حاج محمدحسین کازرانی و لایحه خودکفایی ملی

سوال و جواب؛ عنوان مکتوبی است که رییس تجار ملی اصفهان که از پیروان دو مجتهد و از اعضای فعال انجمن مقدس ملی اصفهان است در جواب سوالات مختلف ایراد کرده و با توجه به طرز تفکر کسانی که در اصفهان در زمان مشروطیت به رهبری حاج آقا نورالله مدخلیت و نظارت کلی بر جریانات و روند اقتصادی شهر داشته‏اند، نظرات این شخص موید جو غالب‏ اقتصادی در جامعه بوده است. سوال و جواب؛ لایحه‏ای است که حاجی محمدحسین کازرانی وطن‏دوست در ترویج منسوج وطن به عنوان سوال و جواب مرقوم داشته و به روزنامه«جهاد‌اکبر» فرستاده است: سوال: چندی است در این شهر هنگامه عظیمی مشاهده می‏نماییم. اگر شما از کیفیت آن واقف هستید، مرا خبر دهید؟ جواب: چه هنگامه تازه‌ای دیده‏اید؟ سوال: بعضی از علمای اعلام و روسای فخام و تجار ذوی‏الاحترام لباس کرباس پوشیده و مردم را به پوشیدن این لباس ترغیب می‏نمایند. مگر پارچه‏های لطیف و نظیف مثل فاستونی و ماهوت و دبیت و غیره چه عیب دارد که ترک نموده و مایل به کرباس شده‏اند؟ جواب: مگر نمی‏دانید اهالی ایران از خواب غفلت بیدار و از مستی جهالت هوشیار شده‏اند. اینها علائم ترقی است. اینها نشانه شرافت و مقدمات صعود به مدارج عالیه است. علمای اعلام و روسای فخام ما ملبس به لباس کرباس شده‏اند برای شرافت آن که ما را آگاه نمایند و بفهمانند که کرباس خشن ما ترجیح دارد به ماهوت و فاستونی و پارچه‏های نرم لطیف خارجه. سوال: کرباس چه شرافتی بر اقمشه خارجه دارد؟ جواب: لباس کرباس شرافت ملیت و قوام قومیت ما را حفظ می‏نماید و از ذلت احتیاج ما را می‏رهاند که محتاج به غیر نباشیم و ثروت مملکت ما محفوظ بماند. سوال: کرباس چگونه شرافت ملیت ما را حفظ می‏نماید؟ جواب: شرافت هر قوم و سعادت هر مملکتی و استقلال هر مملکتی به رفع احتیاج از خارج است اگر به لباس کرباس خود قناعت کنیم از جهت لباس مستغنی هستیم و حاجت به اجانب نداریم؛ یعنی خود صاحب کرباس هستیم و دست تکدّی ما پیش غیر دراز نیست و عرض و ناموس را به بهای پارچه خوش رنگ بر باد نداده‏ایم و تسلط اجانب بر ما کم خواهد شد. سوال: لباس کرباس چگونه ثروت ملکی را محفوظ می‏دارد؟ جواب: چندین سال است که رابطه اجانب به مملکت ما جاری است ولی بی‏علمی و جهالت ما را دانسته‏اند. هر روز یک نوع قماش خوش رنگ و اسباب قشنگ تازه برای فریب آورده ماحصل حیات ما را به بهای آن می‏ربودند و هموطنان عزیز ما جاهلانه پول و ثروتی که با زحمات شاقه تحصیل نموده به رایگان تقدیم آنها می‏نمودند تا به حدی که اجناس مال‏التجاره ما که در واقع سرمایه ملکی مااست و باید به عوض آن پول طلا و نقره از خارج، داخل مملکت نماید. با کمال ذلت از دست ما خارج نموده و در مقابل اسباب بازی برای کودکان نادان فراهم می‏نمودند و به درجه‏ای این حیله و تزویر کارگر شده که دولت قوی‏شوکت ما را گرفتار فاقه نموده، مقروض و ذلیل و محتاج به خود کردند و به هم دستی وزرای خائن خانه برانداز دست تعدی به عصمت خاک وطن ما دراز نموده، معادن ما را بردند؛ شهرهای ما را گرفتند؛ تجار محترم ما را دلال و کارگزار خود نمودند؛ رشته تجارت را به کلی از دست ما گرفتند. طرق و شوارع ما را تصرف نمودند و به طوری ما را خوار و خفیف نمودند که پول مملکت ما را به هر قیمت و مقدار که بخواهند نسبت به مسکوکات خود تسعیر می‏نمایند و ما ابدا اختیار نداریم؛ بلکه از فرط جهالت مطلب به این واضحی را درک نمی‏کنیم، (افسوس برنادانی و جهالت ما) اما وقتی که ما احتیاجات خود را از آنها سلب نماییم و لوازم معیشت خود را از داخله مملکت فراهم نماییم، چنانچه پدران ما معمول داشتند، پول از مملکت خارج نخواهد شد و به عوض مال‏التجاره ما که خارج می‏شود پول و طلا و نقره داخل مملکت خواهد شد. و در واقع آن وقت ما صاحب اختیار مال خود خواهیم بود و دولت و ملت ما در عداد ملل و دول مستقله به شمار می‏رود و پس حال که فی‏الجمله به بیچارگی و فلاکت خود برخوردار شدیم و معایب کار را ملتفت شده‏ایم، بر ما واجب است که حتی‏الامکان از این سیل کوه‏کن که هستی مملکت و آبروی ملت ما را می‏برد، جلوگیری نماییم و سدی بهتر از رفع احتیاج مانع آن نخواهد شد. سوال: لباس غیر کرباس هم که ممکن است از منسوجات داخله به خوبی و ظرافت مهیا شود و خصوصیت کرباس از چه جهت است؟ جواب: اولا سایر منسوجات امروزه کفایت لباس تمام اهالی ایران را نمی‏دهد و به قدر کفایت دستگاه پارچه‏بافی دستی نداریم. ولی کرباس به هر مقدار لازم شود، می‏توان مهیا نمود حتی از فاضل مصرف خود به خارج هم می‏توانیم بفرستیم. ثانیا: از منسوجات دیگر بازار جهت ریسمان و رنگ گاهی محتاج به خارج خواهیم شد و بالمرّه مستغنی نخواهیم شد. مثلا از یک رنگ نیل که صرف نظر نمودیم در سال اقلا یک صد هزار تومان از خرج مملکت ما کاسته و بر دخلش افزوده خواهد شد و این مبلغ پول ما به خارج به بهای نیل نخواهد رفت و همچنین سایر جزئیات لوازم معیشت ما که امروز متذکر و ملتفت آنها می‏شویم هر یک را مراعات نمودیم و تبدیل به مال داخله نماییم، در سال کرورها تفاوت می‏نماید. منبع: روزنامه جهاد اکبر، ۲۳ رجب ۱۳۲۵ قمری