده بسیج کند.
ارسال نظر