تا زمانی که پزشک و مغازه‌دار هم ساخت و ساز می‌کنند، صنعتی شدن ممکن نیست
یکی از انجمن های فعال در بخش ساخت و ساز کشور، انجمن انبوه سازان استان تهران در کنار سایر انجمن های فعال در این زمینه است. ایرج رهبر که ریاست انجمن انبوه سازان تهران را به عهده دارد در گفت و گو با دنیای اقتصاد به کم و کیف اقدامات انجمن انبوه سازان استان تهران و چالش های پیش روی آن می پردازد و به راه حل هایی برای صنعتی سازی ساختمان اشاره می کند.
انجمن انبوه سازان در چه سالی تاسیس شد؟ هدف اساسی از تاسیس این انجمن چه بود؟
انجمن انبوه سازان در سال ۱۳۸۰ تاسیس شد. سازمان های غیر دولتی معمولا با یک هیات موسس شروع به کار می کنند که کارهای اولیه تاسیس انجمن را انجام می دهد. بعد از آن مجمع تشکیل می شود که در آن براساس اساسنامه ای که هیات موسسین مصوب کرده ، انتخابات هیات مدیره برگزار و هیات مدیره تعیین می شود. پس از آن هیات موسس، کارها را به دست هیات مدیره انجمن می سپارد. انجمن ها به این صورت شروع به کار می کنند. هیات مدیره یک هفته بعد از انتخاب شدن، رییس هیات مدیره ، اعضای هیات رییسه ، منشی و خزانه دار را تعیین می کنند. بازرسان هیات مدیره هم، همراه با سایر اعضا انتخاب می شوند. بنابراین ما در سال ۱۳۸۰ انجمن صنفی انبوه سازان را تاسیس کردیم که مجوزش را از وزارت کار به عنوان یک واحد صنفی دریافت کرد.
در اساسنامه نوشته شده است که انجمن چه اهدافی را پیگیری می کند. در وهله اول برقراری نظم وانضباط داخلی وعضو گیری است. اعضای انجمن باید شرایط خاصی داشته باشند و این شرایط خاص به آنها اعلام می شود که مثلا مهندس باشند، در این رشته کار کرده باشند و سابقه کار داشته باشند. انجام کارهای صنفی هم به عهده انجمن است. رسیدگی به مشکلات اعضای انجمن مثل مالیات ها، تامین اجتماعی و بیمه، جزو وظایف انجمن انبوه سازی است. بعد نوبت به رتبه بندی بین اعضای انجمن می رسد که یک کار قانونی است و همانطور که در قانون سال ۱۳۸۷ مصوب شده به عهده وزارت مربوطه همان صنف است که در اینجا وزارت راه و شهرسازی فعلی است. وزارتخانه موظف است وقتی دبیرخانه انجمن افراد را رده بندی کرده و تشخیص صلاحیت می دهند، این رتبه انبوه سازی را به تایید برساند و به آنها رتبه بدهد. مثل نظام مهندسی که پروانه اشتغال دارند ما هم پروانه اشتغال صنف خودمان یعنی انبوه سازی را از وزارت راه و شهرسازی داریم.

در سایت اینترنتی انجمن انبوه سازان، تعداد اعضای حقوقی انجمن ۷۳۹ عضو اعلام شده است. آیاهمین تعداد شرکت عضو انجمن هستند؟
بله و تعدادی هم عضو حقیقی داریم. در مجموع نزدیک به هزار عضو داریم. البته این تعداد فقط در تهران هستند. برای کل کشور هم برنامه ای داریم. هر استانی، همین انجمن صنفی را برای خودش دارد.

انجمن چه اهداف جدی دیگری را جدا از آنچه اشاره کردید، دنبال می کند؟
بعد از رسیدگی به امور داخلی صنف ، تشخیص صلاحیت ، رده بندی و تعیین صلاحت اعضا، می پردازیم به مسائل علمی که ارتباط ما با دانشگاه ها باید برقرار شود و می پردازیم به تغییر در انجام کار که همان ساخت و سازها است. به این معنا که چه موارد تازه ای را باید در کار صنف خودمان وارد و از چه کارهایی باید اجتناب کنیم تا هر کسی که تخصص این کار را ندارد و عضو صنف نیست، پروانه به اسم او صادر نشود یا کار در دست او قرار نگیرد. در حال حاضر در کار ساخت و ساز هنوز این موارد دیده می شود و افراد متفرقه به خودشان اجازه می دهند ساخت و ساز انجام دهند. مثلا پزشک در صنف ما فعالیت می کند، بازاری ، سوپر مارکتی و انواع و اقسام شغل ها را داریم.
بنابراین، یکی از وظایف مهم صنف ما این است که بتوانیم این مرز را جدا کنیم و با مسئولان در تماس باشیم تا هماهنگی لازم به وجود بیاید تا هرکسی وارد کار ساخت و ساز نشود و کیفیت کارمان در حد مهندسی و تخصصی باشد.

آیا حضور افراد غیر متخصص مثل پزشک و مغازه دار در کار ساخت و ساز مسکن، باعث می شود از صنعتی سازی ساخت و ساز دور شویم و آن هدف مهم اتفاق نیفتد؟
بله، آنها حتی نمی دانند کار ساخت و ساز یعنی چه؟ سنتی سازی هم نمی توانند انجام دهند. یک پزشک اصلا میلگرد را نمی شناسد که مقاومت آن چقدر است و چند نوع میلگرد داریم و چه استفاده ای دارد.

آیا کار آنها در آن حد وبه عنوان صاحب نقدینگی به نظر شما اشکال دارد؟
-سرمایه گذار را باید از کار تخصصی جدا کنیم. اگر قرار است فردی در این کار سرمایه گذاری کند، عیبی ندارد. ما نمی گوییم سرمایه خود را ببر و در جایی دیگرخرج کن، ولی اجازه کار در دست متخصص یک صنف است. سرمایه گذار می آید در کنار متخصص ساخت و ساز ومی گوید من این قدر پول دارم و نظارت و حساب و کتاب می کنم ولی در کار تخصصی و فنی دخالت نمی کنم و آن را شما انجام بدهید.

به عنوان انجمن انبوه سازان، تا چه اندازه در ارتقاء صنعتی سازی مسکن و استفاده از فناوری های جدید موفق بوده اید؟
تلاش ما از ابتدای تاسیس این بوده است که کارهای خود را تخصصی کنیم، بدنبال تکنولوژی های نو باشیم و ببینیم کشورهای دیگر چه می کنند و ما هم در آن زمینه کار کنیم. مخصوصا در مقطع زمانی که انبوه سازی و مسکن مهر اتفاق افتاد، برای ما فرصت خوبی در تعداد زیاد و انبوه ساخت وساز ایجاد کرد. در این مقطع با آجر روی آجر گذاشتن و سنتی سازی، نمی توانستیم این سرعت عمل را داشته باشیم و در مدت سه سال، دو میلیون و خرده ای واحد مسکونی را به دست بگیریم و روی آن اقدام کنیم. پس باید به سمت صنعتی سازی برویم و سرعت عمل را بالا ببریم، کیفیت ساخت را بالا ببریم، پرت مصالح را کنترل کنیم و تعداد نیروی انسانی را پایین بیاوریم. در واقع باید خواب سرمایه را کم کنیم. همه این مسائل در کنار صنعتی سازی ساخت و ساز است.

چرا نیروی انسانی باید کاهش یاید؟
ببینید، کاری که مثلا سه سال با سنتی سازی تمام می شود، با روش صنعتی سازی در مدت یک سال انجام می شود. بر این اساس، خواب سرمایه کم می شود و به جای اینکه سرمایه شما در عرض سه سال برگردد، در عرض یک سال برمی گردد. وقتی صنعتی سازی می شود، مثل کارخانه ای که ماشین تولید می کند، استفاده از نیروی انسانی خیلی کم می شود.

به اعتقاد شما ساختمان هایی که تحت نظارت دقیق اعضای انجمن ساخته شده است در برابر آسیب های احتمالی، مقاوم هستند؟
صد در صد، چون کار ساخت و ساز، یک کار محاسباتی است و طراحی و اجرا دارد. شخصی که کار محاسباتی و طراحی می کند همه موارد را در نظر می گیرد. من ۴۰ سال پیش در دانشگاه درس می خواندم. در آن زمان هم مسئله زلزله مطرح بود و گفته می شد که چگونه ساختمان را در برابر زلزله مقاوم کنیم. مهندسان این کار را می دانند. ما باید این موضوع را طراحی می کردیم تا سازنده یا فردی که اجرا می کرد، بلد باشد و بداند و اجرا کند. از این نظر ما مشکلی نداریم، چون مقاوم بودن ساختمان ها، یک امر طبیعی است.

برخی انتقاد می کنند که ساخت و ساز مسکن مهر به صورت کامل صنعتی نیست. با توجه به اینکه می گویید انبوه سازان دو میلیون واحد را ساخته اند، در این زمینه چه دفاعی دارید؟
من نمی گویم صد در صد صنعتی ساخته ایم. حتی ۳۰ یا ۴۰ درصد هم نتوانسته ایم همه جای ساختمان را صنعتی کنیم. سازه اصلی را در حد ۳۰ یا ۴۰ درصد صنعتی کرده ایم. یعنی اسکلتی که باید مقاوم باشد را در مقابل نیروهای معمولی و نیروهای افقی که زلزله یا حوادث غیر قابل پیش بینی است، مقاوم کرده اند. اما اگر قرار است داخل ساختمان یک تیغه گذاشته شود، این تیغه باید با دست گذاشته شود. اگر بخواهند کاشی کاری کنند، باید با دست کاشی کاری انجام دهند. بنابراین، صد در صد نمی شود گفت همه جای ساختمان را صنعتی کنیم. می شود این کار را انجام داد ولی ما هنوز به آن مرحله صنعتی نرسیده ایم.

برای ساختمان های فعلی که گفته می شود حداقل ۷۰ درصد آنها در شهری مثل تهران آسیب پذیرند، آیا مقاوم سازی می تواند کارساز باشد یا با استفاده از امکانات تکنولوژیک می توان کاری کرد؟
-بله، از قبل هم مصوبه ای در مجلس داشتیم که ساختمان های مهم مثل مدارس ، بیمارستان ها ، مراکز خرید و فروشگاه ها و سینماها باید سراغ این کار بروند و مقاوم سازی کنند. مجلس بودجه ای گذاشته بود برای مقاوم سازی. کسانی که درمقاوم سازی تخصص دارند اول بررسی می کنند و طرح می دهند که چه کار کنیم ساختمان ها مقاوم شوند، یا پل ها همین طور. پل هایی که در جنوب کشور ما ساخته شده اند به علت آب و هوایی که آنجا دارد، بتون ها دارد می پوکد. به این پل ها باید رسیدگی شود که مقاوم شوند. بر این مبنا، راه مقاوم سازی هم وجود دارد که باید همتی باشد و بودجه ای و مدیریتی که دنبال این موضوع بروند.